Güneydoğu Asya Dinlerinin Bâtıni Boyutlarının İran Örneğinde İncelenmesi: Tasavvuf, Mistisizm ve Mehdilik

Yıl 2022, Cilt: 6 Sayı: 2, 575 - 611, 29.12.2022

Cenk Tamer

Öz

Güneydoğu Asya toplumlarını incelediğimizde, tarihten miras aldıkları örf, adet, ritüel, mistik inanış ve tasavvuf kültürünün inançları üzerinde güçlü etkilerinin olduğu görülmektedir. Bu sebeple, bölgede yegane-pür bir İslam anlayışından söz etmek mümkün değildir. Hint-Malay coğrafyasındaki geleneksel inanışlar ve Şamanist öğretiler, Arap-Fars etkisindeki yaygın tasavvuf-irfan kültürüyle birlemiş, bunu sonucunda ezoterik-batini yönü güçlü bir heterodoks İslam anlayışı ortaya çıkmıştır. Bu kültürel inanış, İslam’ın heterodoks mezhebi olarak gösterilen Şiilikle yakın ilişki kurmuştur. İran İslam Cumhuriyeti ise Güneydoğu Asya dinlerinin batıni boyutlarını kendi çıkarları (Şii-Mehdi siyaseti) doğrultusunda kullanmaya çalışmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Güneydoğu Asya, Batınilik, İran, Mistisizm, Mehdilik.

Kaynakça

• “AKDN in Bangladesh”, Aga Khan Development Network, http://www.akdn.org/where-we-work/south-asia/bangladesh, (Erişim Tarihi: 09.10.2021).
• “Breaking Fast With Jakarta’s Shia Muslims”, Vice, https://www.vice.com/en_id/article/kzqggw/breaking-fast-with-jakartas-shia-muslims, (Erişim Tarihi: 16.10.2021).
• “Every Shi’a Must Watch This-Muharram Is Christian Ritual”, Youtube, https://www.youtube.com/watch?v=7JBkrUhMYVY, (Erişim Tarihi: 22.10.2021).
• “Iran’s Ahmedinejad Writes A Letter To Pope”, NBC News, https://nbcnews.to/3kNd103, (Erişim Tarihi: 22.10.2021).
• “Kadıyanilik (Ahmedilik)”, Dinimiz İslam, http://www.dinimizislam.com/detay.asp?Aid=5193, (Erişim Tarihi: 22.10.2021).
• “Kadıyanilik/Ahmedilik”, Dünya Dinleri, https://www.dunyadinleri.com/tr-TR/dunya-dinleri/kadiyanilik/oku_kadiyanilik-ahmedilik, (Erişim Tarihi: 22.10.2021).
• “Kala Ulama Iran Mendedah Halal BIhalal ala Indonesia”, Darut Taqrib, http://www.darut-taqrib.org/berita/2016/08/16/kala-ulama-iran-mendedah-halal-bihalal-ala-indonesia/, (Erişim Tarihi: 16.10.2021).
• “Menteri Agama Bantah Jumlah Anggota Ahmadiyah Capai 400 Ribu”, Republika, http://www.republika.co.id/berita/breaking-news/nasional/11/02/10/163354-menteri-agama-bantah-jumlah-anggota-, (Erişim Tarihi: 16.10.2021).
• “Nizari Ismailism And Persian Sufism Developed A Close Association During The Post-Alamut Period”, Ismail Mail, https://ismailimail.wordpress.com/2015/09/08/nizari-ismailism-and-persian-sufism-developed-a-close-association-during-the-post-alamut-period/, (Erişim Tarihi: 09.10.2021).
• “Nizariyye (İsmaili Nizari) Tarikatı”, Dünya Dinleri, http://www.dunyadinleri.com/dunya-dinleri/islam-dini-tarikatlari/oku_nizariyye-ismaili-nizari-tarikati, (Erişim Tarihi: 09.10.2021).
• “Persian in Bangladesh”, Joshua Project, https://joshuaproject.net/people_groups/14371/BG, (Erişim Tarihi: 09.10.2021).
• “Pope Calls For Peace in Letter To Ahmadinejad”, Times of Malta, https://www.timesofmalta.com/articles/view/20101112/world/pope-calls-for-peace-in-letter-to-ahmadinejad.335832, (Erişim Tarihi: 22.10.2021).
• “Prof. Dr. Bardakoğlu: Tarikatlar Sektör Haline Geldi”, Maturuidi Yesevi Otağı, http://www.maturidiyeseviotagi.com/prof-dr-bardakoglu-tarikatlar-sektor-haline-geldi/, (Erişim Tarihi: 09.10.2021).
• “Quran Teacher Training Course Underway in Jakarta, Indonesia”, Abna 24, http://en.abna24.com/news/east-asia/quran-teacher-training-course-underway-in-jakarta-indonesia_870896.html, (Erişim Tarihi: 16.10.2021).
• “Tabut-A Cultural Festival”, Virtual Adrian, http://virtualadrian.blogspot.com.tr/2013/05/tabut-cultural-festival.html, (Erişim Tarihi: 16.10.2021).
• “World Shia Muslims Population”, Shia Numbers, http://shianumbers.com/shia-muslims-population.html, (Erişim Tarihi: 09.10.2021).
• ALTUNKAYA, Mustafa, “Bazı Şiî Kaynaklarda Tasavvufun Yeri”, International Periodical for the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, 11(5), Kış 2016, s. 175-194.
• AY, Zahide, “İsmailîler Konusunda Bir Tenkidin Cevabı”, Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 54(2), 2013, s. 247-261.
• CHULARATANA, Julispong, “The Shi’ite Muslims In Thailand From Ayutthaya Period To The Present”, MANUSYA: Journal of Humanities, Özel Sayı: 16, Saint Helena 2008, s. 37-58.
• ÇAĞLAYAN, Selin, İran-Mehdi’yi Beklerken, Cinius Yayınları, İstanbul 2012.
• FORMICHI, Chiara, “Lovers of the Ahl al-Bayt”, Inside Indonesia, http://www.insideindonesia.org/lovers-of-the-ahl-al-bayt-2, (Erişim Tarihi: 16.10.2021).
• FORMICHI, Chiara, “The Shadow of the Ayatollah”, Inside Indonesia, http://www.insideindonesia.org/the-shadow-of-the-ayatollah, (Erişim Tarihi: 16.10.2021).
• HAJI, Muhammad The Shi’a Muslims of Indonesia, The Centre for Academic Shi’a Studies-CASS, August 2013.
• KUTLUTÜRK, Cemil, “Hinduizm’e Göre Tanrı Vişnu’nun Yeryüzünde Bedenlenmesinin (Avatara/Hulûl) Temel Nedenleri”, Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Dergisi, 1(55), Ankara 2015, s. 141-160.
• MARCINKOWSKI, Christoph, “Historical Dimensions of the Shi`a in Southeast Asia”, Middle East Institute, http://www.mei.edu/content/historical-dimensions-shia-southeast-asia#_ftn1, (Erişim Tarihi: 09.10.2021).
• Minority Rights Group International, Under Threat: The Challenges Facing Religious Minorities İn Bangladesh, 2016.
• MIRSEPASSI, Ali, Transnationalism in Iranian Political Thought: The Life and Times of Ahmad Fardid, Cambridge University Press, New York 2017.
• ÖÇAL, Şamil, Kışladan Medreseye, İz Yayıncılık, İstanbul 2013.
• ÖZ, Mustafa, “Bohra”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, 6, 1992.
• Pew Research Center, “The World’s Muslims: Unity and Diversity”, 9 Ağustos 2012, http://www.pewforum.org/2012/08/09/the-worlds-muslims-unity-and-diversity-executive-summary/, (Erişim Tarihi: 09.10.2021).
• RUTHVEN, Malise-Azim Nanji, Historical Atlas of Islam, Harvard University Press, USA 2004. TÜMER, Günay, “Budizm”, İslam Ansiklopedisi, http://www.islamansiklopedisi.info/dia/ayrmetin.php?idno=060357, (Erişim Tarihi: 22.10.2021).
• United Kingdom Government Home Office, Operational Guidance Note-Bangladesh, September 2013.
• UZUN, Nihat, “Tefsir Disiplini Açısından Batıni ve İşari Yorumun İlmi Değeri”, Mustafa Öztürk, der., Kuran’ın Batıni ve İşari Yorumu, KURAMER Yayınları, 31(9), İstanbul 2018, s. 181-236.
• VATANDAŞ, Celaleddin, Vahiyden Kültüre, Pınar Yayınları, İstanbul 2014.