Girit Örneğinde Müslüman Olmanın Ön Koşulu: Sünnet

Yıl 2023, , 91 - 99, 27.06.2023

Nuri Adıyeke

https://doi.org/10.56679/balkar.1245360

Öz

17. yüzyılda Osmanlı topraklarına katılan Girit’te nüfus dengesi nüfus göçürme aracılığıyla değil ihtida aracılığıyla gerçekleşti. Adada ihtidalar çerçevesinde farklı komplikasyonlar yaşandı. Bunlardan biri de sünnet olmak idi. Müslüman olmanın koşullarından olan sünnet işlemi, özellikle sonradan Müslüman olanlar için, bazen bir problem oluşturabiliyordu. Nitekim Girit’te 17. ve 18. yüzyıllarda bazı Müslüman erkeklerin sünnet konusunda gevşek davrandıkları anlaşılmaktadır. Yönetim ise sünnet uygulamasını “şeriat-ı istimaletden” kabul ederek bu konuda gevşeklik gösterilmesinin önüne geçmeye çabalamıştır. Kaynaklarda sünnet ile ilgili bir başka problem de kripto Hristiyanların uygulamalarına dönük olarak ortaya çıkmaktadır. Kripto Hristiyanlarda sünnet işlemi sadece bir iz bırakan farklı uygulamaya işaret etmektedir.

Anahtar Kelimeler

Girit, ihtida, sünnet, Müslüman, Hıristiyan

GİRİT ÖRNEĞİNDE MÜSLÜMAN OLMANIN ÖN KOŞULU SÜNNET

Öz

Circumcision, Prerequisite for Being a Muslim: The Example of Crete
The population balance in Crete, which was annexed to the Ottoman lands in the 17th century, was achieved not through immigration but through conversion. There were different complications within the framework of conversions on the island. One of them was circumcision. Circumcision, one of the conditions of being a Muslim, sometimes created a problem, especially for those who later became Muslims. As a matter of fact, it is understood that some Muslim men in Crete in the 17th and 18th centuries were lax about circumcision. The administration, on the other hand, accepted the practice of circumcision as a “sharia-i istimalet” and tried to prevent laxity in this matter. Another problem with circumcision in the sources arises regarding the practices of crypto-Christians. Circumcision in crypto-Christians refers to a different practice that leaves only a trace.

Anahtar Kelimeler

Crete, conversion to Islam, circumcision, Muslim, Christian

Kaynakça

• Arşiv Kaynakları
• Devlet Arşivleri Başkanlığı Osmanlı Arşivi (BOA)
• BOA, C. ADL., 5592/2.
• BOA, C. BLD., 108/5354.
• BOA, HR. TH., 162/12, lef 1.
• BOA, İ. MTZ. (01), 16/487, lef 1.
• BOA, İE. MT., 3/291, lef 2.
• Yazmalar (yazma eserler)
• Kasım el-Bendevi. El-Vakıatü'l-Kebîra El-Giridiyye, İstanbul Müftülüğü Kütüphanesi, Kayıt no: 162.
• Stavrinidis, Nikolaos. Metafrasis Turkikon İstorikon Eggrafon, (Aforonton is tin İstoria tis Kritis), c. I, Kandiye-Girit, 1975.
• VİBMA., Resmo Şeriye Sicili (RŞS.), no: 365, s. 158.
• Araştırma ve İnceleme Eserleri
• Adıyeke, A. Nükhet. “XVII. Yüzyıl Girit (Resmo) Şeriye Sicillerine Göre İhtida Hareketleri ve Girit’te Etnik Dönüşüm.” XIV. Uluslararası Türk Tarih Kongresi, 9-13 Eylül 2002. Ankara: TTK, Ankara, 2006: 557-568.
• Adıyeke, A. Nükhet & Nuri Adıyeke. “Yunan İsyanı Sırasında Girit’te İrtidad Olayları.” Kebikeç. 10 (2000): 107-113.
• Adıyeke, A. Nükhet & Nuri Adıyeke. Osmanlı Dönemi Kısa Girit Tarihi. İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, 2021.
• Adıyeke, Nuri. “Multi-dimensional Complications of Conversion to Islam in Ottoman Crete.” Crete and the Eastern Mediterranean, 1645-1840, Halcyon Days in Crete VI, ed. Antonis Anastasopoulos. Resmo: Crete Universty Press, 2008: 203-209.
• Ayvali, Gülsün. “An Awkward Case of Conversion on Crete.” Archivum Ottomanicum, 26 (2009): 235-242.
• Bassano, Luigi. Kanuni Dönemi Osmanlı İmparatorluğu’nda Gündelik Hayat. çev. Selma Cangi. İstanbul: Yeditepe Yayınları, 2011.
• Bryer, Antony. “The Crypto-Christians of the Pontos and Consul William Gifford Palgrave of Trebizond.” Deltio, 4 (1983): 13-69.
• Çinpolat, Salih. “Yahudilik, Hıristiyanlık ve İslam’da Sünnetin Yeri.” Kırıkkale İslami İlimler Fakültesi Dergisi, (KİİFAD), III (2017): 109-126.
• Çolak, Kamil. “XVI. Yüzyılda İstanbul’da İhtidâ Hareketleri.” Hacettepe Üniversitesi, Yayımlanmamış Doktora Tezi, 2000.
• Dawkins. R. M. “The Crypto-Christians of Turkey.” Byzantion (Revue Internationale des Etudes Byzantines), VIII (1933): 247-275.
• Doğan, Cem. “Circumcision, Medicine and the Social Construction of Masculinity in the Late Ottoman Society (1872-1922).” Turkish Studies, c. 16, 1, (2021): 207-221.
• Fournarakis, Konstantinos G. Giritli Türkler Tourkokrites. çev. Tanaş Çimbis), İstanbul: Lozan Mübadilleri Vakfı Yayını, 2018.
• İlkılıç, İlhan. “Erkek Çocuğu Sünnetinin Etik Boyutları.” Pediatrik Üroloji Bülteni/Her Yönüyle Sünnet, c. 1, 1 (2018): 18-20.
• Özel, Oktay. “Population Changes in Ottoman Anatolia during the 16th and 17th Centuries: The ‘Demographic Crisis’ Reconsidered.” İJMES, 36 (2004): 189-212.
• Pakalın, M. Zeki. Osmanlı Tarih Deyimleri ve Terimleri Sözlüğü. c. I, İstanbul: MEB Yayınları, 1993.
• Pashley, Robert. Travels in Crete. v. I, Londra: 1837.
• Tancoigne, J. M. İzmir’e Ege Adalarına ve Girit’e Seyahat. (Bir Fransız Diplomatının Türkiye Gözlemleri 1811-1814). Çev. Ercan Eyüboğlu, İstanbul: Büke Yayınları, 2003.
• Türkçe Sözlük. Ankara: Türk Dil Kurumu, 1988.
• Yücedağ, İsmail. Osmanlı Arşiv Vesikaları. İstanbul: İdeal Kültür Yayınları, 2014.