YAŞLI BİREYLERİN SAĞLIK SİSTEMİNE GÜVENLERİ VE SAĞLIK ARAMA DAVRANIŞLARI

Yıl 2024, Cilt: 3 Sayı: 1, 27 - 48, 10.07.2024

Aydemir Çankaya , Emel Filiz

https://doi.org/10.61830/balkansbd.1436532

Öz

Amaç: Bu çalışma, 65 yaş ve üzeri bireylerin sağlık sistemine duydukları güven düzeyini ve sağlık arama davranışlarını belirleyerek bu iki değişken arasındaki ilişkiyi incelemek için yapılmıştır.
Yöntem: Tanımlayıcı ve kesitsel türdeki bu çalışma 1 Mayıs-15 Haziran 2023 tarihleri arasında çalışmayı kabul eden 65 yaş ve üzeri 307 yaşlı birey ile yapılmıştır. Veriler yüz yüze anket yapılarak toplanmıştır. Verilerin toplanmasında sosyo-demografik sorulara ek olarak “Sağlık Sistemlerine Güvensizlik Ölçeği” ve “Sağlık Arama Davranışı Ölçeği” kullanılmıştır.
Bulgular: Sağlık sistemlerine güvensizlik puan ortalaması (2.52±0.74)’tür. Sağlık arama davranışı toplam puan ortalaması (2.87±0.52)’dir. Sağlık arama davranışı alt boyutlarına bakıldığında ise, online sağlık arama (1.78±0.82), profesyonel sağlık arama (4.58±0.61) ve geleneksel sağlık arama (3.33±1.22)’dir.
Sonuç: Yaşlı bireylerin sağlık sistemine güvensizlik seviyeleri orta düzeye yakındır. Yaşlı bireyler, en çok “profesyonel sağlık arama”, ikinci olarak “geleneksel sağlık arama” ve en az da “online sağlık arama” davranışı sergilemektedirler. Sağlık sistemine güvensizlik düzeyi yükseldikçe; profesyonel sağlık arama davranışı azalmakta, online ve geleneksel sağlık arama davranışları artmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Sağlık arama davranışı, sağlık sistemine güven, 65 yaş, yaşlı birey

Older Individuals' Trust in the Health System and Health Seeking Behaviors

Öz

Aim:This study was conducted to determine the level of trust in the health system and health-seeking behaviors of individuals aged 65 and over and to examine the relationship between these two variables.
Method: This descriptive and cross-sectional study was conducted between 1 May and 15 June 2023 with 307 elderly individuals aged 65 and over who accepted the study. Data was collected by conducting a face-to-face survey. In addition to socio-demographic questions, "Distrust in Health Systems Scale" and "Health Seeking Behavior Scale" were used to collect data.
Results: The mean score of distrust in health systems is (2.52±0.74). The total score average of health seeking behavior is (2.87±0.52). When we look at the sub-dimensions of health-seeking behavior, they are online health-seeking (1.78±0.82). professional health-seeking (4.58±0.61) and traditional health-seeking (3.33±1.22).
Conclusion: Elderly individuals' levels of distrust in the health system are close to medium level. Elderly individuals exhibit "professional health seeking" behavior the most, "traditional health seeking" second, and "online health seeking" behavior the least. As the level of distrust in the health system increases; Professional health-seeking behavior is decreasing, while online and traditional health-seeking behavior is increasing.

Anahtar Kelimeler

Health seeking behavior, trust in the healthcare system, 65 years, elderly person

Kaynakça

• 1. Karan MA, Satman İ. Türkiye yaşlı sağlığı raporu:Güncel durum, sorunlar ve kısa, orta vadeli çözümler. Türkiye Sağlık Estitüleri Başkanlığı (TÜSEB), 2021;48569:1-546(65).
• 2. World Health Organization (WHO) Ageing and health 2022. Erişim adresi: https://www.who.int/news-room/fact-sheets/detail/ageing-and-health. Erişim tarihi:21.09.2023
• 3. Türkiye İnsan Hakları ve Eşitlik Kurumu (TİHEK) Türkiye yaşlı hakları raporu. 2022;(1-134)17.
• 4. Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK)-İstatistiklerle yaşlılar, 2022 (2023). Erişim adresi: https://data.tuik.gov.tr/Bulten/Index?p=Istatistiklerle-Yaslilar-2022-49667. Erişim tarihi:07.06.2023.
• 5. World Health Organization (WHO) Global strategy and action plan on ageing and health. World Health Organization. 2017; (978-92-4-151350-0):(1-56)12-24.
• 6. Yeşildal M, Erişen M, Kıraç R. Sağlık sistemlerine güvensizlik:Bir geçerlilik ve güvenilirlik çalışması. Usaysad Derg. 2020;6(2):251-9.
• 7. Rose A, Peters N, Shea JA, Armstrong K. Development and testing of the health care system distrust scale. JGIM. 2004;19:57-63.
• 8. Gilson L. Trust and the development of health care as a social institution. Social Science Medicine. 2003;56(7):1453-68. 9. Ozawa S, Sripad P. How do you measure trust in the health system? A systematic review of the literature. Social Science Medicine. 2013;91:10-4.
• 10. Armstrong K, Rose A, Peters N, A Long J, McMurphy S, A Shea J. Distrust of the health care system and Self-Reported health in the united states. JGIM. 2006;21(4): 292–297.
• 11. Hall MA, Dugan E, Zheng B, Mishra AK. Trust in physicians and medical institutions: what is it, can it be measured, and does it matter? The Milbank Quarterly. 2001;79(4):613-39.
• 12. Hawkes BA, Khan SM, Bell ML, Guernsey de Zapien J, Ernst KC, Ellingson KD. Healthcare system distrust and non-Prescription antibiotic use: A cross-Sectional survey of adult antibiotic users. MPI 2023;12(1):79. https://doi.org/10.3390/antibiotics12010079
• 13. Jegede AS. What led to the Nigerian boycott of the polio vaccination campaign? PLos Medicine. 2007;4(3):e73.
• 14. Conseil S, Sofreco E. Sağlık arama davranışı Araştırması. Sağlık Bakanlığı Ana Çocuk Sağlığı ve Aile Planlaması Genel Müdürlüğü ve Avrupa Komisyonu Türkiye Delegasyonu. 2007.
• 15. Kıraç R, Öztürk YE. Health seeking behavior: Scale development study. Süleyman Demirel Üniversitesi Vizyoner Dergisi. 2021;12(29):224-34.
• 16. Aslan D, Boztaş G, Kılıç E, Öztürk İ, Erkan K, Günbey L ve ark., Bir spor merkezine kayıtlı olan kadınların sağlık-hastalık kavramları ile ilgili görüşleri ve sağlık arama davranışlarını etkileyen faktörler. Sağlık Bilimleri Dergisi. 2004;13(2):30-8.
• 17. Güleç G, Yenilmez Ç, Ay F. Bir Anadolu şehrinde psikiyatri kliniğine başvuran hastaların hastalık açıklama ve çare arama davranışları. Klinik Psikiyatri Dergisi. 2011;14(3):131-42.
• 18. Pennebaker JW. The psychology of physical symptoms: Springer science. Business Media; 2012.
• 19. Rice RE. Influences, usage, and outcomes of Internet health information searching: Multivariate results from the pew surveys. International Journal of Medical İnformatics. 2006;75(1):8-28. 20. Gürbüz, S., Şahin, F. Sosyal bilimlerde araştırma yöntemleri. 5. baskı Ankara: Seçkin Yayıncılık, 2018; (1-479, s:130).
• 21. George D. SPSS for windows step by step: A simple study guide and reference, 17.0 update, 10/e: Pearson Education India; 2011.
• 22. Diğer H, Ardıç M. Sağlık Sistemine güvensizlik düzeyini belirlemeye yönelik bir araştırma: Tokat ilinde bir uygulama. GÜSBD. 2023;12(4):1518-30.
• 23. Uslu D. Sağlık sistemlerine güvensizlik ile dijital sağlık ortamında veri yönetimi arasındaki ilişkinin incelenmesi. İşletme Akademisi Dergisi. 2023;4(3):355-66.
• 24. Nal M. Türkiye'de Sağlık Hizmetleri Sistemine Güven. SABAD. 2021;3(1):1-10.
• 25. Karakuş S, Yılmaz FK. Sağlık hizmetlerine duyulan güvenin analizi. Turkish Studies-Economics, Finance, Politics. 2022;17(4).
• 26. Odaman OM, Ibiezugbe M. Health seeking behavior among the elderly in Edo Central Nigeria. International Review of Social Sciences and Humanities. 2014;7(1):201-10.
• 27. Sun X, Yan W, Zhou H, Wang Z, Zhang X, Huang S, et al. Internet use and need for digital health technology among the elderly: a cross-sectional survey in China. BMC Public Health. 2020;20:1-8.