TÜRK GİYİM-KUŞAM VE SÜSLENME KÜLTÜRÜNÜN TÜRKÜ VE MAHNI METİNLERİNDEKİ YANSIMALARI

Yıl 2019, Sayı: 95, 79 - 94, 25.06.2019

O. Baldane

Öz

İnsan hayatının vazgeçilmez unsurlarından olan Giyim-Kuşam ve süslenme kültürüne ait terminolojiye türkü ve mahnı metinlerinde sıklıkla rastlamak mümkündür. Bu çalışmada ilk olarak Giyim-Kuşam ve süslenme olgusundan ve bu olgunun Türk toplumundaki yerinden kısaca bahsedilmiştir. Ardından, Türkiye'den 1000 türkü ve Azerbaycan'dan 1000 mahnının taranması sonucunda Türk Giyim-Kuşam ve süslenme kültürüyle ilgili elde edilen veriler karşılaştırılmıştır. Giyim-Kuşam ve süslenme kültürünün türkü ve mahnı metinlerinde oldukça canlı ve zengin bir şekilde temsil edildiği örnekler aracılığıyla gösterilmeye çalışılmıştır. Bununla birlikte bazı terim farklılıklarına rağmen türkü ve mahnılara yansıyan Giyim-Kuşam ve süslenme kültürünün genel olarak ortak özelliklere sahip olduğu da ortaya konulmuştur.

Anahtar Kelimeler

Türkü, Mahnı, Giyim kuşam, Süslenme, Türkiye, Azerbaycan

ТҮРКІ КИІМ-КЕШЕК ПЕН БЕЗЕНДІРУ МӘДЕНИЕТІНІҢ ТЕРМЕ МЕН ЖЫР МӘТІНДЕРІНДЕГІ КӨРІНІСІ

Öz

Адам өмірінің ажырамас элементтерінің бірі - киім-кешек мәдениеті және сәндік мәдениет терминологиясы халық әндері мен ән-күйлерінде жиі кездеседі. Бұл зерттеуде ең алдымен киім және ою-өрнектің тұжырымдамасы және түрік қоғамындағы орны туралы қысқаша баяндалады. Содан кейін, Түркиядан 1000 терме мен Әзірбайжаннан 1000 жыр таралып, түркі киім-кешек мәдениеті мен сәндік мәдениеті деректері салыстырылды. Халық термелері мен жырларындағы мәтіндерде киім-кешек пен безендіру мәдениеті бай және жанданған түрде ұсынылғаны мысалдар арқылы көрсетілді. Сонымен қатар, кейбір терминдік айырмашылықтарға қарамастан, халық термелері мен жырларында бейнеленген киім-кешек пен безендіру мәдениетінің ортақ ерекшеліктері көрсетілді.

Anahtar Kelimeler

Халық, Жыр, Киім, Байыту, Түркия, Әзірбайжан

REFLECTIONS OF TURKISH CLOTHING AND ADORNMENT CULTURE IN TURKU AND MAHNI TEXTS

Öz

It is possible to find the terminology of clothing and adornment culture which is one of the indispensable elements of human life in turku and mahni texts. In this study, at first, clothing and adornment and their role in Turkish society were mentioned briefly. Then, 1000 turkus from Turkey and 1000 mahnis from Azerbaijan were screened and the data obtained about the clothing culture and adornment culture of the Turks were compared. An attempt was made to show that the clothing and adornment culture was represented in a rich and lively manner in turku and mahni texts. In additon, despite some differences in terms, it is also determined that clothing and adornment culture seen in turkus and mahnis have common characteristics in general.

Anahtar Kelimeler

Turku, Mahni, Clothing, Adornment, Turkey, Azerbaijan

РАЗМЫШЛЕНИЯ О ТУРЕЦКОЙ КУЛЬТУРЕ ОДЕЖДЫ И УКРАШЕНИЙ В ТЕКСТАХ ТУРКУ И МАХНИ

Öz

В текстах турку и махни можно найти термины, касающиеся культуру одежды и украшений, которая является одним из обязательных элементов человеческой жизни. В данной статье автор сначала дает краткую историческую справку о культуре одежды и украшений и их роли в турецком обществе. Затем анализируются результаты проведенного скрининга 1000 турков из Турции и 1000 махнов из Азербайджана. сопоставлены Кроме того, автор проводит сопоставление полученных данные о культуре одежды и культуре украшения турок. Была предпринята попытка показать, что культура одежды и украшений наиболее богато и живо представлена в текстах турку и махни. Несмотря на некоторые различия в терминах, также установлено, что культура одежды и украшений, наблюдаемая у турку и махни, в целом имеет общие характеристики.

Anahtar Kelimeler

Турку, Махни, Одежда, Украшения, Турция, Азербайджан

Kaynakça

• 1. Özdemir, Melda. “Muğla İli Milas İlçesi Çomakdağı Köyü Geleneksel Kadın Kıyafeti”, Millî Folklor, Yıl: 24, S. 95, 2012. ss. 345-355.
• 2. Babayev, Rafiq. Min Bir Mahnı, Bakü: MBM Neşriyat. 2007.
• 3. Kutlu, Muhtar; ÖZMEN, Abdurrahim. “Kimlik(ler) Sembolü Olarak Giyim-Kuşam ve Süslenme”, Halk Kültüründe Giyim-Kuşam ve Süslenme Uluslararası Sempozyumu Bildirileri Kitabı, Eskişehir: Osmangazi Üniversitesi Yayınları, 2008. ss. 305-309.
• 4. Koca, Emine; KOÇ, Fatma, VURAL, Tuba. “Kültürlerarası Etkileşimde Giyim Kuşam”, 38. ICANAS Uluslararası Asya ve Kuzey Afrika Çalışmaları Kongresi Bildirileri Kitabı, Cilt: 2, 2007. ss. 793-808.
• 5. Tezcan, Mahmut. “Giyim Olgusuna Sosyo-Kültürel Bakış ve Türklerde Giyim”, Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Dergisi, Cilt: 16, S.1, 1983. ss. 255-276.
• 6. Yildirim, Kazım. “Süslenmenin Felsefi Temelleri – Niçin Süsleniyoruz?”, Halk Kültüründe Giyim-Kuşam ve Süslenme Uluslararası Sempozyumu Bildirileri Kitabı, Eskişehir: Osmangazi Üniversitesi Yayınları, 2008. ss. 265-271.
• 7. Tek, Recep. “Dîvânu Lugâti’t Türk’te Giyim-Kuşam Kültürü İle İlgili Kelimeler”, JASS Studies, S. 50, 2016. ss. 261-271.
• 8. Koçu, Reşat Ekrem. Türk Giyim-Kuşam ve Süslenme Sözlüğü, Ankara: Sümerbank Yayınları. 1969.
• 9. Gökşen, Cengiz; Gökşen Rukiye. “Dağın Türkülere Mitik Bir Öge Olarak Yansıması”, A.Ü. Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, S. 57, 2016. ss. 1599-1618.
• 10. Şahin, Veysel. “Kültürel Bellek Mekanı Olarak Türküler”, Kültürümüzde Türkü Sempozyumu Bildirileri Kitabı – I. Cilt, 2013. ss. 103-112.
• 11. Mirzaoğlu Sivaci, Gülay. “Türkülerde Mitolojik Unsurlar”, Türkbilig, S. 10, 2005. ss. 34-53.
• 12. Boratav, Pertev Naili. 100 Soruda Türk Halk Edebiyatı, İstanbul: Gerçek Yayın evi. 1973.
• 13. Öztelli, Cahit. Evlerinin Önü, İstanbul: Hürriyet Yayınları, 1972.
• 14. Özbek, Mehmet. Folklor ve Türkülerimiz, İstanbul: Ötüken Yayınları, 1975.
• 15. Mahmudova, Ceyran. Azerbaycan Xalq Musiqisi Yaradıcılığı, Bakü: Üzeyir Hacıbeyli Adına Bakü Musiki Akademisi, 2009.