Güncel Veriler Işığında Scorzonera hieraciifolia (Asteraceae)’nın Taksonomik Durumunun Değerlendirilmesi

Yıl 2022, Cilt: 9 Sayı: 2, 21 - 28, 06.09.2022

Serdar Makbul , Kamil Coşkunçelebi , Seher Güven

Öz

Bu çalışmada, halofitik endemik Scorzonera hieraciifolia (Asteraceae)’nın morfolojisi, küresel ölçekteki tehtit seviyesi ve taksonomik durumu yeni veriler ışığında ele alınmıştır. Türün doğal yayılış gösterdiği alanlardan yeni toplanan ve ulusal/uluslararası herbaryumlarda saklanan örnekler üzerinden yapılan detaylı incelemeler S. hieraciifolia taksonunun kısa kıvrık tüylü (crisped) gövde tabanı; basit (lanseolat, ovat veya eliptik) veya birleşik (pinnat derin linear parçalı) yaprak ayası; ovat ve ucu boynuzsu uzantılı dış fillarileri (corniculate); tüysüz veya seyrek uzun kıvrık yünsü tüylü (lanate), 4-6 mm uzunlukta, siğilli (verrucose) yüzey süslemeli ve saplı (stipitate) akenleri ile karakterize olduğunu göstermiştir. Türün halihazırda tuzlu bataklık ve bozkır alanlarda tespit edilen popülasyonlarının (10 farklı alan) güçlü olduğu ancak küresel iklim değişimleri etkisiyle tuzcul alanlarda oluşabilecek değişimlerden etkilenebileceği öngörülerek küresel ölçekte tehdite yakın (NT) kategorisinde değerlendirilmiştir. Gerek literatür gerekse TÜBİTAK tarafından desteklenen proje kapsamında elde edilen güncel veriler değerlendirilerek türün yayılış alanları ortaya konulmuştur. Son olarak S. hieraciifolia yakın (akraba) türler ile morfolojik ve korolojik açısından karşılaştırılarak taksonomik durumu netleştirilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Halofit, IUCN, Morfoloji, Türkiye, Scorzonera hieraciifolia

Destekleyen Kurum

TÜBİTAK

Proje Numarası

109T972

Teşekkür

Bu çalışma finanasal olarak TÜBİTAK (109T972) tarafından desteklenmiştir.

Evaluation of the Taxonomic Status of Scorzonera hieraciifolia (Asteraceae) in the Light of Current Data

Öz

In this study, the morphology, global threat level and taxonomic status of the halophytic endemic Scorzonera hieraciifolia (Asteraceae) was investigated of new data. Detailed examinations on newly collected samples from the natural areas of the species and the specimens kept in national/international herbaria indicated that S. hieraciifolia is characterized by crisped hairs at the stem base; simple (lanceolate, ovate or elliptical) or compound (pinnate with deeply linear segments) leaves, ovate and corniculate outer phyllaries; glabrous or lanate, 4-6 mm length, verrucose and stipitate achenes. The populations of the species currently detected in salt marsh and steppe areas (10 different areas) are appraised strong, however considering that it could be affected by changes that may occur in saline areas due to global climate changes. It has evaluated in near threatened (NT) category in a global scale. The distribution areas of the species were revealed by evaluating both the literature and current data obtained within the scope of the project supported by TUBITAK. Finally, the taxonomic status of S. hieraciifolia has been clarified by comparing with close (relative) species in terms of morphology and chorology.

Anahtar Kelimeler

Halophyte, IUCN, Morphology, Turkey, Scorzonera hieraciifolia

Proje Numarası

109T972

Kaynakça

• Altınordu, F., Martin, E., Makbul, S., Coskuncelebi, K. ve Gültepe, M. (2015). Cytogenetic studies on some Scorzonera L. s.l. (Asteraceae) taxa from Turkey. Turkish Journal of Botany 39: 429–438. http://dx.doi.org/10.3906/bot-1404-96
• Boissier, E.P. (1875). Flora Orientalis, Vol 3. Composees. H. Georg. Geneva and Basel.
• Bremer, K. ve Anderberg, A.A. (1994). Asteraceae: Cladistics and Classification. Timbers Press, Portland, OR, USA.
• Cassini, A.H.G. (1826). In Dict. Sc. Nat. 1, 48. Strasbourg.
• Chamberlain, D.F. (1975). Scorzonera L. Şu eserde: Davis, P.H. (ed.), Flora of Turkey and East Aegean Islands 5: 632–657. Edinburgh University Press, Edinburgh, UK.
• Chater, A.O. (1976). Scorzonera. Şu eserde: Tutin, T.G., Heywood, V.H., Burges, N.A., Valentine, D.H., Walters, S.M., Webb, D.A. (edlr.), Flora Europaea. Cambridge University Press, Cambridge, UK.
• Coşkunçelebi, K., Makbul, S., Gültepe, M., Onat, D., Güzel, M.E. ve Okur, S. (2012). A new Scorzonera (Asteraceae) species from South Anatolia, Turkey, and its taxonomic position based on molecular data. Turk. J. Bot. 36: 299–310.
• Coşkunçelebi, K., Makbul, S., Gültepe, M., Okur, S. ve Güzel, M.E. (2015). A conspectus of Scorzonera s.l. in Turkey. Turkish Journal of Botany 39: 76-87 https://dergipark.org.tr/tr/pub/tbtkbotany/issue/11866/141759
• Coşkunçelebi, K., Makbul, S. ve Okur, S. (2016). Studies on the achene morphology of Turkish species of Scorzonera L. (Asteraceae) using light and scanning electron microscopy. Phytotaxa 247: 1-26.
• De Candolle, A.P. (1805). Podospermum (L) DC. Şu eserde: Lamarck, J.B., De Candolle, A.P. (edlr.), Flora Francaise 4: 6, F. Desza, Paris, France.
• Dumortier, B.C. (1827). Florula Belgica, Operis Majoris Prodromus. Staminacia, Tornaci Nerviorum.
• Duran, A., Öztürk, M. ve Çetin, Ö. (2013). Scorzonera aksekiensis sp. nov. (Asteraceae) from south Anatolia, Turkey. Nord. J. Bot. 31: 1–7.
• Ekim, T., Koyuncu, M., Vural, M., Duman, H., Aytaç, Z. ve Adıgüzel, N. (2000). Türkiye Bitkileri Kırmızı Kitabı (Red Data Book of Turkish Plants). Türkiye Tabiatını Koruma Derneği & Yüzüncü Yıl Üniversitesi, Ankara, Türkiye, 246 s.
• Endlicher, S.L. (1838). Genera plantarum. Vindobonae, 1836–1840.
• ESRI. (2011). ArcGIS Desktop: Release 10. Environmental Systems Research Inst., Redlands, CA.
• Hamzaoğlu, E., Aksoy, A., Martin, E., Pınar, N.M. ve Colgecen, H. (2010). A new record or the flora of Turkey: Scorzonera ketzkhovelii Gross. (Asteraceae). Turk. J. Bot. 34: 57–61.
• Hatami, E., Mirtadzadini, M., Bordbar, F. ve Jones, K.E. (2020) Delimitation of Iranian species of Scorzonera subg. Podospermum and S. subg. Pseudopodospermum (Asteraceae, Cichorieae) based on morphological and molecular data. Willdenowia 50: 39–63. doi: https://doi.org/10.3372/wi.50.50105
• IUCN. (2017). The IUCN Red List of Threatened Species. Version 2017-3. http://www.iucnredlist.org.
• Grosheim, A.A. (1949). Manual of Caucasian Plants: 1–741. Moscow.
• Güner, A., Aslan, S., Ekim, T., Vural, M. ve Babaç, M.T. (edlr.). (2012). Türkiye Bitkileri Listesi (Damarlı Bitkiler). Nezahat Gökyiğit Botanik Bahçesi ve Flora Araştırmaları Derneği Yayını, İstanbul.
• Güzel, Y., Kayıkçı, S. ve Yıldız, S. (2013). Scorzonera pacis (Asteraceae), a new species from Hatay, Turkey. Ann. Bot. Fenn. 50: 417–422.
• Kamelin, R.V. ve Tagaev, I.U. (1986). Survey of species of the genus Scorzonera (Asteracea). Bot. J. 71: 1672–1682 (in Russian).
• Kilian, N., Gemeinholzer, B. ve Lack, H.W. (2009). Cichorieae. Şu eserde: Funk, V.A., Suzanna, A., Stuessy, T.F. ve Bayer, R.J. (eds.), Systematics, evolution, and biogeography of Compositae, International Association for Plant Taxonomy, Institute of Botany, University of Vienna, Vienna, Austria.
• Kuthatheladze, S.H.L. (1978). Caucasian Representatives Of The Subtribe Scorzonerinae Dum. Tbilisi.
• Lipschitz, S.J. (1964). Scorzonera. Şu eserde: Shishin, B.K. (ed.), Flora of the USSR 29: 111–115. Academy of Science of the USSR, Moscow-Leningrad.
• Makbul, S., Coskuncelebi, K., Gültepe, M., Okur, S. ve Güzel, M.E. (2012). Scorzonera ahmet-duranii sp. nov. (Asteraceae) from southwest Anatolia and its phylogenetic position. Nord. J. Bot. 30: 2–11.
• Makbul, S., Coşkunçelebi, K., Okur, S. ve Gültepe, M. (2016) Contribution to the taxonomy of Turkish Scorzonera (Asteraceae) taxa based on vegetative anatomy. Nordic J. Bot. 34: 670–684.
• Mavrodiev, E.V., Christine, E., Edvards, D.C., Albach, M.A., Gitzendanner, P.S., Soltis, P.S. ve Douglas, E.S. (2004). Phlogenetic relationships in subtribe Scorzonerinae (Asteraceae: Cichorioideae: Cichorieae) based on ITS sequence data. Taxon 53: 699–712.
• Nazarova, E.A. (1995) Scorzonera, Epilasia, Podospermum, Takhtajaniantha, Tragopogon. Şu eserde: Takhtajan, A.L. (ed.), Flora of Armenia 9: 81–131. Koeltz scientific books, Havlíčkův Brod.
• Nazarova, E.A. (1997). Karyosystematic investigation of the genus Scorzonera L. s.l. (Lactuceae, Asteraceae). Caryologia 50: 239–261.
• Onat, D. (2011). Ülkemiz Bazı Scorzonera L. (Asteraceae) Taksonlarının Anatomik Özellikleri. Yüksek Lisans Tezi, Rize Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Rize.
• Owen, W.M., D’amato, G., De Dominicis, R.I., Salimbeni, P. ve Tucci, F. (2006). A cytological and molecular study of the Scorzonera L. and Podospermum (L.) DC (Asteraceae). Caryologia 59: 153–163.
• Özad, A. (2010). Bazı Scorzonera L. (Asteraceae) Taksonlarının nrDNA ITS Bölgelerinin Karşılaştırılması. Yüksek Lisans Tezi, Rize Üniversitesi, Fen-Edebiyat Fakültesi, Rize.
• Parolly, G. ve Kilian, N. (2002). Scorzonera ulrichii Parolly & N. Kilian, sp. nova. Şu eserde: Greuter, W. ve Raus, T, (edlr.), Med-Checklist Notulae, 21. Willdenowia 32: 198–200.
• Parolly, G. ve Kilian, N. (2003). Scorzonera karabelensis Parolly & N. Kilian (Compositae), a new species from SW Anatolia, with a key to the subscapigerous Scorzonera species in Turkey. Willdenowia 33: 327–335.
• Pignatti, S. (1982). Flora d’Italia. Edagricole, Bologna, Italy, pp. 232–236 (in Italian).
• Pinar, N.M., Coskuncelebi, K., Simsek, D., Okur, S., Makbul, S. ve Acar, A. (2016). Pollen morphology of Scorzonera (Asteraceae) in Turkey. Phytotaxa 252(4), 233–262. doi:10.11646/phytotaxa.252.4.1
• Rechinger, K.H. (1977). Scorzonera L. Şu eserde: Rechinger, K.H. (ed.), Flora Iranica 122: 16–83, Graz, Austria.
• Tutin, T.G., Heywood, V.H., Burges, N.A., Valentine, D.H., Walters, S.M. ve Webb, D.A. (edlr.). (1976). Flora Europaea 4: 317-322. Cambridge Univ. Press, Cambridge.
• Tzvelev, N.N. (1989). Scorzonera. Şu eserde: Tzvelev, N.N. (ed.), Flora Evropeyskoy Chasti SSSR 8: 37–46. Nauka, Leningrad. [in Russian]
• Yıldırımlı, Ş. (2012). Four new species of Asteraceae family from Turkey. Ot 18: 1–24.
• Zaika, M.A., Kilian, N., Jones, K., Krinitsina, A.A., Nilova, M.V., Speranskaya, A.S. ve Sukhorukov, A.P. (2020). Scorzonera sensu lato (Asteraceae, Cichorieae) – taxonomic reassessment in the light of new molecular phylogenetic and carpological analyses. PhytoKeys 137: 1–85. https://doi.org/10.3897/phytokeys.137.46544