Kavâidüt-Tefsîr’e Dair Kaide Eleştirisi: Habenneke el-Meydani Örneği

Yıl 2022, Sayı: 15, 201 - 224, 21.06.2022

Akif Yıldırım

Öz

Kur’ân’ın doğru şekilde anlaşılması için Arap dilinin önemi tartışma götürmez bir gerçektir. Bu sebeple âlimler Kur’ân’ın verdiği mesajı doğru anlamak için müfessirlerin düşüncelerine yön veren dil eksenli kâideleri belirlemeye çalışmışlardır. Tefsir ilminde karşılığını bulan bu yaklaşım Kavâidü’t-Tefsir kavramının doğmasına sebep olmuştur. İlk (h. I-IV) ve orta (h. V-IX) dönemde karşılığını bulamayan bu yaklaşım, son dönemde rağbet görmüştür. Çalışmada ilk olarak Kavâidü’t-Tefsir kavramının tarihçesi ele alınmıştır. Daha sonra literatüre dair eserler göz önünde bulundurularak bu kavramın tanımı yapılmıştır. Yapılan tanım özelinde Habenneke el-Meydânî’nin (ö. 2004) Kavâ‘idü’t-Tedebburi’l-Emsel li-Kitâbillâhi Azze ve Celle adlı eseri örneklem olarak seçilmiştir. Kavâidü’t-Tefsir kavramının tanımı ve bu konuda oluşturulan tasnif bağlamında ilgili eser incelenmiştir. Yapılan tasnifte Habenneke’nin eserinde tespit ettiği kâideler; Kur’ân’ı yorumlama faaliyetine yön verme ve ayetten çıkarılan bir yorum (sonuç) olarak ele alınmıştır. Sonuç olarak bu araştırmada Habenneke’nin eserinde belirlediği kâidelerin Kavâidü’t-Tefsir açısından mâhiyeti ortaya konulmuştur.

Anahtar Kelimeler

Kavâidü’t-Tefsir, Habenneke el-Meydânî, Tefsir Usûlü, Tefsir, Kur’ân.

A Criticism on Some Rules of Qawaid Al-Tafsir: The Case of Habanneqah al-Meydani

Öz

The importance of the Arabic language for the correct understanding of the Qur'an is an indisputable fact. For this reason, scholars have tried to determine the language-based rules that guide the thoughts of the commentators in order to understand the message given by the Qur'an correctly. This approach, which has its counterpart in the science of tafsir, has led to the emergence of the concept of Kavâidü't-Tafsir. This approach, which could not find its equivalent in the first (h. I-IV) and middle (h. V-IX) periods, has recently gained popularity. In the study, firstly, the history of the concept of Kavâidü't-Tafsir is discussed. Then, the definition of this concept was made by considering the works in the literature. Specific to the definition made, Habenneke el-Meydani's work "Kavâ‘idü't-Tedebburi'l-Emsel li-Kitâbillâhi Azze ve Celle" was chosen as a sample. The definition of the concept of kavâidü't-Tafsir and the related work in the context of the classification created on this subject have been examined. In the classification made, the bases that Habenneke determined in his work; It has been handled as a directing the activity of interpreting the Qur'an and as an interpretation (result) extracted from the verse. As a result, in this research, the nature of the rules that Habenneke determined in his work in terms of Kavâidü't-Tafsir has been revealed.

Anahtar Kelimeler

Qavâ’id al-Tafsir, Habanneqah al-Maydanî, Usul al-Tafsir, Tafsir, Quran

Kaynakça

• Aydın, Muhammed. Genel Tefsir Kuralları. İstanbul: Nun Yayıncılık, 2009.
• Cerrahoğlu, İsmail. Tefsir Usûlü. Ankara: TDV, 2008.
• Cürcânî, Ali b. Muhammed b. Ali. et-Ta‘rîfât (Tahkik: İbrahim Ebyârî). Dâru’d-Diyane li’t-Türâs, Tsz.
• el-Cevheri, İsmail b. Hammad. es-Sıhah Tacu’l-Luğa ve Sıhahı’l-Arabiyye (Tahkik: Ahmed Abdulğafur Attar). 2 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Ilmi li’l-Melâyîn, 1990.
• Çetin, Abdurrahman. Kur’ân İlimleri ve Kur’ân-ı Kerim Tarihi. İstanbul: Dergâh, 2014.
• Demirci, Muhsin. Tefsir Terimleri Sözlüğü. İstanbul: İFAV Yayınları, 2015.
• ---------------------. Tefsir Usûlü. İstanbul: İFAV, 2016.
• Halelî, Abdurrahman. ‘Kavâidü’t-Tefsîr: en-Neş’etü ve’t-Tedavvuru ve’s-Sılatü bi’l-Ulûmi’l-Uhrâ’, et-Tefâhüm. Haleb, tsz.
• Halil b. Ahmed. Kitabü’l-Ayn. Beyrut: Dâr-u İhyâi’t-Türâsi’l-Arabî, 2005.
• Haydar, Hâzım Saîd. Ulumu’l-Kur’ân beyne’l-Burhân ve’l-İtkân. Medine: Dâru’z-Zaman, 2000.
• İbn Kayyîm el-Cevziyye. el-Bedâi fî Ulûmi’l-Kur’ân (Tahkik: Seyyid Muhammed). Beyrut: Dâru’l-Marife, 2003.
• İbn Manzûr. Lisânü’l-Arab. 15 Cilt. Beyrut: Dâr-u Sâdır, 1967.
• Kâfiyeci, Muhyiddin. et-Teysîr fî Kavâidi ‘Ilmi’t-Tefsîr (Tahkîk: İsmail Cerrahoğlu). Ankara: A.Ü.İ.F.Yayınları, 1974.
• Kahveci, İhsan. Fahreddin er-Râzî’nin Mefâtîhu’l-Ğayb Adlı Eserinde Ulûmu’l-Kur’ân. Sakarya: Sakarya Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2001.
• Kanik, İsa. “Kur’ân’ı Anlamanın İlkeleri: Abdurrahman Habenneke El-Meydânî Örneği”. Turkish Studies = Türkoloji Araştırmaları: International Periodical for the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic 13/2, (2018), 457-476.
• Kâtip Çelebi. Keşfü’z-Zünûn. İstanbul: Milli Eğitim Basımevi, 1971.
• el-Kattân, Mennâ‘. Mebâhis fî Ulûmi’l-Kur’ân. Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, 2015.
• el-Meydânî, Habenneke. Kavâidü’t-Tedebbüri’l-Emsâl li Kitâbillahi Azze ve Celle. Dimeşk: Dâu’l-Kalem, 2009.
• Öztürk, Mustafa. “Tefsirde Usul(süzlük) Sorunu”. İslâmiyât 6/4 (Ekim-Aralık 2003), 69-84.
• es-Sâbûnî, Muhammed Ali. et-Tibyân fî Ulûmi’l-Kur’ân. İstanbul: Mektebetü’s-Sirâc, Tsz.
• es-Sa‘dî, Nâsır b. Abdullah. el-Kavâidü’l-Hısân li Tefsîri’l-Kur’ân. Riyad: Mektebetü’r-Rüşd, 1999.
• es-Sebt, Halid b. Osman. Kavâidü’t-Tefsîr. Kahire: Dâru İbnu Affân, 2001.
• es-Süyûtî, Celâleddin. el-İtkân fî Ulûmi’l-Kur’ân (Tahkik: Fevvâz Ahmed Zümerlî). Beyrut: Dâru’l-Kitâbi’l-Arabî, 2010.
• Subhî Sâlih. Mebâhis fî Ulûmi’l-Kur’ân. Şam: Matbaatu’l-Camiatu’s-Suriyye, 1958.
• Şeyh Osman. Risâle fî Kavâidi ‘Ilmi’t-Tefsîr (Tahkik: Mustafa Özel). İzmir: Birleşik Matbaacılık, 2005.
• eş-Şûm, Muhammed Kâsım. ‘Ulûmu’l-Kur’ân ve Menâhicü’l-Müfessirîn. Beyrut: Daru’l-Kütübi’l-Ilmiyye 2014.
• et-Taberî, Ebû Cafer Muhammed b. Cerir. Câmiu’l-Beyân an Te’vîli Âyi’l-Kur’ân (Tahkik: Abdullah b. Abdulmuhsin et-Türkî). 26 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Hicr, h.1422.
• et-Tûfî, Süleyman b. Abdulkavî b. Abdulkerim. el-İksîr fî ‘Ilmi’t-Tefsîr (Tahkik: Muhammed Osman). Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 2009.
• Turgut, Ali. Tefsir Usûlü ve Kaynakları. İstanbul: İFAV, 1991.
• ez-Zerkeşî, Bedrettin. el-Burhân fî Ulûmi’l-Kur’ân (Tahkik: Ebi’l-Fadl ed-Dimyâtî). Kahire: Dâru’l-Hadîs, 2006.
• ez-Zürkânî, Muhammed Abdülazîm. Menâhilü’l-İrfân fî Ulûmi’l-Kur’ân. 2 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 2013.
• Yıldırım, Akif. "Tefsir Usûlü Kavramında Anlam Arayışı". Mizanü'l-Hak: İslami İlimler Dergisi / 12 (Haziran 2021): 345-376.
• Yıldırım, Akif. Tefsir Usûlü’nün Mâhiyeti. İstanbul: DBY Yayınları, 2021.
• Zarzur, Adnan Muhammed. ‘Ulûmu’l-Kur’ân. Beyrut: el-Mektebetü’l-İslâmî 2014.