The Place of Qiraat Education in Erzurum Ulema - (Muhammad Halis Emek Example)

Yıl 2023, Sayı: 18, 76 - 95, 30.12.2023

Yusuf Çınar

Öz

The Holy Qur'an and the science of Qiraat, which developed in connection with it, were considered among the most valuable sciences in the Islamic world and great attention was paid to the education of Qur'anic sciences. This important branch of science has continued until today and has gained a special place in our society. Although it was interrupted from time to time due to various reasons, it was revived in 1968 with the aşere course organized by the Presidency of Religious Affairs under the leadership of Mehmet Rüştü Aşıkkutlu. After successfully completing the course, Çat Mufti Halis Emek and his colleagues returned to their places of duty and started to provide Qiraat education under the auspices of the Presidency of Religious Affairs. Halis Emek followed his teacher's method in the Qiraat courses he organized and trained new students. In this study, while examining the method Halis Emek followed while giving Qiraat education, the method of education applied by the Presidency of Religious Affairs today is also pointed out. In addition, a partial comparison of these two methods has been made. This comparison provides introductory information on how Qiraat education can be given effectively and how existing methods can be improved.

Anahtar Kelimeler

Qiraat, Qiraat Education, Halis Emek, Ashara, Takrîb, Tayyibe, Mehmet Rüştü Aşıkkutlu

Erzurum Ulemasında Kıraat Eğitiminin Yeri - (Muhammed Halis Emek Örneği)

Öz

Kur’ân-ı Kerîm ve ona bağlı olarak gelişen kıraat ilmi İslam dünyasında en değerli ilimler arasında kabul edilmiş ve Kur’ânî ilimlerin eğitimine büyük özen gösterilmiştir. Bu önemli ilim dalı, günümüze kadar süregelmiş ve toplumumuzda özel bir yer edinmiştir. Zaman zaman çeşitli nedenlerle kısa süreli kesintilere uğramış olsa da 1968 yılında Diyanet İşleri Başkanlığı tarafından Mehmet Rüştü Aşıkkutlu’nun riyasetinde düzenlenen aşere kursu ile yeniden canlanmıştır. Sözkonusu kursu başarıyla tamamlayarak icâzet alan Çat Müftüsü Halis Emek Hoca ve arkadaşları görev yerlerine dönerek Diyanet İşleri Başkanlığı’nın uhdesinde kıraat eğitimi vermeye başlamıştır. Halis Emek Hoca düzenlediği kıraat kurslarında hocasının yöntemini takip ederek yeni talebeler yetiştirmiştir. Bu çalışmada, Halis Emek’in kıraat eğitimi verirken takip ettiği yöntem incelenirken günümüzde Diyanet İşleri Başkanlığı tarafından uygulanan eğitim yöntemine de işaret edilmiştir. Ayrıca, bu iki yöntemin kısmen karşılaştırılmasına gidilmiştir. Bu karşılaştırma, kıraat eğitiminin etkili bir şekilde nasıl verilebileceği ve mevcut yöntemlerin nasıl geliştirilebileceği hususunda giriş mahiyetinde bilgiler sunmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Kıraat, Kıraat Eğitimi, Halis Emek, Aşere, Takrîb, Tayyibe, Mehmet Rüştü Aşıkkutlu

Kaynakça

• Ağırbaş, Abdülhekim. Kırâat Eğitim-Öğretim Geleneği ve Günümüzdeki Uygulamalar (Türkiye-Suudi Arabistan-Mısır Örneği). Ankara: DİB Yayınları, 2. Baskı., 2022.
• Akaslan, Yaşar. “Bir İlm-i Kırâat İcâzetnâmesi: Mehmet Rüştü Âşıkkutlu’nun Öğrencisi Safvan Çakıroğlu’na Verdiği İcâzetnâme”. Uluslararası İslam Araştırmaları Dergisi (İHYA) IX/1 (2023), 439-461.
• Akaslan, Yaşar. “‘Kıraat İlminde İcazet Geleneği: Şeyhülkurra Safvan Çakıroğlu Örneği’”. Samsun, 2018.
• Akaslan, Yaşar. “Türkiye’de Kıraat İlmi Eğitim-Öğretimi”. Cumhuriyet İlahiyat Dergisi 22/2 (ts.), 1081-1107.
• Altıkulaç, Tayyar. Zorlukları Aşarken. İstanbul, 2016.
• Âşıkkutlu, Emin. “Âşıkkutlu, Mehmet Rüştü”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 4/6. İstanbul: TDV Yayınları, 1991.
• Aşıkkutlu, Emin. “Mehmet Rüştü Aşıkkutlu: Hayatı, Şahsi ve İlmi Kişiliği”. Abdurrahman Gürses Anısına I. Kur’an ve Kıraati Sempozyumu, 127-145.
• Birışık, Abdulhamit. “Kıraat”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 25/426-433. Ankara: TDV Yayınları, 2002.
• Demirci, Naci. “Gürses, Abdurrahman”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. EK-1/493-494. Ankara: TDV Yayınları, 2020.
• Feyizli, Hasan Tahsin. Kıraat-ı Aşere. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 2018.
• Günaydın, Mehmet. “Yakın Tarihimizden Örnek Şahsiyetler: Oflu Mehmet Rüştü Aşıkkutlu Hoca’nın (1901-1980) Din Görevlisi Olarak Örneği”. Ulusal Din Görevlileri Sempozyumu (Yecder), 78-100.
• İbn Cezerî, Muhammed b. Muhammed b. Yusuf. en-Neşr fi’l-Kırââti’l-’Aşr. thk. Ali Muhammed ed-Dıbâ’. 1-2 Cilt. Dâru’l-Kütüb’l-’İlmiyye, ts.
• İbn Cezerî, Muhammed b. Muhammed b. Yusuf. Müncidü’l-Mukriîn ve Mürşidü’t-Tâlibîn. Dâru’l-Kütübi’l-’İlmiyye, 1999.
• Kablan, Süleyman. “Osmanlı’dan Cumhuriyete Kıraat İlmi”. İhya Uluslararası İslam Araştırmaları Dergisi 8/1 (15 Ocak 2022), 511-530.
• Karaçam, İsmail. Kur’ân-ı Kerîm’in Faziletleri Ve Okunma Kâideleri: - Mufassal Tecvid -. İstanbul: İFAV, Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Vakfı Yayınları, 26. baskı., 2013.
• Koçak, Zeki. Erzurum Ulemasından Muhammed Halis Emek (Hatıralar ve Dersler). Erzurum: Uzakülke Yayınları, 2015.
• Koçak, Zeki. Erzurum’un Yüzleri “Müftü Muhammed Halis Emek”. Erzurum: Atatürk Üniversitesi Yayınları, 2016.
• Koçak, Zeki. Karahanlılardan Günümüze Din Eğitimi. ed. Muhammet Koçak. Erzurum: Zafer Medya Grup, 2023.
• Komisyon. “Aşere Eği̇ti̇m Programı”. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı, 2021. 1-14. https://diyanetakademi.diyanet.gov.tr/Documents/A%C5%9Fere%20E%C4%9Fitim%20Program%C4%B1%20-%202021%20(YEN%C4%B0).pdf
• Komisyon. “Kırâat (Aşere-Takrîb) Eği̇ti̇m Programı”. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı, 2014. 1-29. https://diyanetakademi.diyanet.gov.tr/Documents/K%C4%B1raat%20(A%C5%9Fere-Takrib)%20Program%C4%B1%20-%202014.pdf
• Süyûtî, Celâleddîn ʿAbdurrahmân b. Ebû Bekir. el-İtkân fî ’Ulûmi’l-Kur’ân. thk. Muhmmed Ebû’l-Fadl İbrahim. 4 Cilt. el-Hey’etü’l-Mısriyyetü’l-Âmme, 1974.
• Ünal, Mehmet. Kur’an’ın Anlaşılmasında Kıraat Farklılıklarının Rolü. Ankara: Fecr Yayınları, 2005.
• Ünal, Mehmet. Kur’an’ın Metinleşme Tarihi. Ankara: Fecr Yayınları, 2014.
• Yıldırım, Birol. Alvarlı Muhammed Lutfî Hayatı ve Hulâsatu’l-Hakâyik Adlı Eserindeki Ahlâkî Unsurlar. Erzurum: Ertual Akademi, 2016.
• “Kurra Hafız Safvan Cakıroglu - EHAD TV”. Erişim 06 Ağustos 2023. https://www.dailymotion.com/video/x11uo59 02:40. Erişim Tarihi 05/08/2023 01:44.