Analysis Of The Qissah Of Habil-Qabil In The Context Of The Dimension Of Obeying Of The Concept Of Trust (In The Context Of Surah Ahzab Verse 72)

Yıl 2022, Sayı: 16, 57 - 72, 30.12.2022

Merve Bingöl

Öz

Bu çalışmanın amacı Hâbil-Kâbil kıssasının itaat kavramı ekseninde incelenmesidir. İtaat kavramının en önemli yönü insanın davranışlarına dönük, gerçek hayatla anlam kazanıyor olmasıdır. Bu sebep ile itaat, Tanrı-insan ilişkisinde oldukça önemli bir yere sahiptir. Bu önem ile itaati Hâbil-Kâbil kıssası üzerinden açıklamak onu daha anlaşılır kılacaktır. Tefsir geleneğinde Ahzâb sûresinin 72. ayetinde geçen emânet kavramı için çeşitli görüşler ortaya atılmıştır. Bu görüşlerden biri itaat olgusudur. Buna bağlı olarak çalışmanın sınırı, emânet olgusunun boyutlarından bir tanesinin ele alınmasıdır. Bu kıssa üzerinden itaat olgusunun temellendirilmesinde amaç; yaşanmış bir olayın insanların üzerinde etki gücünün fazla olacağı ihtimalindir. İtaat ekseninde değerlendirilen kıssanın sadece kavramı ilgilendiren âyetler ile şekillenmesi çalışmanın kapsam alanıdır. Bu çalışmanın hazırlanma gerekçesi, hayatı anlamlandırma çabasında olan müminin Tanrı’yı merkeze alırken, bu gayretindeki önemli unsurlardan biri olan itaatin mâhiyetini doğru kavramasıdır. Bu çalışma, İslâmi bir yaşam biçiminde itaatin doğru anlaşılması açısından katkı sağlayacaktır. Kur’ân ile ilgili bir aktarımın altında yatan sebeplerin ruhsal açıdan ele alarak olaya yaklaşılması izlenilen yöntemdir. Yine yöntem gereği açıklık isteyen kavramların lügâvi-ıstılahi anlamları üzerinde durulmuştur. Psikolojik yönü oldukça ağır olduğu düşünülen bu hadisenin akışına yön veren duyguların ne olabileceği üzerinde tahminler yürütülmüştür. Buna bağlı olarak varsayılan duyguların psikolojik tahlili yapılmıştır. Konuyla ilgili ayetlerin tefsirinden gerekli yerlerde istifade edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Tefsîr, Kur’ân, Hâbil-Kâbil, İbadet, İtaat.

Emânet Kavramının İtaat Boyutu Bağlamında Hâbil-Kâbil Kıssasının Analizi (Ahzâb Sûresi 72. Âyeti Özelinde)

Öz

Bu çalışmanın amacı Hâbil-Kâbil kıssasının itaat kavramı ekseninde incelenmesidir. İtaat kavramının en önemli yönü insanın davranışlarına dönük, gerçek hayatla anlam kazanıyor olmasıdır. Bu sebep ile itaat, Tanrı-insan ilişkisinde oldukça önemli bir yere sahiptir. Bu önem ile itaati Hâbil-Kâbil kıssası üzerinden açıklamak onu daha anlaşılır kılacaktır. Tefsir geleneğinde Ahzâb sûresinin 72. ayetinde geçen emânet kavramı için çeşitli görüşler ortaya atılmıştır. Bu görüşlerden biri itaat olgusudur. Buna bağlı olarak çalışmanın sınırı, emânet olgusunun boyutlarından bir tanesinin ele alınmasıdır. Bu kıssa üzerinden itaat olgusunun temellendirilmesinde amaç; yaşanmış bir olayın insanların üzerinde etki gücünün fazla olacağı ihtimalindir. İtaat ekseninde değerlendirilen kıssanın sadece kavramı ilgilendiren âyetler ile şekillenmesi çalışmanın kapsam alanıdır. Bu çalışmanın hazırlanma gerekçesi, hayatı anlamlandırma çabasında olan müminin Tanrı’yı merkeze alırken, bu gayretindeki önemli unsurlardan biri olan itaatin mâhiyetini doğru kavramasıdır. Bu çalışma, İslâmi bir yaşam biçiminde itaatin doğru anlaşılması açısından katkı sağlayacaktır. Kur’ân ile ilgili bir aktarımın altında yatan sebeplerin ruhsal açıdan ele alarak olaya yaklaşılması izlenilen yöntemdir. Yine yöntem gereği açıklık isteyen kavramların lügâvi-ıstılahi anlamları üzerinde durulmuştur. Psikolojik yönü oldukça ağır olduğu düşünülen bu hadisenin akışına yön veren duyguların ne olabileceği üzerinde tahminler yürütülmüştür. Buna bağlı olarak varsayılan duyguların psikolojik tahlili yapılmıştır. Konuyla ilgili ayetlerin tefsirinden gerekli yerlerde istifade edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Tefsîr, Kur’ân, Hâbil-Kâbil, İbadet, İtaat.

Kaynakça

• Atay, Hüseyin, “Nefis”, Ankara Üniversitesi İlâhiyat Fakültesi Dergisi, XXXVII, 2007, 1-59.
• Bigiyef, Musa Carullah, Halk Nazarına Bir Niçe Mesele, sad. Hasan Şahin, Ankara: Ankara Okulu Yayınları, 1. Basım, 2020.
• Cemâlüddîn Muhammed b. Mükerrem İbn Mânzûr, Lisânû’l-‘Arab, Beyrut: Dâru Sâdır, 3. Basım, 1994.
• Cox, James L. Kutsalı İfade Etmek Din Fenomenolojisine Giriş, çev. Fuat Aydın, İstanbul: İz Yayınları, 2. Basım, 2018.
• Çelik, Yusuf, “Kur’ân’da İbadet”, Atatürk Üniveristesi İlâhiyat Fakültesi Dergisi, 1/41 (2014), 203-219.
• Düzgün, Şaban Ali, Sarp Yokuşun Eteğinde İnsan, Ankara: Lotus Yayınları, 2. Basım, 2014.
• Enç, Mithat, Ruhbilim Terimleri Sözlüğü, Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları, 1. Basım, 1980. es- Semerkandî, Ebû Mansûr Muhammed b. Muhammed b. Mahmûd el-Mâtürîdî, Te’vîlâtü’l Kurân Tercümesi, çev. S. Kemâl Sandıkçı, 4. Cilt, İstanbul: Ensar Yayınevi, 2016.
• Freedman, Jonathan L. vd., Sosyal Psikoloji, çev. Ali Dönmez, Ankara, Ara Yayınları, 1. Basım, 1989.
• Güç, Ahmet, “Kurban”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansilopedisi, Erişim 4 Eylül 2022. https://islamansiklopedisi.org.tr/kurban#1
• Gürgen, Abrim (ed.) Erdem Üzerine Tartışmalar, İstanbul: Doğu Kütühanesi Yayınları, 1. Basım, 2020, 27.
• Hapworth, W. & M., & Heilman, J. R., Kardeş Kıskançlığı, çev. Selma Şenol, İstanbul: Beyza Yayınları, 1. Basım, 1999.
• Kaya, Mahmut, Kindî Felsefî Risaleleri, İstanbul, Klâsik Yayınları, 1. Basım, 2002.
• Kitâb-ı Mukaddes, İstanbul: Kitâb-ı Mukaddes Şirketi, 2003.
• Kur’ân Yolu, Erişim 6 Temmuz 2022. https://kuran.diyanet.gov.tr/
• Kutub, Seyyid, Fî Zılâl’il Kur’ân, çev. Salih Uçan vd., İstanbul: Tayf Yayınları, 3. Cilt, 1. Basım, 2020.
• Mevdûdî, Seyyid Ebu’l-A’lâ Tefhîmu’l Kur’ân, çev. Muhammed Han Kayanî vd., İstanbul: İnsan Yayınları, 1. Cilt, 1. Basım, 1996.
• Murata, Sachiko & Chittick, William C. İslâm’ın Vizyonu -İnanç ve Uygulama-, çev. Turan Koç, İstanbul: İnsan Yayınları, 6. Basım, 2017.
• Mutçalı, Serdar, Arapça-Türkçe Alfabetik Sözlük, Ankara: Dağarcık Yayınları, 1. Basım, 2014.
• Navaro, Leylâ, Haset ve Rekâbet Kendi Kuyruğunu Yiyen Yılan, İstanbul: Remzi Kitâbevi, 1. Basım, 2011.
• Sinanoğlu, Mustafa, “İbadet”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, Erişim 6 Temmuz 2022. https://islamansiklopedisi.org.tr/ibadet#1-etimoloji-ve-tanim
• Rahman, Fazlur, İslâmî Yenilenme Makâleler 2, çev. Âdil Çiftçi, Ankara: Ankara Okulu Yayınları, 5. Basım, 2018.
• Tarhan, Nevzat, Duyguların Psikolojisi, İstanbul: Timaş Yayınları, 9. Basım, 2011
• Tığlı, Asiye, İran’da Entelektüel Dinî Düşünce Hareketi, İstanbul: Mâna Yayınları, 1. Basım, 2017.
• Tiyek, Fatih, Kur’ân’ın Kamuoyu Oluşturmadaki Rolü, Ankara: Ankara Okulu Yayınları, 1. Basım, 2018.
• Uyanık, Mevlüt vd., Kitâbu’n-Nefs –Bireysel Özün Keşfi-, Ankara: Elis Yayınları. 1. Basım, 2020.
• Yavuzer, Haluk, Çocuk Psikolojisi, İstanbul, Remzi Yayınları, İkinci Basım, 2004.
• Yazır, Elmalılı M. Hamdi, Hak Dini Kur’ân Dili, sad. İsmail Karaçam vd., İstanbul: Zehraveyn Yayınları, 1. Basım, 2020.