Özel Eğitim Öğretmenliği Lisans Öğretim Programının Değerlendirilmesi: Bir Karma Yöntem Araştırması

Yıl 2023, Cilt: 14 Sayı: 1, 1 - 30, 28.06.2023

Osman Aktan

https://doi.org/10.51460/baebd.1163593

Cited By: 1

Öz

Bu araştırmanın amacı, özel eğitim öğretmenliği lisans öğretim programının öğretmen adaylarının görüşleri doğrultusunda değerlendirilmesidir. Karma yönteme göre tasarlanan araştırmada, yakınsayan paralel desen kullanılmıştır. Çalışmanın nicel ve nitel çalışma grupları özel eğitim öğretmenliği lisans programı 3.ve 4.sınıf öğrencilerinden oluşturulmuştur. Programın değerlendirilmesine yönelik nicel veriler program değerlendirme ölçeği ile nitel veriler ise yarı yapılandırılmış görüşme formu ile toplanmıştır. Araştırma verilerinin çözümlenmesinde betimsel istatistikler, parametrik testler ile içerik analizi kullanılmıştır. Araştırma sonuçlarına göre özel eğitim öğretmenliği lisans programın öğretmen adaylarına gerekli mesleki yeterlikleri kazandırdığı belirlenmiştir. Bununla birlikte öğretmen adaylarının programın özellikle öğrenme-öğretme süreci ile ölçme ve değerlendirme alt boyutlarına ilişkin kısmen yeterli oldukları belirlenmiştir. Araştırmanın nitel verilerinde nicel verileri destekleyici öğretmen görüşleri elde edilmiştir. Araştırma sonuçlarına dayalı olarak, öğretmenlerin yetersizlik yaşadığı alanlara yönelik ders ve içeriklerinin zenginleştirilmesi, özel eğitim öğretmenliği lisans programının içerik olarak öğretmen görüşleri doğrultusunda güncellenmesi önerilmektedir.

Anahtar Kelimeler

Öğretmen eğitimi”, Özel eğitim öğretmenliği”, “Lisans öğretim programı”, “Program değerlendirme”

Kaynakça

• Abazoğlu, İ., Yıldırım, O., & Yıldızhan, Y. (2016). Geçmişten Günümüze Türk Eğitim Sisteminde Öğretmen Yetiştirme. Uluslararası Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 4 (6), 143-160.
• Adıgüzel, O. C. (2015). Development of a Scale to Evaluate the Pedagogical Formation Program Implemented with Turkish Prospective Teachers. Education Research and Review, 10(2), 101-110. http://dx.doi.org/10.5897/ERR2014.2029.
• Akçamete, G. (2018). Özel eğitime gereksinimi olan bireyler. Ü. Şahbaz (Ed.), Özel eğitim ve kaynaştırma içinde (ss. 1-29). Anı Yayıncılık.
• Aksoy, E. (2013). A.B.D (New York), Finlandiya, Singapur ve Türkiye’de öğretmen eğitimindeki dönüşümler (2000-2010). Yayımlanmamış doktora tezi. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Aktan, O., & Budak, Y. (2021). Kaynaştırma eğitimi uygulamalarında matematik dersinde takım destekli bireyselleştirme tekniğinin kullanılmasına yönelik öğretmen görüşlerinin değerlendirilmesi. Marmara Üniversitesi Atatürk Eğitim Fakültesi Eğitim Bilimleri Dergisi, 53(53), 69-96.
• Akyüz, Y. (2013). Türk Eğitim Tarihi M.Ö. 1000 - M.S. 2013. Ankara: Pegem Akademi Yayıncılık.
• Aslan, M., & Sağlam, M. (2018). Öğretmenlik uygulaması dersinin öğretmen adaylarının görüşlerine göre değerlendirilmesi. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 33 (1), 144-162.
• Baumert, J., Kunter, M., Blum, W., Klusmann, U., Krauss, S., & Neubrand, M. (2013). Professional competence of teachers, cognitively activating instruction, and the development of students' mathematical literacy (COACTIV): A research program. In M. Kunter, J. Baumert, W. Blum, U. Klusmann, S. Krauss, & M. Neubrand (Eds.), Cognitive Activation in the Mathematics Classroom and Professional Competence of Teachers (pp. 1–21). New York, NY: Springer
• Baykoç, Dönmez N., & Şahin, S. (2014). Özel gereksinimli çocuklar ve özel eğitim. (Ed: Necate Baykoç). Ankara: Eğiten Kitap.
• Bryant, D. P., Smith, D. D., & Bryant, B. R. (2008). Teaching students with special needs in inclusive classrooms. Boston, MA: Allyn & Bacon.
• Büyükalan Filiz, S., Çelik Şahin, A., Tufan, S., & Karaahmetoğlu, B. (2018). Özel eğitim öğretmenliği lisans programlarının birleştirilmesine ilişkin öğretim üyelerinin görüşleri. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 33(3), 763-775. doi: 10.16986/HUJE.2018036496
• Can, E. (2019). Öğretmenlerin meslekî gelişimleri: Engeller ve öneriler. Eğitimde Nitel Araştırmalar Dergisi – Journal Of Qualitative Research in Education, 7 (4), 1618-1650. doi: 10.14689/Issn.2148-2624.1.7c.4s.14m.
• Casangiu, L. (2016). On a romanıan branding of the teachers for primary school. Bulletin of the Transilvania University of Braşov, 9(58), 27-35.
• Chong, S., & Cheah, H. M. (2009). A values, skills and knowledge framework for initial teacher preparation programmes. Australian Journal of Teacher Education, 34 (3), 1-17. Doi: 10.14221/ajte.2009v34n3.1
• Creswell, J. W., & Clark, V. L. P. (2014). Karma yöntem araştırmaları: Tasarımı ve yürütülmesi. Anı.
• Creswell, J. W. (2017). Karma yöntem araştırmalarına giriş. (Çev: Mustafa Sözbilir). Ankara: Pegem Akademi.
• Çakan, M. (2004). Öğretmenlerin ölçme-değerlendirme uygulamaları ve yeterlik düzeyleri: İlk ve ortaöğretim. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Dergisi, 37(2), 99-114.
• Çakıroğlu, O. (2016). Özel eğitimde temel kavramlar. V. Aksoy (Ed.), Özel eğitim içinde (s. 1-19). Ankara: Pegem Akademi.
• Çetin, Ç. (2004). Özel eğitim alanında çalışmakta olan farklı meslek grubundaki eğitimcilerin yaşadığı güçlüklerin belirlenmesi. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Özel Eğitim Dergisi, 5 (1) 35-46
• Çitil, M. (2017). Türkiye’de özel eğitim: Tarihsel, politik ve yasal gelişmeler. Vize Yayıncılık. Darling-Hammond, L., & Lieberman, A. (2013). Teacher education around the world. Routledge.
• Dedeoğlu, S., Durali, S. & Tanrıverdi Kış, A. (2004). Özel Eğitim Bölümü Zihin Engelliler Öğretmenliği Anabilim Dalı 3., 4. Sınıf Öğrencileri ve Mezunlarının Kendi Bölüm Programları, Öğretmen Yetiştirme ve Eğitim Fakülteleri ile İlgili Düşünce ve Önerileri. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Özel Eğitim Dergisi, 5 (1), 47-55.
• Erdamar, G. & Tengilimoğlu, Ö. (2021). Pedagojik formasyon sertifika programına yönelik sorunlar ve çözüm önerileri: öğretim elemanlarının bakış açısı. Asya Öğretim Dergisi , 9 (1) , 58-79 . DOI: 10.47215/aji.834650
• Erden, M. (1998). Eğitimde program değerlendirme. Ankara: Anı yayıncılık.
• Eret, E. (2013). Hizmet öncesi öğretmen eğitiminin öğretmen adaylarını mesleğe hazırlaması bakımından değerlendirilmesi. Yayımlanmamış Doktora Tezi. Orta Doğu Teknik Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Erdoğdu, M. Y. & Kurt, F. (2012). Öğretmenlerin ölçme ve değerlendirme yeterlik algılarının bazı değişkenler açısından incelenmesi. Elektronik Eğitim Bilimleri Dergisi, 1(2), 23-36.
• Ergül, C., Baydık, B., & Demir, Ş. (2013). Özel eğitim öğretmen adaylarının ve öğretmenlerinin zihin engelliler öğretmenliği lisans programı yeterliklerine ilişkin görüşleri. Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri, 13(1), 499-522.
• Ergül, A. Ö. (2019). Öğretmenlerin ölçme ve değerlendirme okuryazarlık düzeylerinin bazı değişkenler açısından incelenmesi (Yüksek lisans tezi). Hacettepe Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Ertürk, S. (2013). Eğitimde" program" geliştirme. Edge Akademi.
• Ertürk, G., Altınkaynak, Ş. Ö., Veziroğlu, M., & Erkan, S. (2014). Okul öncesi öğretmenlerin üniversite deneyimlerinin mesleki yaşantılarına etkisine ilişkin görüşlerinin belirlenmesi. Kastamonu Eğitim Dergisi, 22 (3), 897-908.
• Gelbal, S. & Kelecioğlu, H. (2007). Öğretmenlerin ölçme ve değerlendirme yöntemleri hakkındaki yeterlik algıları ve karşılaştıkları sorunlar. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 33, 135-145
• Goff-Kfouri, C. A. (2013). Pre-service teachers and teacher education. Procedia- Social and Behavioral Sciences, 93, 1786–1790.
• Gökdere, M. (2012).Sınıf öğretmenleri ile sınıf öğretmeni adaylarının kaynaştırma eğitimine yönelik tutum, endişe ve etkileşim düzeylerinin karşılaştırmalı incelenmesi. Educational Science, Theory & Practice, 12 (4), 2789-2799.
• Gözün, Ö., & Yıkmış, A. (2004). Öğretmen adaylarının kaynaştırma konusunda bilgilendirilmelerinin kaynaştırmaya yönelik tutumlarının değişimindeki etkililiği. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Özel Eğitim Dergisi, 5 (2), 65-77.
• Guskey, T. R. (2002). Professional development and teacher change. Teachers and Teaching: theory and practice, 8 (3/4), 381-389.
• Hsien, M., Brown, P. M., & Bortoli, A. (2009). Teacher qualifications and attitudes toward inclusion. Australasian Journal of Special Education, 33(1), 26-41.
• Ingvarson, L., & Rowley, G. (2017). Quality assurance in teacher education and outcomes: A study of 17 countries. Educational Researcher, 46(4), 177-193.
• Karadağ Yılmaz, R ve Öner, M. (2019). Sınıf öğretmenliği eğitiminin niteliğinin artırılmasına yönelik öğretmen adayları ve öğretim elemanı görüşleri. Trakya Eğitim Dergisi, 9 (4), 847-868 . DOI: 10.24315/tred.533604.
• Karaman, P. & Şahin, Ç. (2014). Öğretmen adaylarının ölçme değerlendirme okuryazarlıklarının belirlenmesi. Ahi Evran Üniversitesi Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi, 15 (2), 175-189.
• Karasar, N. (2020). Bilimsel araştırma yöntemi: Kavramlar, ilkeler, teknikler. Nobel Yayınları.
• Kırksekiz, A., Uysal, M., İşbulan, O, Akgün, Ö. E., Kıyıcı, M. & Horzum, M. B. (2015). Okul deneyimi ve öğretmenlik uygulaması derslerine eleştirel bir bakış: problemler, beklentiler ve çözüm önerileri. Bartın Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 4 (2), 433-451.
• Kline, R. B. (2011). Principles and practice of structural equation modeling: issues and practical considerations. New York: The Guildford Press.
• Koerner, M., Rust, F. O. C., & Baumgartner, F. (2002). Exploring roles in student teaching placements. Teacher Education Quarterly, 29 (2), 35-58.
• Kozikoğlu, İ., & Senemoğlu, N. (2018). Mesleğe yeni başlayan öğretmenlerin karşılaştıkları güçlükler: Nitel bir çözümleme. Eğitimde Nitel Araştırmalar Dergisi, 6 (3), 341-371. DOI:10.14689/issn.2148-2624.1.6c3s16m
• Köse, E. & Caner, H. N. (2022). 2015-2020 yılları arasında Türkiye’deki öğretmenlik uygulaması dersi üzerine yapılan çalışmaların içerik analizi. Ahi Evran Üniversitesi Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi, 23 (1) , 1221-1267
• Kunter, M., Klusmann, U., Baumert, J., Richter, D., Voss, T., & Hachfeld, A. (2013). Professional competence of teachers: Effects on instructional quality and student development. Journal of educational psychology, 105(3), 805-820.
• Mayring, P. (2004). Qualitative content analysis. A companion to qualitative research, 1(2), 159-176.
• MEB. (2017). Öğretmenlik Mesleği Genel Yeterlilikleri. Öğretmen Yetiştirime ve Geliştirme Genel Müdürlüğü. Ankara.
• Miles, M. B., & Huberman, A. M. (2015). Genişletilmiş bir kaynak kitap: Nitel veri analizi (S. Akbaba Altun ve A. Ersoy, Çeviri Editörleri). Ankara: Pegem.
• Orhan, E. E. (2017). Türkiye’de öğretmen adayları aldıkları öğretmen eğitimi hakkında ne düşünüyor? Nitel bir araştırma. Eğitim ve Bilim, 42 (189), 197-216
• Ören, F. Ş., Sevinç, Ö. S., & Erdoğmuş, E. (2009). Öğretmen adaylarının okul deneyimi derslerine yönelik tutumlarının ve görüşlerinin değerlendirilmesi. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi Dergisi, 15 (58), 217-246
• Özdemir, S. M., Ceylan, M., & Canoğlu, S. N. (2015). Öğretmen adayları öğrendikleri kuramsal bilgileri uygulamaya ne kadar dönüştürebiliyor? International Online Journal of Educational Sciences, 7 (2), 265 – 282.
• Özoğlu, M. (2010). Türkiye’de Öğretmen Yetiştirme Sisteminin Sorunları. SETA Analiz, 17, 4-35.
• Öztürk, M., & Yıldırım, A. (2014). Göreve yeni başlamış öğretmenlerin Türkiye’deki hizmet-öncesi öğretmen yetiştirme hakkındaki görüşleri. Journal of Teacher Education and Educators, 3 (2), 149-166.
• Özyürek, M. (2008). Nitelikli Öğretmen Yetiştirmede Sorunlar ve Çözümler: Özel Eğitim Örneği. Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 6 (2), 189-226.
• Pektaş, S. (2010). Öğretmen adaylarının ölçme ve değerlendirme yeterlik algılarının incelenmesi. Yayınlanmış Yüksek Lisans tezi. Bolu: Abant İzzet Baysal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Schumacker, R.E., & Lomax, R.G. (2010). A Beginner's guide to structural equation modeling (p.85-90). New York: Taylor & Francis.
• Selvi, M., Doğru, M., Gençosman, T. & Saka, D. (2017). Fen bilimleri öğretmen adaylarının okul deneyimi ve öğretmenlik uygulaması derslerine ilişkin görüşlerinin etkinlik kuramına göre incelenmesi. Ondokuz Mayıs Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 36 (1), 175-193.
• Sezgin Nartgün, Ş. (2010). Perceptions of special education academic staff: Whoshould be employed as special education teachers? International Journal of Human Sciences, 7 (1), 1082-1113.
• Simons, H. (2009). Case study research in practice. SAGE publications.
• Suri, H. (2011). Purposeful sampling in qualitative research synthesis. Qualitative research journal, 11(2), 63-75.
• Şener, B., & Tanrısever, C. (2021). Konaklama öğretmenlerinin özel eğitim alanında zorlandığı konular, MEB’e ve eğitim fakültelerine öneriler. Gazi Üniversitesi Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi, 41(1), 181-219.
• Şimşek, S., Alkan, V., & Erdem, A. R. (2013). Öğretmenlik uygulamasına ilişkin nitel bir çalışma. Pamukkale Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 34 (2), 63-73.
• Şişman, M., & Acat, M. B. (2003). Öğretmenlik uygulaması çalışmalarının öğretmenlik mesleğinin algılanmasındaki etkisi. Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 13 (2), 235–250.
• Tabachnick, B. G., & Fidell, L. S. (2013). Using multivariate statistics. Boston: Pearson.
• Ulay, G. (2018). Özel eğitim öğretmenliği lisans programının zihin engelliler öğretmenliği yeterlikleri açısından incelenmesi: Sakarya ili örneği. (Yüksek lisans tezi). Sakarya Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Sakarya.
• Yin, R.K. (2014). Case study methods: design and methods. Thousand Oaks: Sage Pbc.
• YÖK. (1998). Eğitim Fakülteleri Öğretmen Yetiştirme Lisans Programları. http://www.yok.gov.tr/documents/10279/30217/Egitim_fakultesi_ogretmen_yetistirme_lisans_programlari_mart_98.pdf/5e166018-b806-48d5-ae13-6afd5dac511c adresinden, 11.08.2022 tarihinde erişilmiştir.
• YÖK (2007). Öğretmen Yetiştirme ve Eğitim Fakülteleri (1982-2007) (Öğretmenin Üniversitede Yetiştirilmesinin Değerlendirilmesi). Ankara: Yükseköğretim Kurulu Yayını 2007-5.
• Yükseköğretim Kurulu. (2018). Özel Eğitim Öğretmenliği Lisans Programı. http://www.yok.gov.tr/documents/10279/41805112/Ozel_Egitim_Ogretmenli gi_Lisans_Programi.pdf adresinden, 11.08.2022 tarihinde erişilmiştir.
• YÖK. (2021a). Pedagojik formasyon eğitimi sertifika programına ilişkin çerçeve usul ve esaslar https://www.yok.gov.tr/Sayfalar/Kurumsal/IdariBirimler/egitim_ogretim_daire_bsk/pedagojik-formasyon-usul-ve-esaslar.aspx, Erişim Tarihi 11.08.2022
• YÖK (2021b). Özel Eğitim Öğretmenliği Programı Bulunan Tüm Üniversiteler. https://yokatlas.yok.gov.tr/lisans-bolum.php?b=20903