KOSOVA CUMHURİYETİ İSLAM BİRLİĞİ VE KURUMLARI

Yıl 2016, Cilt: 7 Sayı: 1, 65 - 100, 30.06.2016

Muhamed Ahmetaj

Öz

İslam’ın
hicretle birlikte kurumsallaşmaya başlaması anlık bir gelişmeyi değil, toplumun
ihtiyaçlarını gidermek amacıyla peyderpey oluşan ve gelişen bir yapılanmayı
göstermektedir. İslam dünyasında olduğu gibi Kosova’da da tarih boyunca İslamî
kurumlar toplumun dini ihtiyaçları için faaliyet göstermiş, her dönemin şartlarına
ve imkânlarına göre hizmet alanını belirlemiştir. Çalışmamızda Osmanlı’dan
günümüze Kosova Müslümanlarının dini teşkilatlanması hakkında ana hatlarıyla
bilgi verilerek Kosova Cumhuriyeti İslam Birliği’nin kuruluşu, günümüzdeki
durumu, yayınları, organları ve faaliyetleri konu edilecektir.

Anahtar Kelimeler

Kosova İslam Birliği, Alauddin Medresesi, İslami İlimler Fakültesi, Basın-Yayın Faaliyetleri

Islamic Community of Kosovo and its Institutions

Öz

Institutionalization of Islam with the Hijrah is not an instant
development. Thus it represents a gradual developing structure that aimed to
respond to the needs of the society. Islamic institutions in Kosovo throughout
the history, like other Muslim organizations in the Islamic world, have provided
service for the society regarding conditions and means of the time. This study
mainly focuses on foundation, recent situation, publications, media organs and
activities of Islamic Community of Kosovo by outlining organizations of Kosovo
Muslims from Ottoman to modern-day.

Anahtar Kelimeler

Islamic Community of Kosovo, Alauddin Madrasah, Faculty of Is-lamic Sciences, Activities of Media Organs

Kaynakça

• Kaynakça
• Ahmedi, Ismail, “Korça-Hafız Ali”, TDVİA., Türkiye Diyanet Vakfı Yay., Ankara, 2002, C. 26, s. 197.
• Ahmedi, Ismail, Hafiz Ali Korça-Jeta dhe Vepra, Logos-A Yay., Shkup 1999.
• Ahmeti, Samir, “Osmanlınjtë Dhe Metodat e Tyre Rreth Përhapjes Së Fesë Islame Në Kosovë”, Edukata Islame, S. 89, Prishtinë, 2009, ss. 117-134.
• Ali, Muhamed, “Ataullah Kurtiş Efendi Yönetimindeki Meddah Medresesi”, Balkan Araştırmaları Dergisi, C. 2, S. 1, Y. 2011, ss. 85-106.
• Anamolli, Skeder ve diğerleri, Historia e Popullit Shqiptar / Ilirët Mesje-tar Shqipëria nën Perandorinë Osmane Gjatë Shek. XV – Vitet 20 të Shek. XIX, Akademia e Shkencave e Shqipërisë, Instituti i Histo-risë, Toena Yay., Tiranë, 2002.
• Anketa Demografile, Sociale dhe e Shëndetit Riprodhues në Kosovë Nëntor 2009, Enti i Statistikës së Kosovës, Prishtinë, 2011.
• Aruçi, Muhammed, “Eski Yugoslavya II”, Günümüz Dünyasında Müs-lüman Azınlıklar, III. Kutlu Doğum İlmi Toplantısı, İSAM Yay., İs-tanbul, 1998.
• Aruçi, Muhammed, “Yugoslavya” TDV İslam Ansiklopedisi, C. 43, TDV Yay. İstanbul, 2013, s. 573-579.
• Avdija, Fahri, Institucionet Fetare Islame në Kosovë gjatë viteve 1968-1999, Universiteti i Prishtinës Fakulteti Filozofik, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Prishtinë, 2013.
• Bala, Xhemal, Hafiz Ibrahim Dalliu - Jeta dhe Vepra, Qendra Shqiptare për Studime Orientale Yay., Tiranë, 2008. Banac, Ivo, “Jugoslavija” Hrvatski Leksikon, Zagreb, 1996, C. I, s. 549.
• Bardhi, Ismail, “Hâfız İbrâhim Dalliu”, TDVİA., Türkiye Diyanet Vakfı Yay., İstanbul, 1997, C. 15, s. 92.
• Bashkësia Islame e Kosovës, Kushtetuta e Bashkësisë Islame (Tekst i Spastruar), Prishtinë, 2002.
• Bashkësia Islame e Republikës së Kosovës, Kushtetuta e Bashkësisë Is-lame të Kosovës, Prishtinë, 2013.
• Cvitkoviç, İvan, Savez Komunista Jugoslavije i Religija, Radniçka Ştam-pa, Beograd, 1982.
• Duka, Ferit, “Momente Të Kalimit Në Islam Të Popullsisë Shqiptare Në Shek. XV- XVII”, Feja, Kultura dhe Tradita Islame ndër Shqiptarët – Simpozium Ndërkombëtar i mbajtur në Prishtinë 15-17 Tetor 1992, Kryesia e Bashkësisë Islame të Kosovës, Prishtinë 1995, ss. 119-126.
• Emin, Nedim, Kosova Siyasetini Anlama Kılavuzu-Rapor, SETA Yay., 2014.
• Emiroğlu, Hüseyin, Soğuk Savaş Sonrası Kosova Sorunu 1989-2000, Asil Yay., Ankara, 2010.
• Fakulteti i Studimeve İslame - Raporti i Vetëvlerësimit, Prishtinë, 2014.
• Gashi, Feim, “Günümüz Kosova Aydınların İnanç ve Düşünce Hürriyeti, Din Eğitimi ve Başörtüsü ile ilgili Düşünceleri”, Balkan Araştırmaları Dergisi, C. 6, S. 1, Y. 2015, s. 85-101.
• Gashi, Muhadin, “Kosova’da Resmi Din Eğitimi veren Kurumlar”, Balkan Araştırmaları Dergisi, C. 4, S. 1, Yıl. 2013.
• Gjinaj, Maksim – Bezhani, Petrit, Libra në Gjuhën Shqipe për Islamin (Bibliografi), İstanbul, 2002.
• Gruda Zejnullah, “Mbrojta e Monumenteve Kulturoro-Historike me Akte Ndërkombëtare”, Barbaria Serbe Ndaj Monumenteve Islame në Kosovë (Shkurt ’98 – Qershor ’99), Dituria Islame Yay., Prishtinë, 2000.
• Hafız, Nimetullah, “Kosova’da İslam Kültür Mirasının Kaynakları Olarak Kütüphaneler”, Balkanlarda İslam Medeniyeti Milletlerarası Sempozyum Tebliğleri, 21-23 Nisan 2000, Sofya, İRCİCA Yay., İs-tanbul 2001.
• Haxhibajriq, Fejzullah, Ilmihal, çev., Sherif Ahmeti, Prishtinë, 1980.
• Hodza, Munafis, “İnsan Hakları Bağlamında Kosova Anayasasında Din ve Düşünce Özgürlüğü”, Balkan Araştırmaları Dergisi, C. 5, S. 2, Y. 2014, s. 39-58.
• Ibrahimi, Nexhat, “Autoktonia E Myslimanëve Në Tokat Shqiptare”, Edukata Islame, S. 95, Prishtinë, 2011, s. 17-37.
• Ibrahimi, Nexhat, Kontaktet e Para të Islamit me Popujt Ballkanik në Pe-riudhën Paraosmane, Logos Yay., Shkup, 1997.
• Ilmihal i vogël për shkencat fillestare Islame, Prishtinë 1957,
• Ismail Regjepi - Sadik Memeti, Institucionet Islame dhe nënpunësit fetarë në Prishtinë me Rrethinën më 1943-1944, Prishtinë, 2001.
• İbrahimgil, Mehmet Z., - Konuk, Neval, Kosova’da Osmanlı Mimarî Eserleri, TTK Yay., Ankara, 2006, c. I.
• Kasumi, Haki, “Bashkësia Fetare Islame në Kosovë më 1918-1929”, VJETAR i Arkivit të Kosovë, S. XII-XIII, Y. 1976-1977, Prishtinë, 1981, ss. 253-260.
• Kasumi, Haki, “Gjendja Organizative e Bashkësisë Islame te Shqip-tarët nën Okupimin Jugosllav 1912-1941”, Feja, Kultura dhe Tradita Islame ndër Shqiptarët – Simpozium Ndërkombëtar i mbajtur në Prish-tinë 15-17 Tetor 1992, Kryesia e Bashkësisë Islame të Kosovës, Prishtinë 1995, ss. 459-464.
• Kasumi, Haki, “Shkollat Fetare Islame në Kosovë Ndërmjet dy Luftërave Botërore”, Gjurmime Albanologjike – Seria e Shkencave His-torike, C. XII, Yıl, 1982, Prishtinë, 1983, s. 151-161.
• Kemura, H. Suleyman, Mësimi i Shkurtë mbi Namazin dhe Jasini Sherif, çev., Bajram Agani, İslam Birliği Başkanlığı Yay., Prishtinë, 1959.
• Krasniqi, Nehat, Bibliotekat e Periudhës Osmane Në Trojet Shqıpta-re Në Dritën E Dorëshkrimeve Arabike, Edukata Islame, S. 96, Prishtinë, 2011, s. 13-34.
• “Komunitetet Minoritare në Rezultatet e Regjistrimit të Popullsisë 2011 në Kosovë: Analiza dhe Rekomandime”, Studim i Shkurtër 18 Dhjetor 2012, Europian Centre For Minority İssues Kosovo
• Mehdiu, Feti, “Literatura Islame Shqiptare Jashtë Shqipërisë Londi-neze Pas Luftës së Dytë Botërore”, Feja, Kultura dhe Tradita Islame ndër Shqiptarët – Simpozium Ndërkombëtar i mbajtur në Prishtinë 15-17 Tetor 1992, Kryesia e Bashkësisë Islame të Kosovës, Prishtinë 1995, s. 559-574.
• Mehmeti, Sadik, “Bibloteka Qendrore e Vakëfit në Prishtinë 1951-1961”, Dituria İslame, nr. 61.
• Morina, Tefik, “Monumentet e Kulturës Islame në Kosovë Dhe Mbrojtja e Tyre Gjatë Periudhës 1945-1992”, Feja, Kultura dhe Tra-dita Islame ndër Shqiptarët – Simpozium Ndërkombëtar i mbajtur në Prishtinë 15-17 Tetor 1992, Kryesia e Bashkësisë Islame të Kosovës, Prishtinë 1995, s. 517-527.
• Muhamed Hadžijahić ve diğerleri, Islam i Muslimani u Bosni i Herce-govini, Starješinstvo Islamske zajednice u SR Bosni i Hercegovini, Sarajevo, 1977.
• Myderriz Hasan ef. Nahi- jeta dhe vepra (1905-1991), Përmbledhje kumtesash nga Sesioni Shkencor Prishtinë, 5 shkurt 2011, yayına haz. Shkodra, Ramadan - Mehmeti, Sadik, Dituria Islame Yay., Prishtinë, 2012.
• Nasi, Lefter, “Aspekte nga Kontributi i Ulemasë Shqiptare Kundër Gjenocidit Serbomadh në Kosovë”, Feja, Kultura dhe Tradita Islame ndër Shqiptarët – Simpozium Ndërkombëtar i mbajtur në Prishtinë 15-17 Tetor 1992, Kryesia e Bashkësisë Islame të Kosovës, Prishtinë 1995, s. 473-480.
• Osmani, Elez, “Filloi Mësimi në Fakultetin e Studimeve Islame në Prishtinë”, Dituria Islame, BIK Yay., Yıl, VII, No., 44, Aralık, Prish-tinë, 1992. s. 4.
• Paqarizi, Sead, Kosova’da Katolik Kilisesi ve Günümüzdeki Durumu, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Uludağ Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Bursa, 2010.
• Pirraku, Muhamed, Mulla Idris Gjilani dhe Mbrojtja Kombëtare e Kosovës Lindore 1941-1951, Dituria Islame Yay., Prishtinë, 1995.
• Popoviq, Aleksandre, Balkanlarda İslam, İnsan Yay., İstanbul, 1995.
• Ramadani, Zymer, “Tarihte Yapılmış Arnavutça Kur’an Mealleri”, Marife Dergisi, Yıl, 6, Sayı 2, Güz 2006, s. 241-247.
• Republika e Kosovës – Kuvendi, Kushtetuta e Kosovës (Me Amendamen-tet I-XXIV) Prishtinë, 2015.
• Rexhepi, Resul, “Medreseja e Mesme ‘Alauddin’ në Shtratin e Tra-ditës Dhe Roli i Saj për Shkollimin e Kuadrit Fetar”, Feja, Kultura dhe Tradita Islame ndër Shqiptarët – Simpozium Ndërkombëtar i mbajtur në Prishtinë 15-17 Tetor 1992, Kryesia e Bashkësisë Islame të Ko-sovës, Prishtinë 1995, s. 553-558.
• Selamani, Aliriza, Gjurmime Historike për Gjilanin e Rrethinën, Drita e Jetës Yay., Gjilan, 2009.
• Selmani, Aliriza, “Shkollat Fetare Islame në Kazanë e Gjilanit në Gjysmën e dytë të shek. XIX dhe në fillim te shek. XX”, Feja, Kul-tura dhe Tradita Islame ndër Shqiptarët – Simpozium Ndërkombëtar i mbajtur në Prishtinë 15-17 Tetor 1992, Kryesia e Bashkësisë Islame të Kosovës, Prishtinë 1995, s. 433-437.
• Shehu, Asllan, - Shehu Fatma, Kultura Islame Dergisi, Balkan Araştır-maları Dergisi, C. 4, S. 2, Y. 2013, s. 99-101.
• Shkodra, Ramadan, – Mehmeti, Sadik, Bashkësia Islame e Republikës së Kosovës, Iliri Yay., Prishtinë, 2013.
• Shkodra, Ramadan, “Bibliografia e botimeve të medresesë së Mesme “Alaudin” në Prishtinë gjatë viteve 1969-1998”, Edukata Islame, S. 63-64, Prishtinë, 1998, s. 163-167.
• Shkodra, Ramadan, “Botimet Islame Në Gjuhën Shqipe Në Kosovë (tradita, sfidat dhe realiteti)”, Takvimi, 2011, ss. 291-304.
• Shkodra, Ramadan, “Botimet İslame ne Gjuhen Shqipe ne Kosovë (Tradita, Sfida dhe Realiteti)”, URA, C. 1, S. 1, Yıl, 2008, ss. 92-102.
• Shkodra, Ramadan, Bibliografia e botimeve islame në gjuhën shqipe në Kosovë 1957-1997, Prishtinë, 1998.
• Simpoziumi 160 Vjetori i Lindjes së Hafiz Ali Riza Ulqinakut: Përmbledhje e Kumtesave Ulqin 2015, Ulcinj, 2015.
• Tërnava, Naim, 50-Vjet Të Medresesë së Mesme “Alaudddin” Prishtinë, Prishtinë, 2003.
• Tërnava, Naim, Fakulteti i Studimeve Islame i Prishtinës, Prishtinë, 2012.
• Toçi, Fatmir, Kosova në Vështrim Enciklopedik, Akademia e Shkenca e Shqiperisë Qendra e Enciklopedisë Sqiptare, Botimet Toena, Ti-ranë, 1999.
• Ustav na Socijalistiçka Federativna Republika Jugoslavija, Çlen 174. s. 101.
• Vırmiça, Raif, Kosova’da Osmanlı Mimarî Eserleri, Kültür Bakanlığı Yay., Ankara, 1999.
• Vırmıça, Raif, Suzi ve Vakıf Eserleri, Türk Tarih Kurumu Basımevi, Ankara, 2002.
• İnternet Sayfaları
• http://medreseja.com/Kategoria/prezantim-i-shkolles/historiku-i-shkolles/ (erişim: 03.02.2016)
• http://medreseja.com/Kategoria/prezantim-i-shkolles/historiku-i-shkolles/ (erişim: 03.02.2016)
• http://www.bislame.net/lajme/804-mbldhkvnd1115 (erişim: 01.02.2016)
• http://www.fsi92.net/en/partneriteti/region (erişim: 04.02.2016)
• http://www.fsi92.net/en/partneriteti/bota (erişim: 04.02.2016)
• http://www.fsi92.net/en/staffi/profs (erişim: 04.02.2016)
• http://www.unioni.at/uebi/images/pdf/pozita.pdf (erişim: 05.02.2016)
• https://albanian.pristina.usembassy.gov/uploads/images/CnllIF7QT-kS05TSinX0jQ/airf06.pdf (erişim 05.02.2016).
• https://www.youtube.com/watch?v=X_3nKysGqNc (erişim 02.09.2016).