Peygamberlerde Üstünlük Kıstası Olarak Mucizevi Olaylar: Altıparmak Muhammed Efendi'nin Delâil-i Nübüvvet-i Muhammedî Örneği

Yıl 2022, Sayı: 15, 59 - 114, 21.06.2022

Ekrem Sakar

Öz

Semavi din mensupları nübüvvete inandıkları için temel ayrım noktaları kendi nebilerinin mesajının diğer nebilerin getirdiklerine kıyasla en doğru ve mükemmel mesaj, kendi peygamberlerinin de mertebece diğer peygamberlerden en üstün olduğudur. Din mensupları kendi peygamberlerinin derecelerinin yüksekliğini ispatlamaya çalışırken genellikle peygamberlerinin gösterdiği mucizelerden faydalanmışlardır. Mucizelerin nübüvvete delil olarak kullanılması dışında bir nebinin diğer nebilere üstünlüğünde ölçüt olarak kullanılması Müslümânlar arasında da kabul görmüş olmalı ki başta delâilü’n-nübüvve türünde eserler olmak üzere Hz.Muhammed’in gösterdiği mucizeleri anlatan müstakil eserler kaleme alınmıştır. Müslümânların kendi peygamberlerinin mucizelerini anlatan ehl-i kitâba Hz.Muhammed’in de hak peygamber olduğunu, hatta onun ve ümmetinin diğer peygamberlerden ve ümmetlerden üstün olduğunu delillendirmek amacıyla yazdıkları bu eserler Hz.Muhammed’in gösterdiği mucizelerin nitelik ve nicelik yönünden üstünlüğünün mertebece diğer peygamberlerden üstünlüğüne işaret ettiği savını taşımaktadır. Altıparmak Muhammed Efendi’nin Farsçadan Türkçeye tercüme ettiği ve Delâil-i Nübüvvet-i Muhammedî ve Şemâil-i Fütüvvet-i Ahmedî adını verdiği eser de bu delaillerden birisidir. Müslümân Türk toplumunda çok fazla rağbet görmüş bu eserde Hz.Muhammed’in yüzlerce mucizesi anlatılmış, bu mucizeler vasıtasıyla onun diğer peygamberlere olan üstünlüğü vurgulanmıştır. Bu makalede eserin telif sebebi dikkate alınarak peygamberlerde üstünlük kıstası olarak mucizelerin ne şekilde kullanıldığı ve doğrudan Hz.Muhammed tarafından ya da dolaylı olarak onun etrafında gerçekleşen mucizevi olaylar eşliğinde diğer nebilere üstünlüğünün nasıl temellendirildiği incelenecektir.

Anahtar Kelimeler

türk islam edebiyatı, mucize, delailü'n-nübüvve, nübüvvet, faikiyet, üstünlük, altıparmak, mensur eser

Miraculous Events as a Criterion of Superiority in Prophets: The Case of Altiparmaq Muhammed Efendi's Dalail-i Nubuwwat-i Muhammadi

Öz

Since the members of the monotheistic religions believe in prophethood, their main point of distinction is that their prophets' message is the most correct one compared to what other prophets brought, and their own prophets claim to be superior to other prophets in rank. While the members of the religion were trying to prove the high degrees of their prophets, they generally benefited from the miracles shown by that prophet. Apart from the use of miracles as evidence for prophethood, the concept of the prophet who showed superiority to other prophets with his miracles has been accepted also among Muslims. Therefore Muslims wrote separate works describing the miracles of Prophet Muhammad, such as works in the type of dalail al-nubuwwa. Muslims wrote these works in order to prove to Jews and Christians, who narrate the miracles of their prophets, that Prophet Muhammad is a true prophet, and that he and his ummah are superior to other prophets and ummahs. These works argue that the superiority of the miracles shown by Prophet Muhammad over the miracles shown by other prophets in terms of quality and quantity indicates the superiority of Prophet Muhammad over other prophets. The book that Altiparmaq Muhammed Efendi translated from Persian to Turkish and named Dalail-i Nubuwwat-i Muhammedi and Shamail-i Futuwwat-i Ahmadi is one of these works. In this book, which was very popular in the Turkish-Islamic society, hundreds of miracles of Prophet Muhammad were told, and by these miracles, his superiority over other prophets was emphasized. In this article, considering the purpose of the book, how the miracles were used as a criterion of superiority in the prophets will be examined. It will be also examined how Prophet Muhammed's superiority over other prophets was proved by the miraculous events that took place around him will be examined.

Anahtar Kelimeler

turkish islamic literature, miracles, dalail an-nubuwwah, nubuwwah, superiority, altiparmaq

Kaynakça

• Aclûnî, İsmâîl b. Muhammed. Keşfü’l-hafâ ve Müzîlü’l-ilbâs. thk. Abdulhamîd b. Ahmed b. Yûsuf Hindâvî. 2 Cilt. Beyrut: el-Mektebetü’l-asriyye, 1420.
• Ahatlı, Erdinç. Peygamberlik ve Hz.Muhammed’in Peygamberliği. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 2007.
• Altıparmak, Muhammed b. Muhammed. Delâil-i Nübüvvet-i Muhammedî ve Şemâil-i Fütüvvet-i Ahmedî. Ankara: Milli Kütüphane, Yazmalar Koleksiyonu, 06 Mil Yz A 1332.
• Apak, Adem. Siyer Araştırmaları. İstanbul: Ensar Yayınları, 2016.
• Aydın, Mahmut - Duran, Asım. Kur’an ve Hıristiyanlar. Kuramer, 2019.
• Ayverdi, İlhan. Misalli Büyük Türkçe Sözlük. İstanbul: Kubbealtı Neşriyat, 1. Basım, 2010.
• Bulut, Halil İbrahim. Nübüvvetin İspatında Mucize. 1 Cilt. Ankara: Araştırma Yayınları, 2016.
• Cürcânî, Seyyid Şerîf. Şerhu’l-Mevâkıf. çev. Ömer Türker. 3 Cilt. İstanbul: Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı Yayınları, 2015.
• Çağbayır, Yaşar. Ötüken Türkçe Sözlük. 5 Cilt. İstanbul: Ötüken Neşriyat, 2007.
• Dedes, Yorgos. “Süleyman Çelebi’s Mevlid: Text, Performance and Muslim-Christian Dialogue”. Şinasi Tekin’in Anısına: Uygurlardan Osmanlı’ya. 305-349. İstanbul: Simurg Kitapçılık, 2005.
• Derveze, M. İzzet. Kur’an’a Göre Hz.Muhammed’in Hayatı. çev. Mehmet Yolcu. 2 Cilt. İstanbul: Düşün Yayıncılık, 2011.
• Ebu’l-Fazl es-Suyûtî. Kifâyetü’t-tâlibi’l-lebîb fî Hasâisi’l-habîb. 2 Cilt. Haydarabad: Daîretü’l-Maârifi’n-Nizâmiyye, 1320.
• Fığlalı, Ethem Ruhi. “Abdullah b. Sebe”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 1/133-134. İstanbul: TDV Yayınları, 1988.
• Gazzâlî. İtikadda Orta Yol. çev. Osman Demir. 1 Cilt. İstanbul: Klasik Yayınları, 2012.
• Hegel, G.W.F. Tarih Felsefesi. çev. Aziz Yardımlı. İstanbul: İdea Yayınevi, 1. Basım, 2006.
• İsmail Hakkı Bursevî. Rûhu’l Beyân. çev. Ömer Çelik vd. 23 Cilt. İstanbul: Erkam Yayınları, 2005.
• Kâdî Abdülcebbâr. Tesbîtu Delâili’n-nübüvve. çev. M.Şerif Eroğlu - Ömer Aydın. İstanbul: Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı Yayınları, 2017.
• Kâdî İyâz. eş-Şifâ bi-ta’rîfi Hukûki’l-Mustafâ. thk. Ali Muhammed Bicavi. 2 Cilt. Kahire: Dâru İhyâi’l-Kütübi’l-Arabiyye, 1977.
• Lowin, Shari L. “‘A Prophet Like Moses?’ What Can We Know About the Early Jewish Responses to Muhammad’s Claims of Mosesness?” 90/ (2019), 227-256.
• Müslim. el-Müsned. thk. Muhammed Fuâd Abdülbâkî. 5 Cilt. Beyrut: Dârü’l-ihyâ, ts.
• Okumuş, Namık Kemal. Müslüman Kültürün Ehl-i Kitap Kaynakları. Ankara: Ankara Okulu Yayınları, 2017.
• Özege, M. Seyfettin. Eski Harflerle Basılmış Türkçe Eserler Kataloğu. 5 Cilt. İstanbul: Fatih Yayınevi Matbaası, 1975.
• Özervarlı, M. Sait. “Hârikulâde”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 16/181-183. İstanbul: TDV Yayınları, 1997.
• Özkan, Halit. “Zeyd b. Amr”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 44/316-317. İstanbul: TDV Yayınları, 2013.
• Öztürk, Erdem Can. Lâmi’î Çelebi’nin Şevâhidü’n-nübüvve Tercümesi. Manisa: Celal Bayar Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2014.
• Spinoza, Benedictus. Teolojik-Politik İnceleme. çev. Cemal Bâli Akal - Reyda Ergün. Ankara: Dost Kitabevi Yayınları, 2016.
• Tanpınar, Ahmet Hamdi. Beş Şehir. İstanbul: Dergah Yayınları, 1992.
• Uğur, Abdullah. “Ekberî Düşüncenin Yaygınlaşmasında Bir Araç Olarak Edebiyat: Mevlid, Muhammediye ve Envârü’l-âşıkîn”. Osmanlı’da İlm-i Tasavvuf. 863. İstanbul: İSAR Yayınları, 2018.