19. YÜZYIL OSMANLI İSTANBUL’UNDA SOKAK: YAPI VE DEĞİŞİM

Yıl 2021, Cilt: 8 Sayı: 1, 101 - 118, 28.12.2021

Abdullah Ekinci , Serkan Şenel

https://doi.org/10.53440/bad.1019334

Cited By: 1

Öz

Osmanlı sokaklarının mimari yapısı, içinde barındırdığı toplumun sosyo-kültürel yapısını hem etkilemiş hem de toplumun yaşayış biçiminden etkilenerek şekillenmiştir. Bu bağlamda çıkmaz sokaklar, labirentimsi yapılar ve evlerin avlularının uzun duvarları, Osmanlı sokaklarındaki ilişkilerin doğasını belirlemiştir. Ancak, sokaklar yeni ihtiyaçların baş göstermesi ile dönüşüme açık hale gelmiştir. Toplu taşımaya yönelik tren ve tramvay gibi gelişmeler ve biraz da şehirlere imaj kazandırmak maksadıyla birtakım değişiklikler olmuştur. Sokakları genişletme çabaları 19. yüzyılın sonunda artmış ve toplu ulaşımın da artmasıyla şehir içi hareketlilik hız kazanmıştır. Bazı sokaklardaki evler genişletme faaliyetleri veya doğal afetler sebebiyle tahrip olmuş veya yıkılmıştır. Bu evlerden günümüze kalan Soğukçeşme Sokağı’ndaki yapılar yeni bir formla kullanıma sunulmuştur. Çalışmada Osmanlı sokaklarının fiziki ve manevi yönlerini tanıma, zamanla planlarının birtakım nedenlerle değişime tabi tutulması ve sokakların dönüşümleri üzerindeki ana etkenlerin üzerinde durulması hedeflenmiştir.

Anahtar Kelimeler

şehir, tarih, osmanlı, sokak

Kaynakça

• Altınoluk, U., ve Karadayı, Y. T. (2019). New Uses for Old Buildings: The case of Soğukçeşme Street, Iconarp International J. of Architecture and Planning, 7 (1), 314-329.
• Asoğlu, İ. (2018). Osmanlı Son Döneminde Urfa’da Bir Ermenî Yerleşkesi: Telfutur Mahallesi ve Sâkinleri, Turkish Studies, 13 (24), 17-32.
• Bayartan, M. (2005). Osmanlı Şehrinde Bir İdari Birim: Mahalle. İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Coğrafya Bölümü Coğrafya Dergisi, 13, 93-107.
• Bayartan, M. (2005). Tarihi Coğrafya Çalışmaları Açısından Şehir ve Osmanlı Şehri. İstanbul Üniversitesi Coğrafya Dergisi, 13, 85-92.
• Bayramoğlu Alada, A. (2008). Osmanlı Şehrinde Mahalle. İstanbul: Sümer Kitabevi.
• Behar, C. (2004). Bir Mahallenin Doğumu ve Ölümü (1494-2008). İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• [Çelik Gülersoy]. Taha Toros Arşivi, (Dosya No: 71), Marmara Üniversitesi Kütüphanesi, İstanbul.
• Çelik, Z. (1996). Streets: Critical Perspectives on Public Space. California: California University Press.
• Çelik, Z. (2015). 19. Yüzyılda Osmanlı Başkenti. İstanbul: İş Bankası Kültür Yayınları.
• Demirkıran, N. I. (2006). A Study of Ottoman Modernisatıon On The City: The Sixth Municipal District of Istanbul (1858-1877). (Yayımlanmamış yüksek lisan tezi). Bilkent University, Ankara.
• Doğan, İ. (2002). Korumacılığın Geleneksel Kent Kültüründen Çıkarması Gereken Dersler. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Dergisi. 35, 15-23.
• Ekinci, A. (2018). Osmanlı Urfası II. İstanbul: Orient Basım.
• Ergenç, Ö. (2015). Osmanlı’dan Günümüze Cinsiyet, Mahremiyet ve Mekân Çalıştayı, Kolektif. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• [Eski Telgraf Nezareti Binasına Dair]. (1327). Bab-ı Ali Evrak Odası (3581/268538-5), Cumhurbaşkanlığı Osmanlı Arşivi, İstanbul.
• Faroqhi, S. (2009). Men of Modest Substance: House Owners and House Property in Seventeenth-Century Ankara and Kayseri. Cambridge: Cambridge Studies in Islamic Civilization.
• Gülersoy, Ç. (2002). Soğukçeşme Street. İstanbul: Turing.
• İleri, N. (2015) Geç Dönem Osmanlı İstanbul'unda Kent ve Sokak Işıkları, Toplumsal Tarih, 254, 30-37.
• İstanbul Büyükşehir Belediyesi (2013). 1453 Dergisi, 16.
• Kihtir Öztürk, P. (2006). Urban Transformation of Ottoman Port Cities in the Nineteenth Century: Change From Ottoman Beirut. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), The Graduate School Of Social Sciences of Middle East Technical University to French Mandatory, Beirut.
• [Köşkler, Konaklar, Kasırlar, Yalılar]. Taha Toros Arşivi (Dosya No: 104) Marmara Üniversitesi Kütüphanesi, İstanbul.
• Mills, A. (2012). Hafızanın Sokakları, İstanbul’da Peyzaj, Hoşgörü ve Ulusal Kimlik. İstanbul: Koç Üniversitesi Yayınları.
• O’Meara, S. (2014). Mekân ve Müslüman Şehir Hayatı Fes Labirentinin Sınırlarında. İstanbul: Açılım Kitap.
• [Oteller]. Taha Toros Arşivi, (Dosya No: 115), Marmara Üniversitesi Kütüphanesi, İstanbul.
• Ölçer, E. (2012). Şehir Sokak Hafıza, Kuyulu'dan Biçki Yurdu'na Osman Nuri Ergin ile İstanbul Sokak Adları. İstanbul: Zeytinburnu Belediyesi Kültür Yayınları.
• Öztaner, E. (2014). 19. Yüzyılın Sonu ve Yirminci Yüzyılın Başında İstanbul'a Elektiriğin Girişi. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), İstanbul Şehir Üniversitesi, İstanbul.
• [Sultanahmet]. Taha Toros Arşivi, (Dosya No: 6), Marmara Üniversitesi Kütüphanesi, İstanbul.
• [Takvim-i Vekayi Gazetesi Binasına Dair]. (1328). Muhaberât-ı Umumiye İdaresi Belgeleri (56/3-1), Cumhurbaşkanlığı Osmanlı Arşivi, İstanbul.
• Tekin, A. (2016). Ottoman Istanbul in Flames: Cıty Conflagrations, Governance And Socıety in The Early Modern Period. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), İstanbul Şehir Üniversitesi, İstanbul.
• Topuz Demir B. ve Uğur Y. (2021) Mahalle: Bir Mensubiyet ve Mesuliyet İlişkisi Osmanlı Şehirleri ve Kefalet Sistemi Örneği. İdealkent Dergisi, Kent ve Maneviyat, 461-486.
• [Tramvay İçin Genişletme Çalışması]. (1325). Şûrâ-yı Devlet (846/7-1), Cumhurbaşkanlığı Osmanlı Arşivi, İstanbul.