HEMODİYALİZ UYGULANAN HASTALARDA ÖZ BAKIM GÜCÜ VE ÖZ YETERLİLİĞİN DEĞERLENDİRİLMESİ

Yıl 2013, Cilt: 2 Sayı: 1, 15 - 21, 30.04.2013

Gamze Muz , Rabiye Eğlence

Öz

AMAÇ: Bu çalışmanın amacı, hemodiyaliz tedavisi alan bireylerde öz bakım gücü ve öz yeterliliğin değerlendirilmesi ve aralarındaki ilişkinin irdelenmesi, öz bakım ve öz yeterliliği etkileyen faktörlerin belirlenmesi amacıyla tanımlayıcı olarak yapılmıştır.

YÖNTEMLER: Tanımlayıcı tipteki çalışmada, araştırmanın örneklemini 117 birey oluşturmuştur. Veriler anket formu, öz bakım gücü ölçeği, genel öz yeterlilik ölçeği kullanılarak toplanmıştır. Veriler, yüzdelik hesaplaması, ortalama, ortanca Kruskal Wallıs, Mann-Whitney U ve Pearson korelasyon testleri kullanılarak değerlendirilmiştir.

BULGULAR: Çalışma kapsamına alınan bireylerin % ,6’sının erkek, yaş ortalamalarının 7.1 ±14. ’dir. Araştırma kapsamındaki bireylerin öz yeterlilik ve öz bakım gücünü; eğitim düzeyi, gelir durumu, yerleşim yeri, başka bir hastalığın varlığı, hastalık süresi, diyaliz uygulama süresinin etkilediği saptanmıştır (p< . ). Ayrıca bireylerin öz bakım gücü ve öz yeterlilik arasında pozitif yönlü bir ilişki olduğu belirlenmiştir (p< . 1).

SONUÇ: Hemodiyaliz işlemi, hastaların öz bakım ve öz yeterlilik düzeylerini etkilemektedir. Öz bakım gücü ve öz yeterlilik arasında pozitif yönde bir ilişki bulunmaktadır. Bu sonuçlar doğrultusunda diyaliz tedavisinde öz yeterlilik ve öz bakımı etkileyen faktörlerin değerlendirilmesi önerilmektedir.

Anahtar Kelimeler

Hemodiyaliz, öz bakım gücü, öz yeterlilik

THE EVALUATION OF SELF CARE ABILITY AND SELF EFFICACY OF PATIENTS RECEIVING HEMODIALYSIS

Öz

OBJECTIVE: The purpose of this study is to assess patients’ self-care ability and self-efficacy to examine the relationship between them and to determine the factors affecting self-care ability and self-efficacy.

METHODS: In this descriptive study, the study was conducted with 117 patients. The data was collected by using Questionnaire form, Self-Care Ability Form and Self Efficacy Assessment Form. Data was collected from the study was analyzed using percent, mean, Kruskal-Wallis, Mann-Whitney U and Pearson Correlation test.

RESULTS: Of the participants %55.6 male, % 46.2 of them 60 year and older age group. A significant correlation was detected between education status, income status, place, having another illness, duration of illness, hemodialysis application periods of self-efficacy and self-care ability. There is a positive correlation between self-care ability and self-efficacy.

CONCLUSION: Hemodialysis application affects patients’ self-care ability and self-efficacy levels. There is a positive correlation between self-care ability and self-efficacy. In view of this study’s results, it is recommended to consider the factors effecting self-efficacy and self-care ability in treatment of the individuals with hemodialysis’ treatment.

Anahtar Kelimeler

Hemodialysis, self-care ability, self-efficacy

Kaynakça

• 1. Arıcı M. Yeni bir salgın hastalık olarak kronik böbrek hastalığı ve KDIGO. Türk Nefroloji Diyaliz ve Transplantasyon Dergisi 2006;15: (1): 7-12.
• 2. Süleymanlar G. Kronik böbrek hastalığı ve yetmezliği: tanımı, evreleri ve epidemiyolojisi. Türkiye Klinikleri J Int Med Sci 2 7: : (38): 1-7
• 3. .Levey A.S, Tangri N, Stevens L.A. Classification of chronic kidney disease: A step forward. Annals of Internal Medicine 2011: 154: (1): 65-67.
• 4. Ateş K. Kronik böbrek hastalığını önlemek için ne yapmalıyız, 12. Ulusal İç Hastalıkları Kongresi Konuşma Metinleri Kitabı, s. 96-98, 6-10 Ekim 2010, Side-Antalya
• 5. Süleymanlar G, Utaş C, Arinsoy T et al. A Population-Based Survey of Chronic Renal Disease In Turkey—The CREDIT Study. Nephrol Dial Transplant.http://ndt.oxfordjournals.org/content/early/2010/ 11/29/ndt.gfq656.full.pdf+html (11.02.2011).
• 6. Erek E, Süleymanlar G, Serdengeçti K. Regıstry Of The Nephrology, Dialysis and Transplantatıon In Turkey, Puplıshed By The Turkısh Socıety Of Nefrology, Art Ofset, İstanbul (2 ).
• 7. Akdemir N, Birol L. İç hastalıkları ve hemşirelik bakımı (1. Baskı),S.19 -2 , Vehbi Koç Vakfı, İstanbul (2003).
• 8. Karakoç A (2 1) Hemşirelik Hizmetlerinin Hastaların Doyumu Üzerine Etkisi, Yayınlanmış Yüksek Lisans Tezi, Marmara Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, İstanbul, 2 9.
• 9. Mollaoğlu M. Hemodiyaliz uygulanan hastalarda öz bakım gücü ve depresyon, Nefroloji Hemşireliği Dergisi 2005;Temmuz-Ekim:55-60.
• 10. Bağ E. Hemodiyaliz uygulanan hastalarda öz bakım gücü ve öz yeterliliğin değerlendirilmesi, Yüksek Lisans Tezi, Cumhuriyet Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Sivas, 2 7.
• 11. Hollaway A, Watson HE. Role of self- efficacy and behavıor change. International Journal Of Nursing Practice 2002; 8: 106–115.
• 12. Coffman MJ, Shellman J, Bernal H. An ınterative review of american nurses perceived cultural self-efficacy. J Nurs Sch 2004; 36:180.
• 13. Kara B. Öz bakım tanımı ve kavramsal yönü, Sendrom Dergisi 2001;13:45–48.
• 14. Bakoğlu E, Yetkin A. Hipertansiyonlu hastaların öz bakım gücünün değerlendirilmesi, Cumhuriyet Üniversitesi H.Y.O. Dergisi 2000;4(1):41-49.
• 15. Vavasour BJ, Major A. Clinical and psychologial correlates of somatic symtoms in patient on dialysis in patients on dialysis, Nefrology 1990;55:10–15.
• 16. Yılmaz C. Kaşıntı, Hemodiyaliz Hemşireliği Uygulamaları, İntaş Matbacılık (2 2).
• 17. Usta Yeşilbalkan Ö, Karadakovan A. Periton diyalizi hastalarının genel öz yeterlilikleri. Nefroloji Hemşireliği Derneği Dergisi 2005 ,Mart-Haziran,39-44.
• 18. Yeşilbalkan Ö. Tip 2 diabetli hastaların kendi kendilerine bakımlarındaki öz yeterlilikleri ve öz yeterliliklerini etkileyen faktörlerin incelenmesi, Yüksek Lisans Tezi, Ege Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, İzmir, 2 1.
• 19. Kara B, Fesçi H. Tip I diabet hastalarının öz bakım gücünün incelenmesi, Sendrom Dergisi 2000;4:28–32.
• 20. Kıyak E, Ergüney S (2 2) Hemodiyaliz hastalarının öz bakım gücünün değerlendirilmesi, Atatürk Üniversitesi H.Y.O Dergisi, 5(1); 38–44.
• 21. Ageborg M, Allenıus BL, Cederfjall C. Quality Of Life, Self- Care abelity, and sense of coherence in hemodialysis patients. Hemodialysis İnternational 2005; 9:8–14.
• 22. Akyol Durmaz A, Karadakovan A. Hemodiyalize giren hastaların yaşam kalitesi ve öz bakım gücü ile bunlar üzerine etkili değişkenlerin incelenmesi. Ege Tıp Dergisi 2002;41(2): 97 - 102.
• 23. Walker LM. Relationship between ilness representation and self- efficacy. Journal Of Advanced Nursing 2004; 48(3); 216–225
• 24. Sol GMB. Self efficacy in patients with clinical manifestations of vascular disease, Patient Educ. Couns.2005;61(3): 443- 448.
• 25. Tsay SL, Healstead M. Self-Care, Self-Efficacy, depression, and quality of life among patients receiving hemodialysis in Taiwan, İnternational Journal Of Nursing Studies 2002;39:245–251.
• 26. Song MR, Kim MJ, Lee IB, Shu MR . A study of the correlation between self-efficacy and self-care in hemodialysis, J Korean Acad Nursing 1999; 29(3): 563–575.
• 27. Lew L, Owen SV. A measurement of self- care, self efficacy. Research İn Nursing And Health 1996;19:421–429.
• 28. Shaughnessy M, Resnick B, Macko R. (2004) Reliability and validity testing of the short self-efficacy and outcome expectation for exercise scales in stroke survivors, Journal Of Stroke and Cerebrovascular Diseases 2004;13(5):214–219.
• 29. Qiao J, Shiu A. Diabetes self-efficacy and self-care behaviour of chinese patients living in Shanghai. Journal of Clinical Nursing 2004;13:771.
• 30. Oka RK, DeMarco T, Haskell WL. Effect of treadmill testing and exercise training on self –efficacy in patients with heart failure. European Journal Of Cardiovascular Nursing 2005;4:215-219.