Öz
Məqalədə göstərilir ki, 1926-cı ilin fevralın 26-dan martın 5-dək Bakıda keçirilən Türksoylu Xalqların Türkoloji Qurultayının qarşısında duran əsas problemlərdən birincisi milli əlifba və milli dil məsələsi olmuşdur. Türkoloji Qurultayın keçirilməsinin əsas təşəbbüsçüləri isə Yeni Türk Əlifbası (YTƏ) Komitəsi və Azərbaycanı Araşdırma və Öyrənmə Cəmiyyəti idi. Türkoloji Qurultayda ərəb əlifbasından latın əlifbasına keçirilməsi çağrışına cavablar dinlənmişdir. Qurultaya qatılan 131 nümayəndədən 93-ü türksoylu, yerdə qalanları digər xalqların təmsilçiləri olmuşlar. Yeni Türk Əlifbası məsələsində iki cərəyan: 1) latınçılar və 2) islahatçılar (ərəb əlifbası tərəfdarları) mövcud olmuşdur. Eyni zamanda, məqalədə çağdaş dövrdə də ortaq Türk əlifbasının yaranmasının əhəmiyyətindən bəhs olunmuşdur.
Anahtar Kelimeler
Türkoloji Qurultay Yeni Türk Əlifbası Komitəsi Türk Runik əlifbası Latın əlifbasıı Ərəb əlifbası Ortaq Türk əlifbası
Kaynakça
- 1. Ağasıoğlu F. Azərbaycan Türklərinin İslama qədər tarixi. I Bitik: Tarixi qaynaqlar. Bakı, “Ağrıdağ”, 2014
- 2. Firdovsi Ə. Şahnamə. Bakı, «Öndər», 2004
- 3. Ülken Hilmi Ziya. Türkiyede Çağdaş Düşünce Tarihi. İstanbul. Ülken. 2013
- 4. Hüseynov Heydər. Azərbaycanda XIX əsr ictimai və fəlsəfi fikir tarixindən. Bakı, «Şərq-Qərb», 2007, 400 s.
- 5. Axundzadə M. F. Əsərləri. Üç cilddə. III cild. Bakı, “Şərq-Qərb”, 2005
- 6. Şahtaxtlı Məhəmmədağa. Seçilmiş əsərləri. Bakı: «Çaşıoğlu», 2006.
- 7. Hüseynzadə Ə. Seçilmiş əsərləri. II cilddə. II cild. Bakı, «Çaşıoğlu», 2008
- 8. Ağaoğlu Əhməd. Seçilmiş əsərləri. Bakı, «Şərq-Qərb», 2007, 392 s.
- 9. Балаев А. Этноязыковые процессы в Азербайджане в XIX-XX вв. Баку, 2005.
- 10. Azərbaycan ədəbi dili tarixi (sovet dövrü). 3-cü cild. Bakı, Elm, 1982
- 11. Nərimanoğlu K. V. 1926-cı il Bakı Türkoloji qurultayı. Bakı, «Çinar-ÇAP» nəşriyyatı, 2006
- 12. Azərbaycan tarixi. Yeddi cilddə. VI cild (aprel 920 – iyun 1941). Bakı, “Elm”, 2008
- 13. Azərbaycan türk xalq şivələri lüğəti. 1 cild. 1-ci buraxılış. «A» hərfi. Bakı, Az.DETİ nəşriyyatı, 1930
- 14. Erzurumlu Kenan. Türklüye baxış. İstanbul, 2006
- 15. Rəsulzadə M. Ə. Stalinlə ixtilal xatirələri. B.: Elm və təhsil, 2011
- 16. Məmmədova Fatimat. Azərbaycan mühacirətinin kulturoloji irsində dil problemi. Bakı, «Elm», 2002
- 17. Mehmetzade M. B. Sovyet Azerbaycanda Türk dilinin ruslaşdırma ve imha siyaseti hakkında. Kurtuluş, Berlin, 1936, №20
- 18. Ağazadə Fərhad (Şərqli). Türk dilinin dirilmək və zənginləşdirilmək yolları (tükənəklər). Bakı, 2006.
- 19. Əfəndiyev S.M. Seçilmiş əsərləri. İki cilddə. 2-ci cild. Bakı, 1990
- 20. Nəcəfov Xəlil. Səmədağa Ağamalıoğlu. B., Azərnşər, 1966
- 21. «Yeni yol» qəz, №56, 7 mart 1926-cı il
- 22. Axundov Ruhulla. Seçilmiş əsərləri. Bakı, Azərnəşr, 1977
- 23. Həsənli Cəmil. Azərbaycanda milli məsələ: siyasi rəhbərlik və ziyalılar (1954-1959). Bakı, Adiloğlu, 2008
- 24. Yılmaz Meşkure. Tarixi, siyasi ve kültürel yönleriyle Türklerin dünyası ve Türkiyenin dış türkler politikası. Ankara, Kripto, 2010
- 25. Aslan Yasin. Azerbaycan tam bağımsızlık yolunda. Ankara, 1992
Öz
The article shows that the most important issue of The Congress of Turkish People held in Baku from 26 February 1926 till March 5 in Baku, Turkish Congress of Turkic peoples, was the question of the national language and the national alphabet of Turkish people. The men contributors of Turkological Congress was the Committee of New Turkish Alphabet and Azerbaijan Research and Learning Society. Turkish Congress has listened to the responds to the call of turning the Arabic alphabet to the Latin alphabet. 93 of the 131 Congress participants were Turkic, others belonged to different nations. New Turkish alphabet has had two different issues available: 1) supporters of Latin alphabet and 2) reformists (supporters of Arabic alphabet).
Anahtar Kelimeler
Turkish Congress Committee of New Turkish Alphabet Turkish Runik Alphabet Latin alphabet Arabic alphabet Common Turkish alphabet
Kaynakça
- 1. Ağasıoğlu F. Azərbaycan Türklərinin İslama qədər tarixi. I Bitik: Tarixi qaynaqlar. Bakı, “Ağrıdağ”, 2014
- 2. Firdovsi Ə. Şahnamə. Bakı, «Öndər», 2004
- 3. Ülken Hilmi Ziya. Türkiyede Çağdaş Düşünce Tarihi. İstanbul. Ülken. 2013
- 4. Hüseynov Heydər. Azərbaycanda XIX əsr ictimai və fəlsəfi fikir tarixindən. Bakı, «Şərq-Qərb», 2007, 400 s.
- 5. Axundzadə M. F. Əsərləri. Üç cilddə. III cild. Bakı, “Şərq-Qərb”, 2005
- 6. Şahtaxtlı Məhəmmədağa. Seçilmiş əsərləri. Bakı: «Çaşıoğlu», 2006.
- 7. Hüseynzadə Ə. Seçilmiş əsərləri. II cilddə. II cild. Bakı, «Çaşıoğlu», 2008
- 8. Ağaoğlu Əhməd. Seçilmiş əsərləri. Bakı, «Şərq-Qərb», 2007, 392 s.
- 9. Балаев А. Этноязыковые процессы в Азербайджане в XIX-XX вв. Баку, 2005.
- 10. Azərbaycan ədəbi dili tarixi (sovet dövrü). 3-cü cild. Bakı, Elm, 1982
- 11. Nərimanoğlu K. V. 1926-cı il Bakı Türkoloji qurultayı. Bakı, «Çinar-ÇAP» nəşriyyatı, 2006
- 12. Azərbaycan tarixi. Yeddi cilddə. VI cild (aprel 920 – iyun 1941). Bakı, “Elm”, 2008
- 13. Azərbaycan türk xalq şivələri lüğəti. 1 cild. 1-ci buraxılış. «A» hərfi. Bakı, Az.DETİ nəşriyyatı, 1930
- 14. Erzurumlu Kenan. Türklüye baxış. İstanbul, 2006
- 15. Rəsulzadə M. Ə. Stalinlə ixtilal xatirələri. B.: Elm və təhsil, 2011
- 16. Məmmədova Fatimat. Azərbaycan mühacirətinin kulturoloji irsində dil problemi. Bakı, «Elm», 2002
- 17. Mehmetzade M. B. Sovyet Azerbaycanda Türk dilinin ruslaşdırma ve imha siyaseti hakkında. Kurtuluş, Berlin, 1936, №20
- 18. Ağazadə Fərhad (Şərqli). Türk dilinin dirilmək və zənginləşdirilmək yolları (tükənəklər). Bakı, 2006.
- 19. Əfəndiyev S.M. Seçilmiş əsərləri. İki cilddə. 2-ci cild. Bakı, 1990
- 20. Nəcəfov Xəlil. Səmədağa Ağamalıoğlu. B., Azərnşər, 1966
- 21. «Yeni yol» qəz, №56, 7 mart 1926-cı il
- 22. Axundov Ruhulla. Seçilmiş əsərləri. Bakı, Azərnəşr, 1977
- 23. Həsənli Cəmil. Azərbaycanda milli məsələ: siyasi rəhbərlik və ziyalılar (1954-1959). Bakı, Adiloğlu, 2008
- 24. Yılmaz Meşkure. Tarixi, siyasi ve kültürel yönleriyle Türklerin dünyası ve Türkiyenin dış türkler politikası. Ankara, Kripto, 2010
- 25. Aslan Yasin. Azerbaycan tam bağımsızlık yolunda. Ankara, 1992
Ayrıntılar
| Birincil Dil | Türkçe |
|---|---|
| Konular | Dilbilim |
| Bölüm | Araştırma Makaleleri |
| Yazarlar | |
| Yayımlanma Tarihi | 24 Ekim 2017 |
| Yayımlandığı Sayı | Yıl 2017 Sayı: 85 |
Kaynak Göster
- Makale Dosyaları