Gâyetü’l-Emânî’de Lafzî Tekrîr

Yıl 2022, Sayı: 15, 225 - 240, 21.06.2022

Muhammed Eser Altuntaş

Öz

Tekrîr aynı ifadenin bir metinde iki veya daha fazla kez tekrâr edilmesidir. Belâğî bir nükteye binaen zikredilen tekrîr, itnâb sanatının bir çeşididir. Kur’ân-ı Kerîm’de vurgulanmak istenen bazı mesajlar, lafızların veya mananın tekrîri ile aktarılmıştır. Tekrîr üslûbu, anlatıma hareket katan, manayı kuvvetlendiren ve muhatabı tesir altında bırakan belâğî bir kullanım tarzıdır. Kur’ân-ı Kerîm’deki belâgat unsurlarına yer veren önemli eserlerden biri olan Gâyetü’l-emânî adlı tefsirinde Molla Gürânî, ayetlerdeki lafzî tekrîrlerin manaya katkısına ve muhatap üzerindeki etkisine dikkat çekmiştir. Bu çalışmada öncelikle tekrîr kavramının literatürdeki karşılığı ele alınmış sonra da Gâyetü’l-emânî tefsirindeki örnekler bağlamında Kur’ân’da aynı sûrede veya ayette geçen lafzî tekrîrler ve anlamsal ilişkileri açıklanmaya çalışılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Arap Dili ve Belâgatı, Lafzi Tekrîr, Gâyetü’l-Emânî, Molla Gürânî, Kur’ân-ı Kerîm.

REPETITION OF WORDING IN THE GHĀYAH AL-AMĀNĪ

Öz

Wording of repetition is the use of the same word in a text by repeating it two or more times. The repetition, which is mentioned based on an rhetorical purpose, is a type of itnāb. In the Quran, the messages to be focused is expressed with repetation of the meaning or wording. Wording of repetition is a kind of literary form which creates the rhythm, strengthens the meaning and brings an attention to the collocutor. Ghāyah al-amānī by Molla Gurānī, is one the notable exegesises studying the rhetorical components of the Quran. It points to the wording repetition used in the verses emphasizing the meaning and impressing the collocutor. In this study, firstly the context of "repetition" is in the literature is discussed and, than the repetition of wording in the same surah or verse of the Quran and semantic relations behind it are explained in the context of the samples from Ghāyah al-amānī.

Anahtar Kelimeler

Arabic Language and Rhetoric, Repetition of Wording, Ghāyah al-Amānī, Molla Gurānī, al-Quran al-Karīm.

Kaynakça

• Altuntaş, Muhammed Eser. Molla Gürânî’nin Gâyetü’l-emânî Adlı Tefsirinde Belâgat Uygulamaları. İzmir: İzmir Kâtip Çelebi Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2022.
• Bâkıllânî, Ebû Bekr Muhammed b. Tayyib. İ‘câzü’l-Kur’ân. thk. es-Seyyid Ahmed Sakr. Mısır: Dâru’l-Meârif, 1997. Bedevî Tabâne. Muʻcemü’l-belâgati’l-ʻArabiyye. Cidde: Dâru’l-Menâra, 1988.
• Beydâvî, Nâsırüddîn Ebû Saîd b. Muhammed. Envârü’t-tenzîl ve esrârü’t-te’vîl. haz. Muhammed Abdurrahman el-Maraşlî. 5 Cilt. Beyrut: Dâru İhyâi’t-Türâsi’l-Arabî, t.y.
• Bulut, Ali. Belâgat Meânî-Beyân-Bedîʻ. İstanbul: Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Vakfı Yayınları, 2020. Demirci, Muhsin. Tefsir Usûlü. İstanbul: İFAV Yayınları, 2019.
• Ebu’l-Bekâ el-Kefevî, Eyyub b. Musa el-Hüseynî. el-Külliyât: Muʻcem fi’l-müstalahât ve’l-furûki’l-lügaviyye. thk. Adnan Derviş, Muhammed el-Mısrî. Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, 1998.
• Ebû Hayyân el-Endelüsî, Muhammed b. Yûsuf. el-Bahru’l-muhît fi’t-tefsîr. thk. Sıtkî Muhammed Cemîl. 10 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Fikr, 1420/1999.
• Fîrûzâbâdî, Ebu’t-Tâhir Mecdüddîn Muhammed b. Ya‘kûb. el-Kâmûsu’l-muhît. thk. Muhammed Nuaym el-Araksûsî. Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, 2005.
• Hâşimî, Seyyid Ahmed. Cevâhiru’l-belâga fi’l-meânî ve’l-beyân ve’l-bedîʻ. thk. Yusuf Sumeylî. Beyrut: Mektebetü’l-Asriyye, 1999.
• İbn Ebi’l-İsbaʻ, Ebû Muhammed Zekiyyüddîn b. Zâfir el-Mısrî. Tahrîru’t-tahbîr fî sınâti’ş-şiʻr ve’n-nesr. thk. Hifnî Muhammed Şeref. Kahire: Lecnetü İhyâi’t-Türâsi’l-İslâmî, 1963.
• İbnü’l-Esîr, Ebu’l-Feth Ziyâüddîn b. el-Cezerî. el-Meselü’s-sâ’ir fî edebi’l-kâtib ve’ş-şâʻir. thk. Ahmed el-Havfî-Bedevî Tabâne. 4 Cilt. Kahire: Dâru’n-Nahda, t.y.
• İbn Hicce, Takıyyüddîn Ebû Bekr b. Hicce el-Hamevî. Hızânetü’l-edeb ve gâyetü’l-ereb. thk. Isam Şekıyu. 2 Cilt. Beyrut: Mektebetü’l-Hilâl-Daru’l-Bihâr, 2004.
• İbn Manzûr, Ebu’l-Fazl Cemâlüddîn. Lisânü’l-Arab. 15 Cilt. Beyrut: Dâr-u Sâdır, 1414/1993.
• İbn Reşîk el-Kayrevânî, Ebû Alî el-Hasen el-Ezdî. el-ʻUmde fî mehâsini’ş-şiʻr ve âdâbih ve nakdih. thk. Muhammed Muhyiddin Abdülhamîd. 2 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Cîl, 1981.
• Kâsım-Dîb, Muhammed Ahmed-Muhyiddin. ʻUlûmu’l-belâga el-bedîʻ ve’l-beyân ve’l-meʻânî. Trablus: Müessesetü’l-Hadîse li’l-Kitâb, 2003.
• Kazvînî, Celâluddîn Muhammed b. el-Hatîb. et-Telhîs fî ʻulûmi’l-belâga. thk. Abdurrahman el-Berkûkî. Kahire: Dâru’l-Fikri’l-Arabî, 1904.
• Merâğî, Ahmed Mustafa. ʻUlûmu’l-belâga. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1993.
• Meydânî, Abdurrahmân Hasan Habenneke. el-Belâgatu’l-ʻArabiyye ususuhâ ve ʻulûmuhâ ve funûnuhâ. 2 Cilt. Dımeşk: Dâru’l-Kalem, 1996.
• Molla Gürânî, Şihâbüddîn Ahmed b. İsmâil. Gâyetü’l-emânî fî tefsîri’l-kelâmi’r-rabbânî. thk. Hâmid b. Ya‘kûb el-Furayh vd. 7 Cilt. Riyad: Dâru’l-Hadâra, 2018.
• Saraç, M. Ali Yekta. Klâsik Edebiyat Bilgisi Belâgat. İstanbul: Gökkubbe Yayınları, 2019.
• Süyûtî, Ebu’l-Fadl Celâlüddîn Abdurrahmân b. Ebî Bekr. el-İtkân fî ‘ulûmi’l-Kur’ân. thk. Muhammed Ebu’l-Fadl İbrâhim. 4 Cilt. Kahire: el-Hey’etü’l-Mısriyyetü’l-Âmme li’l-Kitâb, 1974.
• Tâhiru’l-Mevlevî, Edebîyat Lügatı. nşr: Kemâl Edib Kürkçüoğlu. İstanbul: Enderun Kitabevi, 1994.
• Teftâzânî, Sa’duddîn. el-Mutavvel şerhu Telhîsi Miftâhi’l-ʻulûm. thk. Abdulhamid Hindâvî. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 2013.
• Tehânevî, Muhammed A‘lâ b. Alî. Keşşâfü ıstılâhâti’l-fünûn ve’l-ʻulûm. thk. Ali Dehruc. 2 Cilt. Beyrut: Mektebetü Lübnan Nâşirûn, 1996.
• Zemahşerî, Ebu’l-Kâsım Mahmûd b. Ömer. el-Keşşâf an hakâ’iki gavâmidi’t-tenzîl ve ʻuyûni’l-ekâvîl fî vücûhi’t-te’vîl. 4 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kitâbi’l-Arabî, 1407/1986.
• Zerkeşî, Ebû Abdillâh Bedrüddîn. el-Burhân fî ʻulûmi’l-Kur’ân. thk. Muhammed Ebu’l-Fadl İbrâhîm. 4 Cilt. Kahire: Mektebetü Dâri’t-Türâs, t.y.