Okul Müdürlerinin Dönüşümcü Liderlik Stilleri ile Öğretmenlerin Yaratıcı Düşünme Eğilimleri Arasındaki İlişkiler

Yıl 2024, Cilt: 15 Sayı: 1, 373 - 391, 28.04.2024

Serkan Yüksel , Orkun Osman Bilgivar

https://doi.org/10.51460/baebd.1424550

Öz

Bu çalışmanın amacı, öğretmen algılarına göre okul müdürlerinin dönüşümcü liderlik stilleri ile öğretmenlerin yaratıcı düşünme eğilimleri arasında bir ilişki olup olmadığının belirlenmesidir. Araştırma, ilişkisel araştırma yöntemine göre gerçekleştirilmiştir. Araştırmanın örneklemi, 2022-2023 eğitim-öğretim yılında İstanbul ili Silivri ilçesinde resmi eğitim kurumlarında çalışan 322 öğretmenden oluşmaktadır. Araştırma sonucunda elde edilen veriler; ANOVA, korelasyon ve regresyon analizleri yapılarak çözümlemiştir. Bulgular incelendiğinde öğretmenlerin okul müdürlerinin dönüşümcü liderlik stiline yönelik algılarının yüksek düzeyde olduğu anlaşılmıştır. Yine veriler ışığında öğretmenlerin kendilerine yönelik yaratıcı düşünme eğilimlerini yüksek düzeyde algıladıkları tespit edilmiştir. Öğretmen algılarına göre okul müdürlerinin dönüşümcü liderlik stilleri ile öğretmenlerin yaratıcı düşünme eğilimleri arasında pozitif yönde, orta düzeyde ve anlamlı bir ilişki olduğu tespit edilmiştir. Ayrıca okul müdürlerinin dönüşümcü liderlik stilleri öğretmenlerin yaratıcı düşünme eğilimlerini pozitif yordamakta üzerindeki varyansın %15’ini açıklamaktadır. Öğretmenlerin yaratıcı düşünme eğilimleri ile pozitif ilişkisi sebebiyle üst yönetici ve politika yapıcılara okul müdürlerinin dönüşümcü liderlik stili sergileyebilecekleri ortamlar oluşturmaları veya bu ortamların sürekliliğini sağlayacak tedbirler almaları tavsiye edilmektedir. Bulgulardan yola çıkılarak araştırmanın son kısmında ise okul müdürlerinin dönüşümcü liderlik stili göstermeleri ve öğretmenlerin yaratıcı düşünme eğilimleri ile ilgili olarak değerlendirmeler ve tavsiyelerde bulunulmuştur.

Anahtar Kelimeler

Lider, Dönüşümcü Liderlik, Yaratıcı Düşünme, Öğretmen, Okul Müdürü

The Relationships Between School Principals’ Transformational Leadership Styles and Teachers’ Creative Thinking Dispositions

Öz

The purpose of this study is to reveal whether there is a relationship between the transformational leadership styles of school principals and the creative thinking dispositions of teachers, according to teachers' perceptions. The research was conducted according to the relational survey design. The sample of the research consists of 322 teachers working in the Silivri district of Istanbul in the 2022-2023 academic year. The data were analyzed by ANOVA, correlation and regression analyses. When the findings were examined, it was understood that teachers' perceptions of school principals' transformational leadership style were at a high level. In light of the data, it was determined that teachers' creative thinking dispositions were at a high level. According to teachers' perceptions, it was determined that there was a positive, moderate and significant relationship between the transformational leadership styles of school principals and the creative thinking dispositions of teachers. In addition, school principals' transformational leadership styles positively predict teachers' creative thinking dispositions and explain 15% of the variance. Due to its positive relationship with teachers' creative thinking dispositions, senior administrators and policy makers are advised to create environments where school principals can exhibit transformational leadership style or to take measures to ensure the continuity of these environments. Based on the findings, in the last part of the research, evaluations and recommendations were made regarding the transformational leadership style of school principals and the creative thinking dispositions of teachers.

Anahtar Kelimeler

Leader, Transformational Leadership, Creative Thinking, Teacher, School Principal

Kaynakça

• Akan, D. (2021). Türk eğitim sisteminin örgüt ve yönetim yapısı. N. Can (Ed.), Kuram ve uygulamada eğitim yönetimi, içinde (s. 35-74). Ankara: Pegem.
• Akan, D., Yıldırım, İ. & Yalçın, S. (2014). Okul müdürleri liderlik stili ölçeğinin geliştirilmesi (OMLSÖ). Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 13(51), 392-415.
• Akbay, L. (2021). İlişkisel araştırmalar. S. Şen & İ. Yıldırım (Ed.), Eğitimde araştırma yöntemleri (s. 117-136). Ankara: Nobel.
• Akpur, U. (2020). Critical, reflective, creative thinking and their reflections on academic achivment. Thinking Skills and Creativity, 37, 1-8.
• Aksakal, A. (2020). Eğitim yöneticilerinin yetiştirilmesi için hazırlanmış hizmet içi eğitim programlarının değerlendirilmesi. (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Marmara Üniversitesi-İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi, İstanbul.
• Aksel, N. ve Elma, C. (2018). Ortaokul müdürlerinin dönüşümcü liderlik davranışları ile öğretmenlerin motivasyonu arasındaki ilişki. Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 18(3), 1252-1268.
• Aksu, A. ve Balcı, Y. (2009). Genel liselerde örgütsel bağlılık ve dönüşümsel liderlik. e-Journal of New World Sciences Academy, 4(4), 1468-1480.
• Atmaca, T. & Yeşilyurt, H. (2022). Eğitimde insan kaynağının eğitimi ve geliştirilmesi. K. Yıldız (Ed.), Eğitimde insan kaynakları yönetimi (s. 137-170). Ankara: Pegem.
• Ayden, C. ve İşgüzar, S. (2016). Üniversite öğrencilerinin yaratıcılık düzeyleri ve motivasyonları arasındaki ilişkiyi incelemeye yönelik araştırma. Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 26(2), 201-2018.
• Aydoğan, İ. (2021). Örgüt ve yönetim kuramları. N. Can (Ed.), Kuram ve uygulamada eğitim yönetimi (s. 2-36). Ankara: Pegem.
• Bakioğlu, A. (2019). Çağdaş sınıf yönetimi. Ankara: Nobel.
• Balay, R. (2021). 2000’li yıllarda sınıf yönetimi. Ankara: Pegem Akademi.
• Ballı, A. ve Özgenel, M. (2021). Öğretmenlerin yaratıcı düşünme eğilimlerini etkileyen örgütsel bir faktör: Okul kültürü. Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, (112), 36-50.
• Baltaş, A. (2022). Türk kültüründe yönetmek. İstanbul: Remzi Kitabevi.
• Bass, B. M. & Riggio, R. E. (2006). Transformational leadership. Mahwah, New Jersey: Lawrence Erlbaum Associates.
• Bennis, W. (2016). Bir lider olabilmek (U. Teksöz, Çev.). İstanbul: Aura.
• Bilgivar, O. O. ve Asmaz, A. (2022). Öğretmen algılarına göre okul müdürlerinin dönüşümcü liderlik özelliklerinin öğretmenleri iş doyumu düzeylerine etkisi. Karaelmas Eğitim Bilimleri Dergisi, (10), 176-193.
• Büyüköztürk, Ş. (2020). Veri analizi el kitabı. Ankara: Pegem.
• Büyüköztürk, Ş., Kılıç Çakmak, E., Akgün, Ö. E., Karadeniz, Ş. & Demirel, F. (2019). Eğitimde bilimsel araştırma yöntemleri. Ankara: Pegem.
• Can, N. (2021). Okul yönetiminde rol oynayan ögeler. N. Can (Ed.), Kuram ve uygulamada eğitim yönetimi, (s.179-207). Ankara: Pegem.
• Cemaloğlu, N. (2020). Yönetimin PIN kodu. Ankara: Pegem.
• Creswell, J. W. (2020). Eğitim Araştırmaları (H. Ekşi, Çev.). İstanbul: Edam.
• Creswell, J. W. & Creswell, J. D. (2021). Araştırma tasarımı. Ankara: Nobel.
• Çağ Adıgüzel, D. (2016). Sınıf öğretmenlerinin yaratıcı düşünme becerileri ile öğretmen davranışlarının öğrencilerin yaratıcı düşünme becerilerinin gelişimine katkısı arasındaki ilişki. (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Pamukkale Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Denizli.
• Çalıkoğlu, U. (2019). Öğretmenlerin örgütsel sessizlik algıları ve yaratıcı düşünme eğilimleri arasındaki ilişki. (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). İstanbul Kültür Üniversitesi Lisansüstü Eğitim Enstitüsü, İstanbul.
• Çetin, M. & Gürkan, H. (2021). Okul yöneticilerinin kuantum liderlik davranışları ve öğretmenlerin yaratıcı düşünme eğilimleri arasındaki ilişkinin incelenmesi. OPUS International Journal of Society Researches, 18(44), 7693-7720.
• Danacıoğlu, Y. ve Gül, İ. (2023). Okul müdürlerinin yaratıcı liderlik özelliklerine ilişkin öğretmen algıları. International Journal of Science and Education, 6(2), 23-37.
• Demir, İ. (2020). SPSS ile istatistik rehberi. İstanbul: Efe Akademi.
• Debeş, G. (2021). Eğitim yönetimi ve denetimi. Ankara: Nobel
• Demirbolat, A. (2002). Sınıf ortamı ve grup etkileşimi. L. Küçükahmet (Ed.), Sınıf yönetimi (s. 35-56). Ankara: Nobel.
• Doğan, S. (2019). Çağdaş liderlik yaklaşımları. N. Güçlü & S. Koşar (Ed.), Eğitim yönetiminde liderlik (s. 91-132). Ankara: Pegem.
• Dönmez, B. (2020). Sosyal bir sistem olarak sınıf. M. Şişman ve S. Turan (Ed.), Sınıf yönetimi (46-59). Ankara: Pegem Akademi.
• Durnali, M., Orakci, Ş. & Khalili, T. (2023). Fostering creative thinking skills to burst the effect of emotional intelligence on entrepreneurial skills. Thinking Skills and Creativity, 47, 1-15.
• Dülker, A. (2019). Dönüşümcü liderlik ve örgütsel sinizm ilişkisi: Balıkesir ili örneği. (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Balıkesir.
• Erdoğan, İ. (2012). Eğitimde değişim yönetimi. Ankara: Pegem.
• Ertaş, H. ve Kotboğa, A. (2022). Okul müdürlerinin sergilediği yaratıcı liderlik davranışlarına ilişkin öğretmen görüşleri. Asya Studies, 6(21), 135-146.
• Fabian, J. (2018). Creative thinking & Problem solving. Boca Raton: CRC Press.
• George, D. & Mallery, M. (2010). SPSS for Windows Step by Step: A Simple Guide and Reference, 17.0 Update, 10th Edition, Pearson, Boston.
• Guven, D., Gazelci, S. R. & Ogelman, G. (2022). Examining the relationship between the burnout levels and creative thinking levels of special education teachers. International Journal of Contemporary Educational Research, 9(3), 509-518.
• Güneş, A. & Buluç, B. (2012). İlköğretim okullarında dönüşümcü liderlik ile örgütsel adalet arasındaki ilişki. Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 411-437.
• Hong, E. & Milgram, R. M. (2010). Creative thinking ability: Domain generality and specificity. Creative Research Journal, 22(3), 272-287.
• İskele, A. (2009). İlköğretim okulu yöneticilerinin etik liderlik davranışlarının okullardaki yaratıcı iklim üzerine etkisi. (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Akdeniz Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Antalya.
• Judkins, R. (2015). The art of creative thinking. London: Sceptre.
• Kahya, S. (2020). Eğitim yöneticilerinin dönüşümcü liderlik davranışlarının öğretmen motivasyonuna etkisi. (Yüksek Lisans Tezi). Akdeniz Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Antalya.
• Kant, I. (2021). Eğitim üzerine (S. E. Bekman, Çev.). İstanbul: İz Yayıncılık.
• Karasar, N. (2023). Bilimsel araştırma yöntemi. Ankara: Nobel.
• Kavrayıcı, C. (2019). Okul müdürlerinin liderlik stillerinin çeşitli değişkenler açısından incelenmesi. Anadolu Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi (AUJEF), 3(2), 116-131.
• Kesici, A. (2023). Ortaokul ve lise öğretmenlerinin yaratıcı düşünme ve yaşam boyu öğrenme eğilimlerinin incelenmesi. Adnan Menderes Üniversitesi Eğitim Fakültesi Eğitim Bilimleri Dergisi, 14(1), 18-28.
• Kiriş, B. & Aslan, H. (2019). Okul müdürlerinin dönüşümcü liderlik özellikleri ile öğretmenlerin mesleki benlik saygıları arasındaki ilişkiye yönelik öğretmen algıları. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 18(72), 1656-1675.
• Kyung-Hwa, L. (2005). The relationship between creative thinking ability and creative personality of preschoolers. International Education Journal, 6(2), 194-199.
• McShane, S. L. & Von Glinow, M.A. (2016). Örgütsel davranış (A. Günsel & S. Bozkurt, Çev.). Ankara: Nobel.
• Özgenel, M. & Çetin, M. (2017). Marmara yaratıcı düşünme eğilimleri ölçeğinin geliştirilmesi: Geçerlik ve güvenirlik çalışması. Marmara Üniversitesi Atatürk Eğitim Fakültesi Eğitim Bilimleri Dergisi, 46(46), 113-132.
• Özgenel, M. & Hıdıroğlu, A. (2019). Liderlik stillerine göre ortaya çıkan bir tutum: Örgütsel sinizm. Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi, 20(2), 1003-1043.
• Samen, S. (2008). İşletmelerde yaratıcılığın önemi. Ç. Ü. Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 17(2), 363-378.
• Shaw, M. E. (1981). Group Dynamics. McGraw-Hill Book Company.
• Shindler, J. (2016). Dönüştürücü sınıf yönetimi. Konya: Eğitim Kitabevi.
• Sur, E. (2020). Ortaokul öğrencilerinin eleştirel ve yaratıcı düşünme becerileri ile anlama becerileri arasındaki ilişkinin incelenmesi. Necmettin Erbakan Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Konya.
• Şener, G. (2021). Dijital sınıf yönetimi ve temel kavramlar. S. Gündüzalp (Ed.), Dijital Sınıf Yönetimi (s. 1-28). Ankara: Nobel.
• Şişman, M. (2022). Toplumsal bir aktör müsünüz? A. Açıkalın, M. Şişman & S. Turan (Ed.), Bir İnsan Olarak Okul Müdürü (s. 37-50 ). Ankara: Pegem.
• Topçu, N. (2022). Türkiye’nin maarif dâvası. İstanbul: Dergah Yayınları.
• Turan, S. (2020). Liderlik nedir? K. Yılmaz (Ed.), Liderlik, içinde (s. 1-5). Ankara: Pegem.
• Turan, S. & Bektaş, F. (2014). Liderlik. S. Turan (Ed.), Eğitim yönetimi (s.293-336). Ankara: Pegem.
• Turan, S. & Bektaş, F. (2021). Liderlik. S. Turan (Ed.), Eğitim yönetimi (s. 347-389). Elazığ: Asos.
• Türkdoğan, M. & Özgenel, M. (2021). Öğretmenlerin yaratıcı düşünme eğilimleri ile okul iklimi arasındaki ilişki. E-Uluslararası Eğitim Araştırmaları Dergisi, 12(1), 190-213.
• Uçar, R. (2020). Yaratıcı liderlik. K. Yılmaz (Ed.), Liderlik (s. 777-793). Ankara: Pegem Akademi.
• Uçar, R. ve Sağlam, E. (2019). Okul müdürlerinin yaratıcı liderlik özellikleri: Bir ölçek geliştirme çalışması. YYÜ Eğitim Fakültesi Dergisi, 16(1), 417-435.
• Ülger, K. (2020). Bloom Taksonomisi perspektifinden öğrencilerin eleştirel düşünme ve yaratıcı düşünme becerileri arasındaki ilişki. International Journal of New Trends in Arts, Sports & Science Education, 9(2), 63-70.
• Yıldırım, M. (2021). Örneklem ve örnekleme yöntemleri. S. Şen & İ. Yıldırım (Ed.), Eğitimde araştırma yöntemleri (s. 61-93). Ankara: Nobel.
• Yılmaz, K. (2020). Dönüşümcü liderlik. K. Yılmaz (Ed.). Liderlik (s. 157-203). Ankara: Pegem Akademi.
• Yılmaz, P. (2019). Öğretmen algılarına göre okul müdürlerinin dönüşümcü liderlik davranışları ile örgütsel iletişim arasındaki ilişkinin incelenmesi. (Yüksek Lisans Tezi). Marmara Üniversitesi – İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi, İstanbul.
• Yukl, G. (2018). Örgütlerde liderlik (Ş. Çetin & R. Baltacı, Çev. Ed.). Ankara: Nobel.
• Yurdasever, E. & Fidan, Y. (2020). KOMB (VUCA) dünyası ve yeni liderlik becerileri. İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Dergisi, 9(2), 1638-1664.
• Yüce, B. ve Yıldız, K. (2020). Sınıf öğretmenlerinin eleştirel ve yaratıcı düşünme eğilimleri arasındaki ilişki. Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, (109). 19-35.
• Zembat, R., İlçi Küsmüş, G. ve Yılmaz, H. (2018). Okul öncesi öğretmenlerinin yaratıcı düşünme eğilimleri ve sınıf yönetimleri. S. Dinçer (Ed.). Değişen dünyada eğitim, içinde (s. 67-80). Ankara: Pegem Akademi.
• Zengin, R., Akın, M. A. & Karadaş, H. (2021). Okul müdürlerinin dönüşümcü liderlik davranışları ile öğretmenlerin örgütsel tükenmişlik düzeyleri arasındaki ilişkinin incelenmesi. İnönü Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 22(3), 2677-2706.