Neo-Avrasyacı Perspektif Bağlamında Soğuk Savaş Sonrası Rusya’nın Orta Asya Politikalarının Değerlendirmesi

Yıl 2021, Cilt: 5 Sayı: 2, 608 - 638, 27.12.2021

Yasin Öztürk

Öz

Rusya için yeniden bir imparatorluk olmanın yolu Batı merkezli politikalar yerine Çarlık dönemi coğrafya da Slav, Tatar, Moğol ve Türk medeniyetlerinin de var olduğu Rusya’nın bir medeniyet merkezi olduğu Asya, Avrasya yönelik politikalar üretmekten geçmektedir. Neo-Avrasyacı yaklaşımı göreceli tanımlayan bu imparatorluk merkezli politikalar Putin dönemi Rus dış politikasında kısmi olarak çoğunlukla karşımıza çıkmaktadır. Neo-Avrasyacılar Yeltsin döneminin başarısızlığını da Avrasyalı olmama çabasına bağlamaktadırlar. Neo-Avrasyacılar için Orta Asya, devletin güvenliği, bölgenin istikrarı ve Rusya’nın enerji ihtiyacı ve ekonomik çıkarlarının sürekliliği açısından vazgeçilmezdir. Rusya için hem tarihsel bir miras hem de güvenlik, enerji, ekonomik amaçlar için vazgeçilmezdir. Bu bağlamda Putin’in Yakın Çevre doktrini de Neo-Avrasyacı politikalarla tamamen uyum içindedir. Ancak yine de Putin için tamamen Neo-Avrasyacı bir politikacıdır demek indirgemeci bir yaklaşımdır. Ancak Neo-Avrasyacı yaklaşım, Putin dönemi Rusya’nın dış politikasını şekillendirmede tek yaklaşım olmasa da temel belirleyici yaklaşımların başında gelmektedir. Bu bağlamda Orta Asya, Neo-Avrasyacı politikaların vazgeçilmez unsurlarından birini ifade etmektedir. Orta Asya Çarlık ve Sovyet mirası olması, güvenlik, ekonomik ve enerji konularında Rusya için hayati olması ve ayrıca Neo-Avrasyacılık için bir Avrasya milleti olan Türk nüfusu barındırmasıyla vazgeçilmez bir coğrafya olmuştur.

Anahtar Kelimeler

Avrasya, Avrasyacılık, Neo-Avrasyacılık, Putin dönemi Yakın Çevre Doktrini, Dış Politika, Rusya

Kaynakça

• AĞCAN, Muhammed, “Klasik Avrasyacılıkta Rus Kimliği ve Jeo-Politik Düşüncesi”, Akademik Araştırmalar Dergisi, , S. 23, 2004-2005. ALLISON, Roy, “Reassertion in Russia's Central Asia Policy”, International Affairs (Royal Institute of International Affairs 1944-), Vol. 80, No. 2, Israeli-Palestinian Conflict (March, 2004).
• AVCU, Seyit Ali, “Avrasya Gümrük Birliği ve Kırgızistan: Avantajları ve Dezavantajları”, Avrasya Etütleri, Yıl 20, Sayı. 45, 2014/1.
• BASSIN, Mark, “Klasik ve Yeni Avrasyacılık, Geçmişten Gelen Devamlılık”, çev. Özgür Tüfekçi, Bilge Strateji, C. 2, S. 4, Bahar, 2011.
• BRZEZINSKY, Zbigniev, Büyük Satranç Tahtası, çev. Yelda Türedi, İnkılap Yayınları,2010.
• CAFERSOY, Nazım, “Rus Jeopolitik Düşüncesinde Misyon Arayışı”, Avrasya Dosyası,Jeopolitik Özel, Kış 2002, C. 8, S. 4.
• DUGIN, Aleksander Eurasian Mission An Introduction to New-Euroasianism, ed. John B. Morgan, Arktos Media, 2014.
• DUGIN, Aleksandr, Rus Jeopolitiği Avrasyacı Yaklaşım, çev. Vügar İmanov, Küre Yayınları, 2003.
• DÜĞEN, Turgay, “Rusya’nın Türkistan Hamleleri 2: Özbekistan’ı Kazanmak”, http://www.21yyte.org/arastirma/orta-asya-arastirmalari-merkezi/2013/05/13/6994/rusyanin turkistan-hamleleri-2-ozbekistani-kazanmak (E.T. 01.15.2017)
• ERDEM, Demirhan Fahri, “Rusya’nın İmparatorluk İdeolojisi: Avrasyacılık”, 21.yy. Dergisi, S. 25, Ocak, 2011.
• EROL, Mehmet Seyfettin, Amirbek, Aidarbek, “Soğuk Savaş Sonrası Dönemde Rusya’nın Dış Politikasında Yakın Çevre ve Orta Asya”, Türk Dünyası İncelemeleri Dergisi, XIV/1, Yaz 2014.
• HASANOV, Ali, Jeopolitik Teorileri Metodolojisi Aktörleri Tarihi Karakteristiği Kavramları, çev. Azad Ağaoğlu, Fuad Şammedov, Babil Kültür Yayıncılığı, 2012.
• HASGÜLER, Mehmet, ULUDAĞ, B. Mehmet, “Üçüncü Dünya Yolunda Rusya ve Orta Asya”, İ.Ü. Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi, No:41, (Ekim 2009).
• HEKİMOĞLU, Asem Nauşabay, Rusya'nın dış politikası I : ABD, AB, Çin, Hindistan, Orta Asya, Vadi Yayınları, 2007.
• ISMAILOV, Eldar and PAPAVA, Vladimer, “Rethinking Central Asia”, Central Asia Caucasus Institute & Silk Road Studies Program, June 2010.
• ISMAYILOV, Meşdi, Türkiye ve Rusya Ekseninde Avrasyacılık, Uludağ Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kamu Yönetimi, Yayımlanmamış Doktora Tezi, Bursa, 2011.
• İŞYAR, Ömer Göksel, “Günümüz Rusya’sında Avrasyacı Akımlar”, http://www.turksolu.com.tr/ileri/21/isyar21.htm (Erişim 04. 12.2016)
• KAMALOV, İlyas, “Türk Cumhuriyetlerinin Bağımsızlıklarının 20. Yılında Rusya’nın Orta Asya Politikaları”, ed. Murat Yılmaz, Ahmet Yesevi Uluslararası Türk-Kazak Üniversitesi, Rapor No: 02, Ankara, 2011.
• LARUELLE, Merlen, “Russian Euroasianis An Ideology of Empire”, Woodrow Wilson Center Press, Washington, 2008. MALASHENKO, Alexey, The Fight for Influence: Russia In Central Asia, Carneige Endowment Int’l Peace, 2013.
• ÖZDAL, Habibe, Sovyetler Birliği’nin Dağılmasından Kırım’ın İlhakına Rus Dış Politikasında Ukrayna, USAK Yayınları, Ankara, 2016.
• ÖZTÜRK, Yasin, “Avrasya Birliği Projesi ve Türk Dış Politikasına Yansımaları”, Avrasya Strateji, 2013,
• SHLAPENTO, Dmitry, “A Window on the Minds of the Russian Elite or an Intellectual Ploy?”, Studies in East European Thought, Vol. 59, No. 3 (Sep., 2007).
• SMITH, D. Anthony, Milli Kimlik, çev. Bahadır Sina Şener, Etkileşim Yayınları, 1994.
• SMITH, Graham, “Russia, Multiculturalism and Federal Justice”, Europe-Asia Studies, Vol. 50, No. 8, 1998.
• SÖNMEZ, Said, “Yeni Batıcılık ve Yeni Avrasyacılık Akımları Bağlamında Yeltsin Yönetimi’nin Doğu Batı Politikaları’nın Analizi”, Gazi Akademik Bakış, S. 6, C. 3, 2010.
• TACIBAYEV, Raşid, “Rusya’nın Orta Asya’ya Yönelik Politikalarının Dönemlere Göre Değişimi”, ed. M. Savaş Kafkasyalı, Bölgesel ve Küresel Politikalarda Orta Asya, Hoca Ahmet Yesevi Uluslararası Türk-Kazak Üniversitesi. İnceleme-araştırma dizisi; yayın no: 10, 2012.
• TELLAL, Erel, “Zümrüdüanka: Rusya Federasyonu’nun Dış Politikası”, Ankara Üniversitesi SBE Dergisi, 65-3.
• TÜYSÜZOĞLU, Göktürk, “Milenyum Sonrası Türk Dış Politikası: Yeni Osmanlıcılık ve Türk Avrasyacılığı Ekseninde İnşa Edilen Bir Pragmatizm”, Alternatif Politika, C. 5, S. 3, Aralık 2013.
• YALÇINKAYA, Alaeddin, “Bağımsız Türk Cumhuriyetleri ve Dugin’in Yeni Avrasyacılık Önerileri", der. Tayyar Arı, Orta Asya ve Kafkasya Rekabetten İşbirliğine, MKM Yayınları, 2010.
• WALLANDER, A. Celeste, “Russian National Security Policy in 2000”, PONARS Policy Memo 102, 2000.