TÜRKİYE CUMHURİYETİNDE İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ SİSTEMİNİN TEMEL DİNAMİKLERİ VE UYGULAMA ALANI

Yıl 2022, , 123 - 147, 31.12.2022

Atanur Karaahmetoğlu

https://doi.org/10.46452/baksoder.1136795

Öz

İş sağlığı ve güvenliği temelde çalışan sağlığını esas alan bir kavramdır. İş sağlığı ve güvenliği bir taraftan çalışan sağlığını, diğer taraftan da iş güvenliğini amaçlamaktadır. Bu nedenle iş sağlığı ve güvenliğine dönük yapılan kanuni düzenlemeler büyük öneme sahiptir. Türkiye Cumhuriyeti'nde iş sağlığı ve güvenliği sistemi, 6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanununa (İSGK) dayanmaktadır. İSGK'nin yürürlükte olmadığı dönemde iş sağlığı ve güvenliğini özel olarak düzenleyen herhangi bir kanun mevcut değil iken, İSGK'nin yürürlüğe girmesi ile ilk defa iş sağlığı ve güvenliği ayrıntılı şekilde düzenlenmiştir. İSGK kapsamında ayrıntılı düzenlemeler yapılmakla birlikte, birçok yeni müessese de getirilmiştir. Böylelikle iş sağlığı ve güvenliğinin eksiksiz sağlanması ve bir sistem oluşturulması amaçlanmıştır. Bu çalışmada Türkiye Cumhuriyeti'nde iş sağlığı ve güvenliğinin uygulama alanı ve temel dinamikleri incelenmiştir. Bu şekilde Türkiye Cumhuriyeti'nde iş sağlığı ve güvenliği sisteminin iş sağlığı ve güvenliğine yönelik ihtiyaçlara cevap verip vermediği sorusuna bir cevap aranmıştır.

Anahtar Kelimeler

İş Sağlığı, İş Güvenliği, İş Sağlığı ve Güvenliği, Türkiye Cumhuriyeti Mevzuatı, İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu, İş Sağlığı ve Güvenliği Sistemi, Occupational Health, Occupational Safety, Occupational Health and Safety, Legislation of the Republic of Turkey, Occupationa lHealth and Safety aw, Occupational Health and Safety System

Teşekkür

Sayın Hocam, Dergi sitesinde yapılan detaylı açıklamalardan dolayı teşekkür ederim. Bu dergiye uygun bir makale kaleme alma düşüncesiyle hareket ettim. Umarım bu konuda muvaffak olabilmişimdir. Saygılar, Hürmetler...

BASIC DYNAMICS OF OCCUPATIONAL HEALTH AND SAFETY SYSTEM IN REPUBLIC OF TURKİYE AND FIELD OF APPLICATION

Öz

Occupational health and safety system in the Republic of Türkiye is based on the Occupational
Health and Safety Law (OHS) No. 6331, which came into force on 30 June 2012. While there was no
law specifically regulating occupational health and safety in the period before 30 June 2012, when İSGK
was not in effect, occupational health and safety was regulated in detail for the first time with the entry
into force of İSGK. While detailed regulations are made within the scope of İSGK, many new
institutions have been introduced in terms of improving occupational health and safety, identifying and
analyzing risks, providing necessary health services and organizing occupational health and safety.
Thus, it is aimed to ensure complete occupational health and safety and to establish a system. In this
study, the application area and basic dynamics of occupational health and safety in the Republic of
Türkiye were examined. In this way, it is aimed to find an answer to the question of whether the
occupational health and safety system in the Republic of Türkiye meets the needs for occupational health
and safety. Establishing a constantly changing and developing occupational health and safety system is
of great importance in terms of identifying risks that threaten employee health, getting down to the
source of risks, taking necessary precautions, adapting the workplace to changing conditions and
providing a safe working environment in the workplace. As a result, it is very important that the
occupational health and safety system responds to new needs and that the occupational health and safety
rules are fully implemented in terms of both the protection of employee health and the safety of the
working environment.

Anahtar Kelimeler

Occupational Health, Occupational Safety, Occupational Health and Safety, Legislation of the Republic of Turkey, Occupationa lHealth and Safety aw, Occupational Health and Safety System

Kaynakça

• AB 89/391 Çerçeve Direktifi. (1989). https://osha.europa.eu/en/legislation/directives/the-osh-framework-directive/1 (Erişim Tarihi: 14.06.2020).
• Adsoy C. (2020). İş sağlığı ve güvenliğinde çalışanların yükümlülükleri ve hakları. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Başkent Üniversitesi, İstanbul.
• Aile Çalışma ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı. (2019). İşyerlerinde iş sağlığı ve güvenliği kurulları çalışma rehberi, Ankara: Aile Çalışma ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı İş Sağlığı ve Güvenliği Genel Müdürlüğü.
• Akı, E., (2014). 6331 sayılı iş sağlığı ve güvenliği kanunu ve çalışma yaşamına etkileri. Dokuz Eylül Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 15 (Özel Sayı), 3-24.
• Akpınar, T. (2018). İş sağlığı ve güvenliği hukuku (1. bs.). Ankara: Ekin Kitapevi.
• Akpınar, T., & Çakmakkaya B. Y. (2014). İş sağlığı ve güvenliği açısından işverenin risk değerlendirme yükümlülüğü. Çalışma ve Toplum, 1 ( 40), 273-304.
• Akyiğit, E. (2015). İşyeri hekimi ve iş güvenliği uzmanlarının iş güvencesi. Beykent Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 1 (2), 11-38.
• Alkış, H., & Taşpınar, Y. (2012). İşçi sağlığı ve iş güvenliğinde yeni yaklaşomlar, demri çelik sektörü çalışanlarının işçi sağlığı ve iş güvenliği algısı: konya örneği, IISS12 Uluslararası Demir Çelik Sempozyumu Bildirileri, 2-4 Nisan 2012, Karabük, 1190-1196.
• Alpagut, C. (2014). 6331 sayılı iş sağlığı ve güvenliği kanunu'nun genel esasları. İÜHFM, LXXII (2), 31-46.
• Alper, Y., & Kılkış, İ. (2017). İş ve sosyal güvenlik hukuku, (3. bs.). Bursa: Dora Yayıncılık.
• Avrupa Sosyal Şartı. (1961). https://www.coe.int/en/web/european-social-charter (Erişim Tarihi: 16.03.2021).
• Aytaç, S. (2011). İş kazalarını önlemede güvenlik kültürünün önemi. Türk Metal Sendikası, 147 (30), 1-8.
• Baloğlu, C. (2015). Çalışanların iş sağlığı ve güvenliği yükümlülükleri ve aykırılığın iş ilişkisine etkisi. Kamu İş, 14 (1), 17-28.
• Baloğlu, C. (2015). Avrupa birliği’nde iş sağlığı ve güvenliği politikaları, Kamu İş, 14 (2), 97-104.
• Baloğlu, C. (2015). İşverenin iş sağlığı ve güvenliği yükümlülükleri ve ayrımcılığın iş ilişkilerine etkisi, TBB Dergisi, 0 (118), 297-322.
• Balkır, Z., G. (2012). İş sağlığı ve güvenliği hakkının korunması: işverenin iş sağlığı ve güvenliği organizasyonu, Sosyal Güvenlik Dergisi, 2 (1), 58-59.
• Baycık, G. (2013), Çalışanların iş sağlığı ve güvenliğine ilişkin haklarında yeni düzenlemeler, Ankara Barosu Dergisi, 0 (3), 104-171.
• Bıyıkcı, E., T. (2010). İş sağlığı ve güvenliğinin sağlanmasında iş güvenliği uzmanlığı. Yayınlanmamış üksek Lisans Tezi, Bursa Uludağ Üniversitesi, Bursa.
• BM. (1945). https://www.un.org/un70/en/content/history/index.html#:~:text=The%20United%20 Nations%20is%20an,living%20standards%20and%20human%20rights. (Erişim Tarihi: 05.03.2021).
• Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı İş Sağlığı ve Güvenliği Genel Müdürlüğü. (2016). İşyerleri İş Sağlığı ve Güvenliği Kurulları Çalışma Rehberi, Ankara: ÇSGB.
• Çelik, N., Caniklioğlu, N., & Canbolat, T. (2017). İş hukuku dersleri (30. bs.). İstanbul: Beta Yayıncılık.
• Demir, F. (2017). İş hukuku ve uygulaması (10. bs.). İzmir: Albi Yayıncılık.
• Demir K. (2020). Çalışanların 6331 sayılı kanundan doğan yükümlülükleri ve yükümlülükleri ihlalin sonuçları. SGD-Sosyal Güvenlik Dergisi, 10 (2), 393-412.
• Demircioğlu, M., & Centel, T. (2016). İş Hukuku (19. bs.). İstanbul: Beta Yayıncılık.
• Doğu, D., C. (2019). 6331 sayılı iş sağlığı ve güvenliği kanunu kapsamında işçinin çalışmaktan kaçınma hakkı. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Medipol Üniversitesi, İstanbul.
• Dünya Sağlık Örgütü. (1948). https://www.who.int/hdp/en/ (Erişim Tarihi: 14.07.2020).
• Eddington, J. (2006). An historical explanation of the development of occupational health and safety and the ımportant position ıt now occupies in society, ABC, Brisbane, Australia.
• Erol, S. (2015). İş sağlığı ve güvenliği konusunda işveren çalışan ve devletin rolü. ASSAM International RefereedJournal, 0 (4), 115- 138.
• Akpınar, T. (2018). İş sağlığı ve güvenliği hukuku (1. bs.). Ankara: Ekin Kitapevi.
• Eyrenci, Ö., Taşkent, S., & Ulucan, D. (2017). Bireysel iş hukuku (8. bs.). İstanbul: Beta Yayınevi.
• ILO 45 sayılı Sözleşme. (1935). https://www.ilo.org/dyn/normlex/en/f?p=NORMLEXPUB: 12100:0::NO::P12100_ILO_CODE:C11 (Erişim Tarihi: 17.06.2020).
• ILO 155 sayılı Sözleşme. (1981). .https://www.ilo.org/ankara/conventions-ratified-by-turkey/WCMS_377299/lang--tr/index.htm (Erişim Tarihi: 12.05.2020).
• ILO 161 sayılı Sözleşme. (1985). https://www.ilo.org/ankara/conventions-ratified-by-turkey/WCMS_377304/lang--tr/index.htm (Erişim Tarihi: 21.05.2020).
• ILO 187 sayılı Sözleşme. (2006). https://www.ilo.org/ankara/conventions-ratified-by-turkey/WCMS_377312/lang--tr/index.htm (Erişim Tarihi: 12.02.2021).
• İnciroğlu, L. (2017). İş sağlığı ve güvenliği mevzuatı (2. bs.). Ankara: Seçkin Yayıncılık.
• Jonathan, G., K. & Mbogo, R., W. (2016). Maintaining health and safety at workplace: employee and employer’s role in ensuring a safe working environment. Journal of Educationand Practice, 7(29), 1-7.
• Kacır, E. & Taçgın, E. (2017). 6331 sayılı iş sağlığı ve güvenliği kanunu kapsamında proaktif yaklaşım üzerine risk değerlendirme ve bazı öneriler. Marmara Sosyal Araştırmalar Dergisi, 0(12), 1-15.
• Karadeniz, O. (2012). Dünya’da ve türkiye’de iş kazaları ve meslek hastalıkları ve sosyal koruma yetersizliği. Çalışma ve Toplum, 3 (34), 15-73.
• Karakaş, İ. (2015), İşçi açısından iş sağlığı ve güvenliği uygulamaları. İş sağlığı ve güvenliği ders notları (2014), Ankara: Gurup Matbaacılık.
• Kılıç C. & Bülbül O. G. (2013). İş sağlığı ve güvenliğinde gelinen nokta ve devam eden aksaklıklar. Çimento Endüstri İşverenleri Sendikası, 27 (6), 6-23.
• Kılkış, İ. (2012), İşverenin iş sağlığı ve güvenliği eğitimi verme yükümlülüğü üzerine bir inceleme. Çalışma İlişkileri Dergisi, 3 (1), 23- 47.
• Kılkış, İ. (2013). İş sağlığı ve güvenliği’nde yeni dönem: 6331 sayılı iş sağlığı ve güvenliği kanunu (İSGK). İş, Güç Endüstri İlişkileri ve İnsan Kaynakları Dergisi, 15 (1), 17-41.
• Kol, İ. (2016). iş sağlığı ve güvenliğinde operasyonel dsiplin. Yayınlanmamış üksek Lisans Tezi, Gedik Üniversitesi, İstanbul.
• Korkut, G. & Tetik, A. (2013). 6331 sayılı iş sağlığı ve güvenliği kanunu'nun getirdiği yenilikler ve temel sorunlar. Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 18 (3), 455-474.
• Kökten, M. & Avınç, O. (2014), 6331 sayılı iş sağlığı ve güvenliği kanunu’nda işveren yükümlülükleri ve tekstil sektörü açısından bir bakış. Tekstil ve Mühendis, 21 (93), 33-47.
• Kurt, R. (2015). Herkes için iş sağlığı ve güvenliği rehberi (2. bs.). Ankara: Seçkin Yayıncılık.
• Özdemir, E. (2014). İş sağlığı ve güvenliği hukuku İstanbul: Vedat Kitapçılık.
• Özdemir, C., Ş. (2018). İş mevzuatı rehberi (1. bs.). Ankara: Adalet Yayınevi.
• Öztekin, S., B. (2017). İş sağlığı ve güvenliği ile ilgili yükümlülüklere aykırılık durumunda işin durdurulması. TBB Dergisi, 0 (133), 649-676.
• Öztürk, Y. & Kıraç, R. (2014). İşverenin ve çalışanın iş sağlığı ve güvenliği konusundaki sorumluluğunun hemşireler açısından değerlendirilmesi. Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 4 (2), 123-136.
• Öztürk, G., S. (2015). İş Sağlığı ve güvenliği yükümlülüklerinin yerine getirilmemesinin hukuki, idari ve cezai sonuçları (1. bs.). İstanbul: Beta Yayıncılık.
• Özveri, M. (2015). İşçi sağlığı iş güvenliği ve iş cinayetleri İstanbul: Birleşik Metal-İş Yayını.
• Selek, H., S. (2018). İş sağlığı ve güvenliği (isg) temel konular. (2. bs.). Ankara: Seçkin Yayıncılık.
• Songur, L. & Songur, G. (2018). Ekonomik büyümede iş kazası ve meslek hastalıklarının önemi ve sosyal tarafların sorumlulukları. Akademik Bakış Dergisi, 0 (68), 43-55. Sümer, H., H. (2016). İş hukuku (21. bs.). Ankara: Seçkin Yayıncılık.
• Sümer, H., H. (2017). İş sağlığı ve güvenliği hukuku. (1. bs.). Ankara: Seçkin Yayıncılık.
• Süzek, S. (2019). İş güvenliği uzmanları ve işyeri hekimleri (iş sağlığı ve güvenliği profosyonelleri). Kamu-İş, 14 (3), 1-18.
• Şen, M. (2015). İş sağlığı ve güvenliği kavramı tarihsel gelişim ve dayanakları. MÜHFD, 4 (1), 117-143.
• Tiftik, M. & Adıgüzel, A. (2016). İş sağlığı ve güvenliği kanunu’na göre genel hizmet sözleşmelerinde işverenin işçiyi koruma borcu. Yıldırım Beyazıt Hukuk Dergisi, 1 (1), 319-366.
• Uluslararası Çalışma Örgütü. (2016). Türkiye kömür madenciliği sektöründe sözleşmesel düzenlemeler: gerçekleşme biçimleri, boyutları, nedenleri, yasal nedenleri ve isg üzerindeki etkisi Ankara: ILO Türkiye Ofisi.
• Yamakoğlu, E. (2016). İşverenin işyeri hekimi iş güvenliği uzmanı çalıştırma yükümlülüğü (1. bs.). Ankara: Seçkin Yayıncılık.
• Yılmaz, F. (2009), Avrupa birliği ve türkiye’de iş sağlığı ve güvenliği: türkiye’de iş sağlığı ve güvenliği kurallarının etkinlik düzeyinin ölçülmesi. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Üniversitesi, İstanbul.
• Yılmaz, F. (2013). 6331 sayılı iş sağlığı ve güvenliği kanununda önleyici yaklaşım ve işverenin yükümlülükler. TÜHİS İş Hukuku ve İktisat Dergisi, 24-25 (6,1-2), 44-66.
• Yılmaz, M. (2013). Kamu kurumlarında iş sağlığı ve güvenliği kanunun uygulanması. ÇSGB Çalışma Dünyası Dergisi, 1 (2), 39-51.
• Yücesoy, Y. & Demir, M. (2011). Çalışma yaşamında haklar el kitabı (1. bs.). Ankara: Uluslararası Çalışma Örgütü Ofisi.