Bir Bölgeselleşme Örneği Olarak Şanghay İşbirliği Örgütü

Yıl 2024,

Halit Hamzaoğlu

Öz

Şanghay İşbirliği Örgütü (ŞİÖ), ilk olarak 1996’da Şanghay Beşlisi olarak ortaya çıkmıştır. 2001’de ŞİÖ olarak teşekkül eden bu bölgesel örgüt, temel olarak sınır güvenliği, ortak güvenlik tehditleri ve ekonomik işbirliği gibi konularda zamanla etkin bir platforma dönüşmüştür. Uluslararası sistemde yaşanan radikal değişimler, ŞİÖ’nün bölgesel rolünün artmasına olanak tanımıştır. ŞİÖ günümüzde etkin bir bölgeselleşme örneği olarak dikkat çekmektedir. ŞİÖ’nün coğrafi genişlemeyle birlikte, uluslararası politikadaki görünürlüğü önemli ölçüde artmıştır. Bu husus ŞİÖ’nün çok kutupluğa geçiş sürecindeki rolüne dair bazı ipuçlarını ortaya koymaktadır. Makale, ŞİÖ’nün bölgesel ve küresel siyasetteki konumunu kavramsal bir bütünlük içerisinde ele almaktadır. Bu husus makalenin ana odak noktasını teşkil etmektedir. Makale, ŞİÖ’nün mevzu bahis konumunun hangi koşullar ve parametreler çerçevesinde şekillendiği sorusuna yanıt aramaktadır. ŞİÖ’nün bölgesel ve küresel siyasetteki konumunun, güncel uluslararası ilişkilerin dinamikleriyle birlikte daha yetkin bir hale geleceği varsayımı makalenin kurgusal temelini oluşturmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Bölgeselleşme, Bölgesel Güvenlik, Çok Kutupluluk, ŞİÖ, Uluslararası Güvenlik

Shanghai Cooperation Organization as an Example of Regionalism

Öz

The Shanghai Cooperation Organization (SCO) originally started as the Shanghai Five in 1996. Having been formed as the SCO in 2001, this regional organization has gradually developed into an efficient platform, primarily focusing on matters including border security, shared security concerns, and economic collaboration. Radical changes in the international system have allowed the SCO to increase its regional role. Today, the SCO stands out as an effective example of regionalization. The SCO’s visibility in international politics has significantly increased because of its geographical expansion. This provides insights into the role of the SCO in the transition to multipolarity. The article examines the position of the SCO in regional and global politics within a conceptual unity. This is the main focus of the article. The article seeks to answer the question of the conditions and parameters under which the SCO’s position is shaped. The assumption that the SCO’s position in regional and global politics will become more competent with the dynamics of contemporary international relations constitutes the fictional basis of the article.

Anahtar Kelimeler

Regionalism, Regional Security, Multipolarity, SCO, International Security

Kaynakça

• Arunova, M. (2012). SHOS i Afganskaya Problema. Moskva: Federalnoye Gosudarstvennoye Budjetnoye Uchrejdeniye Nauki İnstitut Vostokovedeniya RAN İnstitut Blijnego Vostoka.
• Cherniyayeva, S., & Juravlyova, E. (2022). Roly SHOS v kontekste “Afganskoy problemy”. Postsovetskiye İssledovaniya, 5(5), 531-544.
• Degterev, D., & Timashev, G. (2019). Kontseptsiya mnogopolyarnosty v zapadnom, rossiyskom i kitayskom akademicheskom diskurse. Mejdunarodniye otnosheniya, 4, 48-60.
• Dovgan, E. (2012). İstoriya razvitiya, status i osnovniye napravleniya deyatelynosty SHOS. In A. Rozanov (Ed.), Shanghayskaya Organizatsiya Sotrudnichestva i problemy bezopastnosty Evraziyii (pp. 105-118). Minsk-Almaty-Jeneva: Jenevskiy Chentr po demokraticheskomu kontroly nad voorujennimi silami, Obshestvennoye obyedineniye Chentr izhuceniya vneshney politiki i bezopastnosty, Fakultet mejdunarodnih otnosheniyii Belarusskogo gosudarstvennogo universiteta.
• Erol, M. S., & Başaran, D. (2021). Afgan Sorunu Bağlamında Şanghay İşbirliği Örgütü’nün Ortadoğu Açılımı. Bölgesel Araştırmalar Dergisi, 5(2), 402-432.
• Fany, S., & Kondakova, K. (2022). Kontseptualniye osnovy deyatelynosty NATO i SHOS i ih voplosheniye v rabote organizatsiyii. Vestnik Mejdunarodnih Organizatsyii, 17(4), 124-147.
• Fedorov, Y. (2012). Uzbekistan: Nestabilniy Faktor Stabilnosty. İndeks Bezopasnosti, 18(3-4), 85-106.
• Garbuzarova, E. (2021). Roly SHOS v protsesse neytralizatsyii regionalinih vyzovov i ugroz. Problemy Postsovetskogo Prostranstva, 8(4), 425-436.
• Haas, M., & Putten, F. P. (2007). The Shanghai Cooperation Organisation: Towards a full-grown security alliance?. In M. de Haas (Ed.), The Hague: Netherlands Institute of International Relations Clingendael.
• Kaşıkcı, T. (2022). Devletlerarası İlişkilerde Kurumsallaşma Örneği Olarak Şanghay İşbirliği Örgütü. Gazi Akademik Bakış, 16(31), 303-326.
• Kaya, R. (2019). Orta Asya ‘Bölgesel Güvenlik Kompleksi’ ve Şangay İşbirliği Örgütü. International Journal of Political Science & Urban Studies • Uluslararası Siyaset Bilimi ve Kentsel Araştırmalar Dergisi, 7, Özel Sayı, 53-71.
• Khalova, Q., & Illeritskiy, N. (2023). Energeticheskaya Geopolitika i transformatsiya SHOS: ot Chentralnoy Aziyii k Evraziyii i mnogopolyarnomu miru. Energeticheskaya Politika Obshestvenno-Delovoy Nauchniy Jurnal. Retrieved from https://energypolicy.ru/energeticheskaya-geopolitika-i-transformacziya-shos-ot-czentralnoj-azii-k-evrazii-i-mnogopolyarnomu-miru/regiony/2023/12/21/
• Khan, H. U., Shah, M. F., & Khan, M. I. (2023). Shanghai Cooperation Organisation and Afghanistan: Interests and Limitations. Margalla Papers, National Defence University Pakistan, 27(1), 82-95.
• Kommersant. (2023). Rossiya gotova podpisaty dokumenty po stroyitelstvu gazoprovoda “Pakistanskiy potok”. Retrieved from https://www.kommersant.ru/doc/5774777
• Konarovskiy, M. (2015). Rashireniye SHOS: vozmojnosty i problemy. Ejegodnik İMİ 1(11), 105-118.
• Kretsyul, R. (2023). Vstrechnoye sblijeniye: chto obsudili ministry oborony stran SHOS. İzvestiya. Retrieved from https://iz.ru/1505760/roman-kretcul/vstrechnoe-sblizhenie-chto-obsudili-ministry-oborony-stran-shos
• Kuzovkina, T. (2016). İstoriya stanovleniya i razvitiya Shanhayskoy Organizatsyii Sotrudnichestva. Vestnik Moskovskogo Universiteta MVD Rossiyi, 4, 157-159.
• Li, W., Dongchen, Z., & Kolotova, A. (2020). China and Russia in the SCO: Consensus & Divergence. Human Affairs, 30, 189-198.
• Lukin, A. (2011). Problemy i Perspektivy razvitiya Shanhayskoy Organizatsyii Sotrudnichestva: mneniya ekspertov. Vestnik MGIMO Universiteta, 2(17), 82-88.
• McClellan, S. A. (2013). The Shanghai Cooperation Organization: Should the U.S. be Concerned?. U.S. Army War College, 1-34.
• Ministry of Foreign Affairs of the People’s Republic China. (2012). Deklaratsiya glav-gosudarstv-chlenov Shanhayskoy Organizatsyii Sotrudnichestva o postroyenii regiona dolgosrochnogo mira i sovmestnogo protsvetaniya. Retrieved from https://www.fmprc.gov.cn/rus/wjdt/gb/201206/t20120607_858211.html
• Mursaliev, A. (2021). China in the Shanghai Cooperation Organization: History of Involvement and Interests. JOSSTT, 1(01), 1-10.
• O Shanghaykiy Organizatsyii Sotrudnichestva. (2016). Retrieved from https://rus.sectsco.org/20151208/16789.html
• O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti Shavkat Mirziyoyevning Afg‘oniston bo‘yicha “Tinchlik jarayoni, xavfsizlik sohasida hamkorlik va mintaqaviy sheriklik” mavzusida o‘tkazilgan xalqaro konferensiyadagi nutqi. (2018). O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining rasmiy veb-sayti. Retrieved from https://president.uz/oz/lists/view/1601
• O’zbekiston Respublikası Prezidentining rasmiy veb-sayti. (2022). Samarkand sammiti yakunida salmokli hujjatlar typlami imzolandi. Retrieved from https://president.uz/uz/lists/view/5544
• Pechisheva, L. (2022). Energeticheskaya bezopastnosty na prostranstve SHOS: noviye ideyii i podhody. Retrieved from https://web.archive.org/web/20221218040431id_/https://www.ifes-ras.ru/files/generic_files/2022_East_Asia_past_present_and_future/PECHISHCHEVA_LA_Energy_security_in_the_SCO_new_ideas_and_approaches.pdf
• Rahimov, K. (2020). Shanghayskaya Organizatsiya Sotrudnichestva v sisteme obespecheniya evraziyskoy regionalynoy, mejdunarodnoy i globalnoy bezopastnosty (mejdunarodno-pravovoye izmereniye). Postsovetskiye İssledovaniya, 3(2), 124-135.
• Ria. (2023). Kabul doljen uchastovavat v proyektah SHOS, schitayet spetspredstavitely Putina. Retrieved from https://ria.ru/20230706/shos-1882494520.html
• Ria. (2023). Shanghayskaya Organizatsiya Sotrudnichestva (SHOS). Retrieved from https://ria.ru/20230704/shos-1881483355.html
• Romanova, E., & Pechisheva, L. (2022). Napravleniya i perspektivy energeticheskogo sotrudnichestva v ramkah SHOS. Rossiyskiy Sovet po Mejdunarodnym Delam (RSMD). Retrieved from https://russiancouncil.ru/blogs/rsuh/napravleniya-i-perspektivy-energeticheskogo-sotrudnichestva-v-ramkakh-/
• Shaipova, M. (2023). “Alternativa zapadnomu polyusu”: chto nujzhno znat o SHOS. İzvestiya. https://iz.ru/1539052/mariia-shaipova/alternativa-zapadnomu-poiasu-chto-nuzhno-znat-o-shos
• Shanghayskaya Organizatsiya Sotrudnichestva. (2023). Chasto zadavaemiye voprosy. https://rus.sectsco.org/20231127/1167579.html
• Shevelyova, M. (2014). Energeticheskiy klub Shanhayskoy Organizatsyii Sotrudnichestva i formirovaniye strategiyii mnogostoronnego sotrudnichestva v sfere energetiki. Aktualniye problemy mejdunarodnih otnosheniyii i globalnogo razvitiya, 2, 168-173.
• Stekolynikova, T. (2023). İran vistupil SHOS. RBC. https://www.rbc.ru/politics/04/07/2023/64a3f9e49a794764425d8329
• Tarakanova, T. (2016). Obespecheniye regionalynoy bezopastnosty v ramkah Shanhayskoy Organizatsyii Sotrudnichestva. Nauka Krasnoyariya, 6(39), 97-111.
• Tass. (2023). Strany SHOS podpisaly sovmestnuyu deklaratsiyu. https://tass.ru/mezhdunarodnaya-panorama/18185115
• Tass. (2016). 15 let SHOS: istoriya i razvitiye Shanhayskoy Organizatsyii Sotrudnichestva. https://tass.ru/mezhdunarodnaya-panorama/3355240
• Tass. (2020). Gensek SHOS: Strategiya razvitiya organizatsyii na 10 let dokazala svoyu effektivnosty. https://tass.ru/opinions/8934359
• Tass. (2023). Moskovskiy format konsulytatsyii po Afganistanu. https://ria.ru/20230929/konsultatsii-1899181206.html
• Torin, A. (2023). Roly Shanhayskoy Organizatsyii Sotrudnichestva v formirovaniyii novogo miroporyadka. Jurnal Mejdunarodnaya Jizny. https://interaffairs.ru/news/show/43213
• Tszyuny, Ç. (2016). Shanghayskaya Organizatsiya Sotrudnichestva kak regionalnaya organizatsiya. St.Petersburg State Polytechnical University Journal Humanities and Social Sciences, 1(239), 98-101.
• Turner, S. (2009). Russia, China and Multipolar World Order: The Danger in the Undefined. Asian Perspective, 33(1), 159-184.
• Ünaldılar Kocamaz, S. (2019). The Rise of New Powers in World Politics: Russia, China and the Shanghai Cooperation Organization. Uluslararasi Iliskiler, 16(61), 127-141.
• Vajnov, O. (2006). İstoriya sozdaniya i osnovniye zadachi Shanhayskoy Organizatsyii Sotrudnichestva. Voyenno-İstoricheskiy Jurnal, Nauchniye soobsheniya i informatsiya, 12, 44-45.
• Voronovich, V. (2007). Evolyutsiya Shanhayskoy Organizatsyii Sotrudnichestva c kontekste formirovaniya Aziyatskoy sistemi bezopasnosty. Jurnal Mejdunarodnogo Prava i Mejdurnarodnih Otnosheniy, 2, 42-49.
• Waltz, K. (2015). Uluslararası Politika Teorisi. In Çınar Özen (Ed.) & Osman S. Binatlı (Trans.), Ankara: Phoenix.
• Xue, Y., & Magengo, B. M. (2021). Twenty Years of the Shanghai Cooperation Organization: Achievements, Challenges and Prospects. Open Journal of Social Sciences, 9, 184-200.
• Zeleneva, İ., & Vlasov, A. (2012). Budusheye Energeticheskogo kluba Shanhayskoy Organizatsyii Sotrudnichestva v kontekste evraziyskoy integratsyii. Evraziyskaya İntegratsiya: Ekonomika, Pravo, Politika, 12, 150-157.