Mihail Çakir’in Gagauzca - Rumence Sözlüğünde Geçen Hayvan Adları ve Hayvancılıkla İlgili Söz Varlığı

Yıl 2022, , 67 - 80, 31.01.2022

Bülent Hünerli

https://doi.org/10.47139/balted.1055188

Cited By: 1

Öz

Bir halkın tarih sahnesindeki yerini siyasi, kültürel ve ekonomik gelişmelerle birlikte tarihî şahsiyetleri ile de ele almak gerekir. Özellikle burada halkının kültürünün ve dilinin tarih sahnesinden silinmesine izin vermeyen bir kişi olarak Mihail Çakir’i anmak yerinde olacaktır. O, Gagauzlar arasında sadece din adamı ve öğretmen kimliği ile öne çıkmamış; Rus ve Rumen idaresinde yaşayan Gagauzlara ana dilleri ile ilk yazılı eserleri vermiş ve böylelikle halkı arasında müstesna bir yere sahip olmuştur. Mihail Çakir, Gagauzların ana dilde ibadet etme konusunda oldukça emek harcamıştır. Hristiyan Ortodoks olan Gagauzların ana dilinde ibadet etmelerini bir zaruret görmüştür. Yine Gagauzların tarihine de eğilen Çakir, “Besarabiyalı Gagauzların İstoriyası” adlı eseri kaleme almıştır. Çakir’in diğer dikkate değer bir eseri de Besarabyalı Gagauzlar için hazırladığı Gagauzca (Türkçe)- Rumence Sözlük adlı eserdir. Bu eser küçük hacimde bir eser olmakla beraber bir Gagauz tarafından kaleme alınan ve müstakil bir eser olarak basılan ilk çalışma olması açısından oldukça önemlidir. Eserde Gagauz kültür ve yaşam tarzına dair pek çok kelimenin geçtiği görülür. Özellikle Gagauzların yaşam tarzlarının bir parçası olan tarım ve hayvancılık ile ilgili terimler bunların başında gelir. Makalemizde bu sözlükte geçen hayvan adları ve hayvancılıkla ilgili terimler üzerinde durulacaktır.

Anahtar Kelimeler

Sözlük, Mihail Çakir, hayvancılık, söz varlığı, Gagauzca

Kaynakça

• Arat, R. R. (1979). Kutadgu Bilig III İndeks, İstanbul: Türk Kültürünü Araştırma Enstitüsü.
• Ayveri, İ. (2011). Misalli Büyük Türkçe Sözlük, İstanbul: Kubbealtı.
• Bernşteyn, S. B. (1953). Bolgarsko-Russkiy Slovar’, Moskva: G.İ.
• Caferoğlu, A. (1968). Eski Uygur Türkçesi Sözlüğü, Ankara: TDK Yayınları
• Cebeci, İ., (2010). Örneklerle Deliorman Türk Ağzı Sözlüğü, Ankara: TDK Yayınları
• Ciachir, M. (1938). Dicţionar gagauzo (tiurco)-român, Chişinău: Tiparul Moldovenesc.
• Bulgar S. S. (2007). Ay Boba Mihail Çakir-Gagauzlar: İstoriya, Adetlär, Dil hem Din, Chişinău: Pontos.
• Çebotar P. A., Dron, İ. (2002). Gagauzça-Rusça-Romınca Sözlük. Chişinău: Pontos.
• Derleme Sözlüğü. (2009). I-VI. C. Ankara: TDK Yayınları.
• Hünerli, B (2019). Mihail Çakir’in Gagauzca (Türkçe)- Rumence Sözlüğü (İnceleme-Metin), Çanakkale: Paradigma Akademi
• Kanar, M. (2011). Eski Anadolu Türkçesi Sözlüğü, Ankara: Say Yayınları.
• Karanfil, G. (2013). “Gagauz Dilindä Ev Hayvannarının Adları”, Gagauz Leksikologiyası, Ankara: Bengü Yayınları, 36-48
• Kaşgarlı, M. (2006). Divanü Lûgat-it Türk-Dizin, (Çev. Besim Atalay), Cilt 4, Ankara TDK Yayınları.
• Mankalyalı, M. Z. (2013). Rumence-Türkçe Sözlük, Ankara: TDK Yayınları.
• Pokrovskaya, L. A. (2017). “Gagauzların Hristiyan Dinî Terminoloji Sistemindeki Müslümanlıkla İlgili Unsurlar”, (Çev. Bülent Hünerli), Kesit Akademi Dergisi, Y. 3, S. 7, Mart, 421-427.
• Toparlı, R., Vural, H., Karaatlı, R. (2003). Kıpçak Türkçesi Sözlüğü, Ankara: TDK Yayınları.
• Türkçe Sözlük. (2005). Ankara: TDK Yayınları