Yapısalcı Bir İnceleme: Cengiz Aytmatov’un ‘Kızılelma’sı

Yıl 2024, Cilt: 3 Sayı: 1, 315 - 331, 07.06.2024

Ali Fuat Kuyumcu

Öz

Yazınsal metinler Anlatıbilimsel bir yöntemle incelendiğinde metnin barındırdığı anlam, Öyküleme ve olay öyküsü, anlatıcının konumu, anlatı kişileri, zamansallık ve uzamsallıktan yola çıkarak yapılan okuma pratikleri ile yazar, metin ve okuyucu gerçekliğinin dışında yazınsal gerçeklikle ortaya çıkan yeni bir hakikat konumuna ulaşılabilir. Yapısal metin çözümleme yönteminin temel alındığı bu çalışmada 20 yy. dünya edebiyatının önemli yazarlarından Cengiz Aytmatov’un ilk dönem eserlerinden olan Kızıl Elma anlatısının kurgusal yapısının ortaya çıkarılması amaçlanmıştır. Çalışma kapsamında incelenen Aytmatov’un anlatısında insanların birbirleri ile olan ilişkilerinde var olan ama bir sebeple gerçek yaşamın gelgitleri arasında köreltilerek kaybolduğu düşünülen sevgi duygusunun bir obje ya da simge ile adeta tekrar vücuda gelmesi anlatılmaktadır. Böylece köreldiği düşünülen sevginin aslında gerçek sevgi olduğunu okuyucusuna anlatan yazınsal bir metin olarak karşımıza çıkmaktadır. İncelenen edebi metinde hikâyenin çerçevesi “Kızıl Elma” figürü etrafında çizilerek simge mitolojik bir sembol olarak işlevselleştirilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Cengiz Aytmatov, Anlatıbilim, Kurmaca Anlatım, Yazınsal Metin Çözümleme, Kızılelma

A Structuralist Analysis: Cengiz Aytmatov’s ‘Kızılelma’

Öz

When literary texts are examined using a narratological approach, their
meanings can be understood through reading practices that consider
narration, plot, the narrator’s position, narrative characters, temporality,
and spatiality. This approach uncovers a new truth that emerges from
literary reality, separate from the individual realities of the author,
text, and reader. This study employs structural text analysis to explore
the fictional structure of Chingiz Aitmatov’s early work “Kızıl Elma”, a
significant piece in 20th-century world literature. The work illustrates
how the feeling of love, thought to be dulled and lost in the vicissitudes of
real life, is revitalized through an object or symbol. Thus, it conveys to the
reader that this love, presumed dulled, is indeed genuine. In this literary
text, the narrative framework is centered around the figure of “Kızıl
Elma”, with the symbol functioning as a mythological emblem, enriching
the narrative with deeper meaning.

Anahtar Kelimeler

Cengiz Aytmatov, narrative science, fictional narration, literary text analysis, Kızıl Elma

Kaynakça

• Aydın, İ. & Torusdağ, G. (2014). Türkçe Öğretimi Çerçevesinde Yazınsal Bir Metin Çözümleme Örneği Olarak Refik Halit Karay’ın Garip Bir Hediye’si. Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim (Teke) Dergisi, 3 (4) , 109-134. Doı: 10.7884/Teke.340
• Aytmatov, C. (1992). Kızıl Elma. Çev. R. Özdek, İstanbul: Ötüken Neşriyat Yayınları.
• Bakhtin, M. M. (1994). The Dialogic Imagination: Four Essays. Ed. Michael Holquist. Çev. C. Emerson, M. Holquist. Texas: University of Texas Press.
• Bal, M. 1999. Narratology Introduction to the Theory of Narrative. Toronto: University of Toronto Press.
• Dervişcemaloğlu, B. (2007). Gerard Genette`e Göre Anlatı Söylemi. https://www.ege-edebiyat.org/wp/?p=819. Erişim Tarihi 03.06.2024.
• Genette, G. (2011). Anlatının Söylemi: Yöntem Hakkında Bir Deneme. Ferit Burak Aydar (Çev.). İstanbul: Boğaziçi Üniversitesi Yayınevi.
• Erdoğan, N. (1981). Yapısal Çözümleme ve Kitle İletişimi. Kurgu, 4 (1) , 65-79. Retrieved from https://dergipark.org.tr/tr/pub/kurgu/issue/59619/859017
• Halliwell, S. (2022). Diegesis - Mimemis (Çev. M. S. Akım). ARTS: Artuklu Sanat ve Beşerî Bilimler Dergisi
• Jahn, M. (2012). Anlatıbilim. (Çev. B. Dervişcemaloğlu). İstanbul: DergahYayınları.
• Karataş, E. (2014)."Çocuk Edebiyatında “Karakter” Kavramı", Muğla Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi
• Kırzıoğlu, B. (2010). Kızılelma'nın Türklük İçin Anlamı ve Cengiz Aytmatov'un Kızılelma Hikâyesi. Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, 0 (7) , . Retrieved from https://dergipark.org.tr/tr/pub/ataunitaed/issue/2853/39496
• Mutlu, E. (2004). İletişim Sözlüğü. Ankara: Bilim ve Sanat Yayınları.
• Nacaroğlu, D. (2022). Bir Anlatı Türü Olarak Dijital Platform Dizilerinde Öyküleme Unsurları: Kulüp Dizisi Üzerinde Bir İnceleme. İletişim Kuram ve Araştırma Dergisi, 2022 (58) , 73-96. DOI: 10.47998/ikad.1100911
• Öztokat, N. T. (2005). Yazınsal Metin Çözümlemesinde Kuramsal Yaklaşımlar. İstanbul: Multilingual Yayınları.
• Parın, K. (2017). Anlatıbilim: Anlatı Teorisi El Kitabı. Akademik Dil Ve Edebiyat Dergisi, 1(1), 68-74.
• Ricoeur, P.(2007). Zaman ve Anlatı Bir: Zaman-Olayörgüsü-Üçlü Mimesis, Çev., Mehmet Rifat- Sema Rifat. İstanbul: Y.K.Y
• Yeşil, Ş.Y.(2015).” Bilge Karasu Yazınında “Yerin Ruhu”: Göçmüş Kediler Bahçesi’nin Anlatı Dünyaları[Yayımlanmamış Yüksek Lisans tezi]. İhsan Doğramacı Bilkent Üniversitesi.
• Yılmaz, R. (2014). “Anlatı Yoluyla Dünyanın Zihinsel Yeniden Kurulumu: “Palto”, “Dönüşüm” Ve “Hayvan Çiftliği” Romanlarının Alımlama Pratikleri Üzerine Bir İnceleme” Yayımlanmamış Doktora Tezi, Kocaeli Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kocaeli.
• Yücel, T. (1979). Anlatı Yerlemleri: Kişi, Süre, Uzam. İstanbul: Ada Yayınları.