Giresun ilinde yetişen yerel bezelye (Pisum sativum L.) popülasyonlarının fizyolojik ve morfolojik karakterizasyonunun belirlenmesi

Yıl 2017, Cilt: 6 Sayı: 2, 141 - 152, 30.12.2017

Nuri Yılmaz , Havva Vildan Kılınç

https://doi.org/10.29278/azd.370779

Öz

Bu çalışma 2012-2013 yetiştirme döneminde Giresun ilinde yetişen yerel bezelye genotiplerinin morfolojik karakterizasyonunun belirlenmesi amacıyla Ordu Üniversitesi Ziraat Fakültesi deneme arazisinde kurulmuştur. Giresun’un farklı ilçeleri 2012 yılı Eylül-Ekim aylarında gezilerek, tane tüketim amacıyla yetiştirilen bezelye genotiplerinin tohumları yerel pazarlar dolaşılarak materyal olarak toplanmıştır. Materyaller toplanan 24 adet genotip ile kontrol olarak değerlendirilen 3 adet ticari çeşitten oluşmaktadır. Tohum ekimleri her genotip 2 sıra olacak şekilde Augmented Deneme Desenine göre kurulmuştur. Çalışma sonunda çıkış süresi 10-19 gün, çiçeklenme gün süresi 65-145 gün, vejetasyon süresi 160-210 gün, bitki boyu 56.75-130.25 cm, gövde çapı 4.0-7.2 mm, dal sayısı 3.05-6.75 adet/bitki, ilk bakla yüksekliği 9.70-51.95 cm, bakla boyu 6.45-11.25 cm, bakla genişliği 9.887-20.914 mm, tohum boyu 6.924-11.103 mm, tohum genişliği 7.585-10.780 mm olarak belirlenmiştir. Çalışmada özellikle verim yönünden, G1, G15, G16 ve G18 genotipleri kullanılan çeşitlerden ve diğer genotiplerden daha yüksek performans göstermiştir. Söz konusu genotipler bölge için ümitvar gözükmektedir. Ayrıca ıslah açısından verimi ön planda olan bu genotipler ıslah materyali olarak değerlendirilebilir.

Anahtar Kelimeler

Kuru Bezelye, Pisum sativum L., Genotip, Karakterizasyon

Kaynakça

• Akçin, A., 1974. Erzurum şartlarında yetiştirilen kuru fasulye çeşitlerinde gübreleme, ekim zamanı ve sıra aralığının tane verimine etkisi ile bu çeşitlerin bazı fenolojik, morfolojik ve teknolojik karakterleri üzerine bir araştırma. Atatürk Üniversitesi Ziraat Fakültesi Yayın No: 157:1-112.
• Akçin, A., 1988. Yemeklik dane baklagiller. Selçuk Üniversitesi Yayınları: 43. Ziraat Fakültesi Yayınları: 8. Konya. 377.
• Akgün. İ., Tosun M., Sağsöz, S., 1998. Bitkisel gen kaynaklarının önemi ve Erzurum’un bitkisel gen kaynakları yönünden değerlendirilmesi. Doğu Anadolu Tarım Kongresi 14-18 Eylül, 1998 Erzurum, 363-372.
• Anlarsal, A. E., Yücel C., Özveren D., 2001. Çukurova koşullarında bazı bezelye (Pisum Sativum Ssp. Sativum L. Ve Pisum Sativum Ssp. Avense L.) hatlarının uyumu ve verimlerinin saptanması üzerinde bir araştırma. Çukurova Üniversitesi Ziraat Fakültesi, 16(3): 11-20.
• Anonim, 2001. Tarımsal değerleri ölçme denemeleri teknik talimatı. Yemeklik tane baklagiller. T.C. Tarım ve Köyişleri Bakanlığı, Koruma ve Kontrol Genel Müdürlüğü, Tohumluk Tescil ve Sertifikasyon Merkezi Müdürlüğü, Ankara.
• Anonim, 2012. Fındık Araştırma Enstitüsü Toprak Analiz Laboratuvarı, Giresun.
• Anonim, 2013. Ordu Meteoroloji İstasyon Müdürlüğü.
• Anonim, 2016. FAO İnternet sitesi, http://www.fao.org/faostat/ (Erişim tarihi:12.09.2016).
• Çiftçi C.Y. ve Adak M.S. 2009. Yemeklik Tane Baklagiller. Tarla Bitkileri. Ankara Üniversitesi Ziraat Fakültesi Yayınları. Yayın no: 1569. Ders kitabı: 521, 257-308.
• Demirci, G., Ünver, S. 1997. Ankara koşullarında bezelye (Pisum Sativum L.)'de farklı ekim zamanlarının verim ve verim öğelerine etkileri. A.Ü. Fen Bil. Ens., Yüksek Lisans Tezi, s: 50, Ankara.
• Ergun, C., Çetin, A., Fidan,F., 1986. Bazı bezelye çeşitlerinin konserveye uygunluk durumları üzerinde bir araştırma, Sonuç Raporu, Atatürk bahçe Kültürleri Araştırma Enstitüsü, Yalova.
• Fidan, S., 1999. Tokat Merkez İlçe, Niksar ilçesi ve Çamlıbel Beldesi için uygun konservelik bezelye çeşitleri (Pisum Sativum L.) ve ekim zamanlarının belirlenmesi üzerine bir araştırma. Tokat, Doktora Tezi, 121.
• Girgel, Ü. 2006. Kahramanmaraş koşullarında bolero bezelye (Pisum Sativum L.) çeşitinde ekim sıklığının verim ve verim özelliklerine etkisi üzerine bir araştırma. K.S.İ.Ü. Fen Bil. Ens. Yüksek Lisans Tezi, S: 48
• Gülümser, A., 1981. Bezelyede Azotla Gübreleme ve Sulamanın Verim ve Verim Unsurları ile Tanenin Protein Oranına Etkileri. Doçentlik Tezi, Atatürk Üniversitesi Ziraat Fakültesi, Erzurum, 103 s.
• Gülümser, A., Seyis, F., Bozoğlu, H., 1994. Samsun ekolojik şartlarında kışlık ve yazlık olarak ekilen bezelye çeşitlerinin konservecilik özellikleri ile tane veriminin tespiti. E.Ü.Z.F. Tarla Bitkileri Bölümü Tarla Bitkileri Bilim Derneği TUBİTAK ve ÜSİGEM. Tarla Bitkileri Kongresi, 25-29 Nisan 1994 Cilt I Agronomi Bildirileri, İzmir. 87-90.
• Günay, A., 1983. Sebzecilik, Özel Sebze Yetiştiriciliği, Çağ Matbaası, Cilt IV, Ankara.
• Ishtiaq, M., Ara N., Rashid, A., 2001. Response of different pea cultivars to various planting dates under the agro-climatic conditions of Swat. Sarhad-Journal-of- Agriculture. 17(3):327-332.
• Karayel R., 2006.Yerel bezelye genotiplerinin tanımlanması ve bazı agronomik özelliklerinin tespiti. Yüksek lisans tezi, Ondokuz Mayıs Üniversitesi Ziraat Fakültesi Tarla Bitkileri Bölümü, Samsun, 147s.
• Kazemekas, O., Becius, V., Kazemekiene, B., 1998. Signifinance of productiviy elements of pea for creating new varieties. Biologija (1): 34-36.
• Khvostova, V. V., 1983. Genetics and breeding of Peas. USSR Academy of Sciences. General Biology Division. U. S. D. A., Washington D. C. (Translated From Russian).TT78-52011.
• Malhotra, R. S.,Slım, S. and Saxena, M. C., 1990. Dry pea ımprovement food legume ımprovement program ICARDA. Annual Repot Aleppo, Syria. S: 209-216.
• Özalp, R., 1993. Farklı pix dozları ve uygulama zamanlarının gökçeada ekolojik şartlarında yetiştirilen araka grubu bezelye çeşitlerinde (Pisum sativum L.) tane verimi, protein miktarı, fenolojik ve morfolojik özellikleri üzerinde bir araştırma. Selçuk Üniv. Fen Bil. Ens. (Basılmamış Doktora Tezi), Konya.
• Özgen. M., M.S. Adak., A. Karagöz., H. Ulukan., 2000. Bitkisel gen kaynaklarının korunma ve kullanımında yeni yaklaşımlar. V. Türkiye Ziraat Mühendisliği Teknik Kongresi. TMMOB Ziraat Mühendisleri Odası, Ankara. 1, 259-284.
• Qasim, M., Zubair, M., Wandan, D., 2001. Evaluation of exotic cultivars of pea in Swat valley. Sarhad Journal of Agricultire 17(4): 545-548.
• SPSS, 2006. SPSS Base 15.0 User’s Guide, SPSS Inc., Chicago, USA.
• Salk, A., 1971. Yerli ve yabancı orijinli bezelye çeşitlerinin morfolojik ve pomolojik vasıfları ile soğuğa mukavemetleri üzerine araştırmalar (Doktora Tezi). E. Ü. Fen. Bil. Ens. Bornova. İzmir.
• Seyis, F., 1994. Samsun ekolojik şartlarında yazlık olarak ekilen bezelye çeşitlerinin tane verimi ile bazı önemli özellikleri ve bunlar arasındaki ilişkiler üzerine bir araştırma. Yüksek Lisans Tezi, Ondokuz Mayıs Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Samsun. 75 s.
• Tosun, M., Sepetoğlu H., 1990. Ekim sıklığının yapraklı ve yapraksız bezelyenin verimine etkisi üzerinde araştırmalar. Ege Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi Cilt: 27(3): 59-69.