Kompülsif Çevrimiçi Satın Alma Davranışı ile Depresyon, Anksiyete ve Stres Arasındaki İlişkinin İncelenmesi

Yıl 2023, , 316 - 324, 30.09.2023

Zeliha Traş , Hikmet Beyza Yakıcı

https://doi.org/10.51982/bagimli.1172148

Cited By: 1

Öz

Amaç: Bu araştırmada bireylerin kompülsif çevrimiçi satın alma davranışı ve depresyon, anksiyete, stres arasındaki ilişkinin incelenmesi amaçlanmaktadır. Kompülsif çevrimiçi satın alma davranışının cinsiyet ve algılanmakta olan gelir düzeyine göre farklılaşıp farklılaşmadığı incelenmiştir.
Yöntem: İlişkisel tarama yöntemi kullanılmıştır. Çalışma grubu 18 yaş ve üzeri ( =26,12, ss=4,54) 93 erkek ( %24,2) ve 292 kadın (%75,8) olmak üzere çevrimiçi satın alma davranışını gerçekleştiren olan toplam 385 bireyden oluşmaktadır. Veri toplama araçları olarak Kompülsif Çevrimiçi Satın Alma Davranışı Ölçeği, Depresyon, Anksiyete, Stres Ölçeği Kısa Formu ve Kişisel Bilgi Formu kullanılmıştır.
Bulgular: Bireylerin kompülsif çevrimiçi satın alma davranışının cinsiyete göre farklılaşmadığı bulgusu elde edilmiştir. Bireylerin kompülsif çevrimiçi satın alma davranışı puanları ile depresyon, anksiyete ve stres alt boyutları puanları arasında orta düzeyde pozitif yönde anlamlı bir ilişki elde edilmiştir. Depresyon, anksiyete ve stres alt boyutu puanlarını kompülsif çevrimiçi satın alma davranışı üzerindeki toplam varyansın %17’sini açıklamaktadır.
Sonuç: Kompülsif çevrimiçi satın alma davranışı cinsiyete göre değişiklik göstermemektedir. Bireylerin depresyon, anksiyete, stres düzeylerinin artması kompülsif çevrimiçi satın alma davranışlarını artırmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Kompülsif Çevrimiçi Satın Alma Davranışı, Depresyon, Anksiyete, Stres, stress

Examination of the Relationship between Compulsive Online Shopping Behavior and Depression, Anxiety, and Stress

Öz

Objective: The aim of this study is to examine the relationship between compulsive online shopping behavior with depression, anxiety, and stress in individuals. It also examined whether compulsive online shopping behavior differs according to gender and perceived income level.
Method: A correlational survey model was used. The study group consisted of a total of 385 participants, 93 men (24.2%) and 292 women (75.8%) who were 18 years of age and older (=26.12, sd=4.54) and were engaged in online shopping behavior. Compulsive Online Shopping Behavior Scale and Depression, Anxiety, Stress Scale and Personal İnformation Form were used as data collection tools.
Results: Compulsive online shopping behavior of individuals did not differ according to gender. A moderately positive and significant relationship was obtained between the individuals' compulsive online shopping behavior scores and their depression, anxiety, and stress sub-dimensions scores. Depression, anxiety, and stress sub-dimension scores explain 17% of the total variance in compulsive online shopping behavior.
Conclusion: Compulsive online shopping behavior varies by gender. The increase in depression, anxiety, and stress levels of individuals increases compulsive online shopping behaviors.

Anahtar Kelimeler

Compulsive online shopping behavior, depression, anxiety, stress

Kaynakça

• Tabak, MY, Kahraman, S. Genç yetişkinlerde sosyal görünüş kaygının kompulsif çevrimiçi satın alma üzerindeki yordayıcı etkisi. Bağımlılık Dergisi 2022; 23(1): 22-29.
• Traş, Z, Öztemel, K. Examining the relationships between Facebook intensity, fear of missing out, and smart phone addicition. Addicta: The Turkish Journal on Addictions 2019; 6, 91−113. http://dx.doi.org/10.15805/addicta.2019.6.1.0063
• Acar S. Şaşman Kaylı D. An analysis about studies conducted on addiction field with methods of qualitative and mixed patterns in Turkey. Cyprus Turkish Journal of Psychiatry & Psychology 2021; 3(1): 37-47.
• Sönmez, U. Online alışverişe yönelik satın alma tarzlarının kişilik tipleri açısından incelenmesi: Sakarya ili örneği. Yüksek Lisans Tezi, Sakarya: Sakarya Üniversitesi, İşletme, 2019.
• Korur MG. Kimzan H.S. Kompulsif satın alma eğilimi ve alışveriş sonrası pişmanlık ilişkisinde kontrolsüz kredi kartı kullanımının rolü: AVM müşterileri üzerine bir araştırma. Tüketici ve Tüketim Araştırmaları Dergisi 2016; 8(1): 43-71.
• Horvath C, Birgelen M. The role of brands in the behavior and purchase decisions of compulsive versus noncompulsive buyers. European Journal Of Marketing 2015; Vol. 49 No: 1/2, Pp. 2-21.
• Quoquab, F, Yasin, NM, Banu S. Compulsive buying behavior among young Malaysian consumers, World Review of Business Research 2013; 3 (2).
• Andreassen C.S. Shopping addiction: an overview. Journal of Norwegian Psychological Association 2014; 51 194–209.
• American Psychiatric Association. (2013). Diagnostic and statistical manual of mental disorders (5th ed.). American Psychiatric Publishing.
• Weinstein A, Maraz A, Griffiths MD, Lejoyeux M, Demetrovics Z. Shopping addiction and compulsive buying: Features and characteristics of addiction. In V. Preedy (Ed.), The neuropathology of drug addictions and substance misuse 2016; vol. 3, pp. 993–1008. London: Academic Press.
• Celep E, Çorumlu B. Nomofobik eğilimler ve sosyal medya kullanım yoğunluğunun kompulsif çevrimiçi satın alma davranışı ile olan ilişkisinin belirlenmesi: bir uygulama, İşletme Araştırmaları Dergisi 2022; 14 (2), 1339-1359.
• Yeşil S, Yıldız S, Şıtak B. Kompulsif çevrimiçi satın alma davranışının yaşam doyumu ve akademik başarı üzerine etkisi: Üniversite öğrencileri üzerine bir araştırma. Uluslararası Sosyal Bilimler ve Eğitim Dergisi – USBED 2022; Cilt/Volume 4, Sayı/Issue 6, 309-332. https://dergipark.org.tr/tr/pub/usbed
• Şahin F, Karahan MO. Dürtüsel ve kompulsif satın alma arasındaki ilişkinin açıklanmasında tüketici kaygısının rolü: Covid19 Salgını döneminde nicel bir araştırma." Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 2022; 25(47): 153-174.
• Topin E, Cacioppo M, Gori A, The relationship between attachment styles and compulsive online shopping: the mediating roles of family functioning patterns. Int. J. Environ. Res. Public Health 2022; 19, 8162. https://doi.org/10.3390/ ijerph19138162
• Kellett S, Bolton JV. Compulsive buying: a cognitive-behavioural model. Clin Psychol Psychother 2009; 16(2): 83 -99.
• Achtziger A, Hubert M, Kenning P, Raab G, Reisch, L. Debt out of control: The links between self-control, compulsive buying, and real debts. Journal of Economic Psychology, 2015; 49, 141–149. https://doi.org/10.1016/j.joep.2015.04.003
• Lewinsohn PM, Munoz FR, Youngren MA, Zeiss MA. Control Your Depression. New York: Prentice-Hall Press. 1986.
• Beck AT, Alford BA. Depression: Causes and Treatment. University of Pennsylvania Press 2009.
• Velioğlu H, Pektekin Ç, Şanlı T. Hemşirelikte kişilerarası ilişkileri etkileyen temel kavramlar. hemşirelikte kişilerarası ilişkiler. Ed. Geylan R. Anadolu Üniversitesi Dergisi 1991;49.
• Boyapati L, W. H. (2007). The role of stress in periodontal disease and wound healing. . W. H. Boyapati L içinde, Periodontology 2000 (s. 195-210). Singapore: Journal Compilation.
• Selye, H. The Evolution of the Stress Concept: The originator of the concept traces its development from the discovery in 1936 of the alarm reaction to modern therapeutic applications of syntoxic and catatoxic hormones." American scientist 1973; 61(6): 692-699.
• Karasar, N. Bilimsel Araştırma Yöntemi. 17. Baskı. Ankara: Nobel yayın dağıtım,2005, 81-83.
• Atak, H. (2011). Çokluk Ö.(Ed.). Araştırma yöntemleri yeni başlayanlar için adım adım araştırma rehberi.( s.220).Edge Akademi
• Büyüköztürk Ş. Kılıç-Çakmak E, Akgün ÖE; Karadeniz Ş, Demirel F. Bilimsel araştırma yöntemleri. 31. Baskı: Ankara: Pegem Akademi. 2018.
• Bozdağ Y. Yalçınkaya Alkar Ö. Bergen Alışveriş bağımlılığı ölçeği’nin kompülsif çevrimiçi satın alma davranışına uyarlanması. Bağımlılık Dergisi. 2018; 19(2): 23-34.
• Sarıçam, H. The psychometric properties of Turkish version of Depression Anxiety Stress Scale-21 (DASS-21) in health control and clinical samples. Journal of Cognitive-Behavioral Psychotherapy and Research, 2018; 7(1), 19-30. https://doi.org/10.5455/JCBPR.274847
• Kannan KS. Manoj K. Outlier detection in multivariate data. Applied Mathematical Sciences. 47. 2015; 2317-2324. https://doi.org/10.12988/ams.2015.53213
• George D, Mallery M. SPSS for Windows Step by Step: A Simple Guide and Reference, 17.0 update (10a ed.) Boston: Pearson, 2010.
• Büyüköztürk, Ş. Sosyal Bilimler İçin Veri Analizi El Kitabı. 25. Baskı. Ankara: Pegem Akademi. 2018.
• Zeren D, Gökdağlı N. Satın alma motivasyonları: tüketicilerin sanal kompülsif davranışları üzerine bir araştırma. Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi: 2016; 41-58.
• Şeker A. Çevrimiçi alışveriş yapan tüketici davranışlarına yönelik çevrimiçi bir araştırma. İşletme ve İktisat Çalışmaları Dergisi 2020; 8(2): 11-27.
• Hussain AH, Bohari AM. The use of high-speed internet as platform for compulsive online buying: A case of study of post-graduate students in Malaysia, Geografia Online Malaysia Journal of Society and Space 2012; 8(7), 32-43.
• Pandey SK. The Effect of Deals and Moods on Compulsive Buying: A Study on Young Indian Consumers. Global Business Review, 2016; 17(2), 438-449.
• Akkaş, İ. "Çevrimiçi (online) alışveriş bağımlılığı üzerine araştırma: erzincan binali yıldırım üniversitesi örneği." Avrasya Sosyal ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi 2021; 8(4): 236-256
• Yakın V, Aytekin P. İnternet bağımlılığının onlıne kompulsif ve onlıne anlık satın alma davranışlarına etkisi. Dokuz Eylül Üniversitesi İşletme Fakültesi Dergisi 2019; 20(1): 199-222.
• Arslan B, Abdullah Ö. Üniversite öğrencilerinin demografik özelliklerinin kompulsif satın almaları üzerindeki etkisinin incelenmesi. Akademik Bakış Uluslararası Hakemli Sosyal Bilimler Dergisi 2016; (55): 341-351.
• Gültaş P, Yıldırım Y. İnternetten alışverişte tüketici davranışını etkileyen demografik faktörler. Dicle Üniversitesi İİBF Dergisi,2016; 6(10), 32-50.
• Rose S, Dhandayudham A. Towards an understanding of internet-based problem shopping behaviour: the concept of online shopping addiction and its proposed predictors. Journal of Behavioral Addictions, 2014; 3(2), 83- 89.
• Manchiraju S, Sadachar A, Ridgway JL. The Compulsive Online Shopping Scale (COSS): Development and validation using panel data. International Journal of Ment Health Addiction, 2016; 15, 209-223.
• Gezgin-Yazıcı H, Didin M. Covid-19 Pandemisinde Çevrimiçi Kompulsif Satın Alma Davranışı: Kesitsel Bir Çalışma. Online Türk Sağlık Bilimleri Dergisi 2022;7(3):432-440. doi: 10.26453/otjhs.1064737
• Deniz E. Üniversite öğrencilerinde çevrimiçi kompülsif satın alma davranışına etki eden faktörlerin yapısal eşitlik modeliyle incelenmesi. Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 2020; (40): 209-226.
• Özgüven, N. Tüketicilerin online alışverişe karşı tutumları ile demografik özellikleri arasındaki ilişkinin analizi. KMÜ Sosyal ve Ekonomik Araştırmalar Dergisi, 2011; 12(21), 47-54.
• Armağan E, Temel E. Türkiye’de online kompulsif alışveriş davranışı üzerine ampirik bir çalışma. Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 2018; 20 (4), 621-653.
• Hunter RE, Nida RA. Compulsive shoppers flourish on amazon during Covid-19 pandemic. Journal of Medical Science And Clinical Research, 2021; 9(03):87-93
• Awan AG, Abbas N. Impact of demographic factors on impulse buying behavior of consumers in multan-pakistan. European Journal of Business and Management,2015; 7(22), 96-105.
• Gupta, S.A literature review of compulsive buying–a marketing perspective. Journal of Applied Business and Economics, 2013; 14:1, 43-48.
• Moon MA, Attiq S. Compulsive buying behavior: Antecedents, consequences and prevalence in shopping mall consumers of an emerging economy. Pakistan Journal of Commerce and Social Sciences, 2018; 12:2 , 548-570.
• Kirezli Ö, Arslan FM. Analyzing motivational determinants of shopping addiction tendency. Ege Academic Review 2019; 19(1): 61-74.
• Yigit AG, Govdere B. Kompulsif satın alma davranışına genel bir bakış. Business and Economics Research Journal, 2021; 12(3), 717-730. http://dx.doi.org/10.20409/berj.2021.347
• Karahan MO, Söylemez C.Tüketicilerin Kompulsif Satın Alma Davranışını Etkileyen Faktörler: Bir Uygulama’, İşletme Araştırmaları Dergisi, 2019; 11(3), 1961-19