Klasik Edebiyatın ve Halk Edebiyatının Etkileşimi Bağlamında Nazireler

Yıl 2022, Sayı: 112, 110 - 134, 26.12.2022

Bilal Elbir , Yusuf Aydın

Öz

Nazire; bir şairin başka bir şairin şiirini ölçü, kafiye, muhteva gibi unsurları kullanarak yeniden yazmasıdır. Sanatçı taklit ederek başladığı üretme sürecinde kendini geliştirerek daha iyisini ortaya koyma imkanını elde eder. Bundan dolayı nazirecilik şairlerin yetişmesi, kendini geliştirmeleri ve ustalaşmalarında önemli bir rol oynamıştır. Nazire geleneğinin ilk yansımaları klâsik edebiyatta görülmüş, sonrasında nazire, halk edebiyatı şairleri tarafından da kullanılmıştır. Nazireler, aynı dilde yazılan eserlere yazıldığı gibi farklı dillerde yazılmış eserlere de yazılarak kültürler arası etkileşimi sağlamıştır. Bu çalışmada; klasik edebiyat ve halk edebiyatı arasındaki ilişkinin en önemli unsurlarından olan nazire geleneğinin yansımalarının ortaya konulması amaçlanmıştır. Bu doğrultuda klâsik ve halk edebiyatındaki birbiriyle ilişkili belli başlı nazire örnekleri tespit edilmiştir. Halk şairlerinin klasik şairlere nazire yazmalarının temelinde beğenme ve öykünme etkili olmuştur. Halk şairlerinin klasik şairlere yazmış olduğu nazireler, iki edebiyatın müşterek noktalarını arttıran bir örnek niteliğindedir. Klasik edebiyat şairlerinin birbirlerine yazdıkları nazireler dışında halk şairlerinin birbirlerine nazire yazdıkları bilinmektedir. Halk şairlerinin nazire yazdıkları şiirlerin klasik şiir geleneğinde de beğenilen ve tanzir edilen eserler olduğu görülmüştür.

Anahtar Kelimeler

Nazire, Klasik Edebiyat, Halk Edebiyatı, Nazire Mecmuaları, Taklit, Classical Literature, Folk Literature, Nazire Mecmuas, Imitation, назире, классическая литература, народная литература, межмуа назире, подражание., Назира, Классикалық Әдебиет, Халық Әдебиеті, Назира журналдары, Еліктеу

Назирес в контексте взаимодействия классической и народной литературы

Öz

Назире - это переписывание поэтом стихотворения другого поэта с использованием таких элементов, как размер, рифма и содержание. Художник имеет возможность показать себя с лучшей стороны, совершенствуя себя в производственном процессе, который он начинает с подражания. По этой причине назире играло важную роль в воспитании, саморазвитии и мастерстве поэтов. Первые отражения традиции назире встречались в классической литературе, а затем назире стали использовать и поэты-народники. Назире обеспечивало межкультурное взаимодействие, будучи написанным на произведениях, написанных на разных языках, а также на произведениях, написанных на одном языке. В данном исследовании ставится задача выявить отражения традиции назире, которая является одним из важнейших элементов взаимоотношений классической литературы и народной литературы. В этом направлении выявлены некоторые родственные примеры назире в классической и народной литературе. Восхищение и подражание оказали влияние на то, что народные поэты писали назире для классических поэтов. Назире, написанные народными поэтами поэтам-классикам, являются примером, который увеличивает общие черты двух литератур. Известно, что народные поэты писали друг другу назире, за исключением назире, написанных поэтами классической литературы. Было замечено, что стихи, написанные народными поэтами в назире, также являются произведениями, которыми восхищаются и которые расположены в традициях классической поэзии.

Anahtar Kelimeler

назире, классическая литература, народная литература, межмуа назире, подражание., Назира, Классикалық Әдебиет, Халық Әдебиеті, Назира журналдары, Еліктеу

Nazires in the Context of the Interaction of Classical and Folk Literature

Öz

Nazire; It is a poet's rewriting of another poet's poem by using elements such as measure, rhyme, and content. The artist has the opportunity to show himself better by improving himself in the production process, which he starts by imitating. For this reason, nazireism played an important role in the upbringing, self-development and mastery of poets. The first reflections of the Nazire tradition were seen in classical literature, and then nazire was also used by folk literature poets. Nazires provided intercultural interaction by being written on works written in different languages as well as on works written in the same language. In this study; It is aimed to reveal the reflections of the nazire tradition, which is one of the most important elements of the relationship between classical literature and folk literature. In this direction, some related examples of nazires in classical and folk literature have been identified. Admiration and imitation were influential on the basis of folk poets writing nazires for classical poets. The nazires written by folk poets to classical poets are an example that increases the common points of the two literatures. It is known that folk poets wrote nazires to each other, except for the nazires written by poets of classical literature. It has been seen that the poems written by the folk poets in nazire are also the works that are admired and arranged in the classical poetry tradition.

Anahtar Kelimeler

Classical Literature, Folk Literature, Nazire Mecmuas, Imitation, назире, классическая литература, народная литература, межмуа назире, подражание., Назира, Классикалық Әдебиет, Халық Әдебиеті, Назира журналдары, Еліктеу

Классикалық әдебиет пен Халық әдебиетінің өзара байланысындағы назиралар

Öz

Назира – бұл ақынның басқа бір ақынның өлеңін өлшем, ұйқас, мазмұн жағынан қолданып қайтадан жазуы. Өнерпаз еліктеуден бастай отырып, өзін-өзі жетілдіріп, одан да жақсысын жарыққа шығарады. Сондықтан да ақындардың қалыптасуында, өзін-өзі дамытуында, шеберлігін шыңдауында назирашылдық үлкен маңызға ие болған. Назира дәстүрін алғаш рет классикалық әдебиетте қолданса, кейін назираны халық әдебиеті ақындары тарапынан қолданған. Назиралар, бір тілде жазылған шығармалар секілді әртүрлі тілде жазылған шығармаларды жазу арқылы мәдениетаралық өзара байланысты қамтамасыз етті. Бұл жұмыста, классикалық әдебиет пен халық әдебиеті арасындағы қарым-қатынастың маңызды элементі саналатын назиралық дәстүрдің көріністерін анықтау негізі мақсат болып табылады. Бұл бағытта классикалық және халық әдебиетіндегі негізгі өзара байланыстар назиралық мысалдар арқылы анықталады. Халық ақындарының классикалық ақындарға жазған назира жазуының түбінде қызығушылық пен еліктеушілік болды. Халық ақындарының классикалық ақындарға жазған назиралары екі әдебиеттің ортақ тұсын арттыратын мысал еді. Классикалық әдебиет ақындары жазған назиралармен қатар, халық ақындарының бір-біріне жазған назиралары белгілі. Халық ақындарының назира үлгісімен жазған өлеңдерімен қатар, классикалық ақындардың дәстүрінде де таңдандыратын, сұрыпталған еңбектер бар екені байқалады.

Anahtar Kelimeler

Назира, Классикалық Әдебиет, Халық Әдебиеті, Назира журналдары, Еліктеу

Kaynakça

• Karavellioğlu, M. A. Şeyh Gâlib'in Gubârî'ye Naziresi. Modern Türklük Araştırmaları Dergisi, 2011. 25-11.
• Yağbasan, M. Z. Halk Edebiyatı Divan Edebiyatı Etkileşimleri. İstanbul: Sosyal Bilimler Enstitüsü. 1992.
• Yavuz, K. Türk Şiirinde Nazire. Divan Edebiyatı Araştırmaları Dergisi, 2013. 359-424.
• Çandır, M. Türk Şiirinde Nazire Geleneği ve Kul Himmet’in Şiirlerinde Nazirecilik. CBÜ Sosyal Bilimler Dergisi, 2013. 478-492.
• Uysal, Y. Halk ve Divan Edebiyatı Müşterekliği Bağlamında . Uluslararası Türk Dili ve Edebiyatı Araştırmaları Dergisi, 2021. 195-206.
• Erkal, A. Bir Divan Şâiri Olarak Erzurumlu Emrah. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi , 2017. 304-324.
• Yakup Karasoy - Orhan Yavuz. 17. Yüzyıl Saz Şâiri Âşık Ömer Üzerine Bazı Mülâhazalar. Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi , 2003. 177-215.
• Cemal Kurnaz, Halk ve Divan Şiirinin Müşterekleri Üzerine Denemeler, Akçağ Yayınları, Ankara, 1990.
• Akdemir, İ. Erzurumlu Emrah'ın Hayatı ve Eserleri. Sakarya: Sakarya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. 2011.
• Köprülü, F. 19. Asır Saz Şairleri Erzurumlu Emrah. İstanbul: Evkaf Matbaası. 1929.
• Sakaoğlu, S. Ercişli Emrah. Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları. 1987.
• Köprülü, M. F. Türk Saz Şairleri. Ankara: Güven Basımevi. 1962.
• Kahve, M. Y. Divan-ı Hikmette Organ Adlarının Kullanımı Üzerine Bir Değerlendirme. Turkologia, 2022. 66-92.
• Çelepi, M. S. Âşık Ömer Divânı’nın Tahlîli. Isparta: Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Üniversitesi. 2005.
• İbraev, M. Aşık Ömer’in Taşkent’te Basılmış Divanı Üzerine Bir İnceleme. İzmir: Ege Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Türk Dünyası Araştırmaları Enstitüsü. 2007.
• Pala, İ. Divan Edebiyatı. İstanbul: Kapı Yayınları. 2011.
• Köksal, M. F. Sana Benzer Güzel Olmaz-Divan Şiirinde Nazire. İstanbul: Büyüyen Ay. 2018.
• Karadayı, O. N. Şiirlerinden Hareketle Erzurumlu Emrah’ın Tarikat Çevreleri ile İrtibatı Ve İlahî Aşk Anlayışı. Atatürk Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi , 2014. 215-242.
• Özmen, M. Ahmed-i Dâ'î. Ankara: TDK Yayınları. 2017.
• Erkal, A. Erzurumlu Emrah Divanı. Ankara: Birleşik Yayınları. 2014.
• Küçük, S. Bâkî Dîvânı. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları. 1994.
• Doğan, A. S. Erzurumlu Emrah'ın Hayatı ve Eserleri. İstanbul: İstanbul Teknik Üniversitesi Sosyal Bilimler Fakültesi. 1996.
• Macit, M. Nedim Dîvânı. Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları . 2017.
• Doğan, M. N. Leylâ ve Mecnun. Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı. 2021.
• Atik, H. Nakşî Ali Akkirmânî Divânı. Ankara: Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. 2003.
• Erbay, N. Bayburtlu Zihnî Dîvânı. Erzurum: Bayburt Üniversitesi Yayınları. 2014.
• Düzgün, D. Dertli Divanı Karşılaştırmalı Metin. Erzurum: Fenomen Yayıncılık. 2011.
• Pala, İ. Divân Şiiri Antolojisi. İstanbul: L&M Yayınları. 2003.
• Yakup Karasoy - Orhan Yavuz. Âşık Ömer Divanı. Konya: İnci Ofset. 2010.
• Kılınç, A. Fûzulî Divânı. İstanbul: Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı Yayınları. 2021.
• Mustafa İsen - Cemal Kurnaz. Şeyhî Divanı. Ankara: Akçağ Yayınları. 1990.
• Macit, M. Hatayî Divânı. İstanbul: Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı Yayınları. 2017.
• Gölpınarlı, A. Fuzûli Divânı. İstanbul: İnkilap Kitabevi. 1961.
• Gökalp, M. Şair Keşfi ve Âşık Huzûri. Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları. 2001.