Bulgar Yazar Baço Kiro’ya (Kiro Petrov Zanev ) Ait 1873 Tarihli Kiril Harfli Türkçe Bir Gezi Yazısı

Yıl 2022, Cilt: 4 Sayı: 1, 13 - 45, 31.01.2022

Abidin Karasu

https://doi.org/10.47139/balted.1032973

Öz

Altı asra yakın Balkanları yöneten Osmanlı İmparatorluğu bu coğrafyada köklü değişiklikler yaparken, devletin dili olan Türkçe Balkan halklarını da derinden etkilemiştir. Türkçe, altı asır Balkanların resmi iletişim dili olarak görev yapmıştır. Öyle ki Türkçe sadece Türkler arasında değil Balkan halkları tarafından da bilinmekte ve konuşulmaktaydı. Elimizdeki veriler bunu ortaya koymaktadır. Son dönemde yapılan çalışmalar Türkçe eserler meydana getiren Balkan aydınlarının varlığını ortaya çıkarmıştır. Araştırma konumuz, XIX. Yüzyıl’da Osmanlı idaresindeki Bulgaristan topraklarında Kiril harflerini kullanarak Türkçe yazan Baço Kiro’nun kaleme aldığı gezi yazısıyla ilgilidir. Bulgar yazar, halk kahramanı Baço Kiro 1874 yılında kaleme aldığı “Baço Kiro’nun İkinci Seyahati” başlıklı kitabında gezip gördüğü yerleri Türkçe kaleme almıştır. Bir Bulgar aydının, milliyetçilik cereyanlarının patlak verdiği XIX. Yüzyıl’da eserinde Türkçeye yer vermesi dikkate değerdir. Kitabın 35-52 sayfaları Kiril harfleri kullanılarak Türkçe yazılmıştır. Baço Kiro’nun kullandığı Türkçe son derece sade ve açıktır. Kiro Türkçeyi redif ve kafiye ölçüsünü kullanacak seviyede bilmektedir. Kiro’nun dili Rumeli ağızlarının tesiri altındadır. Çalışmada, Kiril harfleriyle yazılan Türkçe metinler Latin harflerine aktarılarak okunmuş ve eserin bir transkripsiyon alfabesi verilmiştir. Baço Kiro’nun hayatı ve kaleme aldığı eserleri hakkında bilgi verilmiştir. Yapılan araştırma ile Türkçe yazan Balkan aydınları konusuna dikkat çekilmek istenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Kiril harfli Türkçe metin, Bulgarca, Türkçe, Baço Kiro, Bulgaristan

Kaynakça

• ARTUN, E. (2013). Geçmişten Günümüze Kültürel Değişim ve Gelişim Sürecinde Balkanlarda Türkçe. UDEK-Uluslararası Dil ve Edebiyat Konferansı, (s. 1-10). Tiran-Arnavutluk.
• CASTELLAN, Georges (1995), Balkanların Tarihi, Çev. Ayşegül YaamanBaşbuğu, Milliyet Yayıncılık, İstanbul.
• İYİYOL, Fatih-Kesmeci, Ahmet M. (2011), “Balkan Dillerindeki Türkçe Kelimelerin Tanımlanması Problemi Üzerine Tespitler”, Turkey: Turkish Studies, International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, Volume 6/4 Fall, s. 621-6
• KARAAĞAÇ, Günay (2009), Dil, Tarih ve İnsan, Kesit Yay., IV. Bas., İstanbul
• LORY, B. (2011). “XIX. Yüzyılda Osmanlı Balkanlarında Türkçe Konuşmak”, Osmanlı İmparatorluğu’nda Yaşamak, Ed. François Georgeon, Paul Dumont, İletişim Yayınları, İstanbul, s. 291-306
• KİRO, B. Второ пѫтуваніе на Бача Кира , Издаватъ добритѣ му пріятели за любопитни читатели, Руссе, Въ печатницата на Дунавскѫтѫ областъ. 1874.
• https://bg.wikipedia.org/wiki/%D0%91%D0%B0%D1%87%D0%BE_%D0%9A%D0%B8%D1%80%D0%BE
• http://digilib.nalis.bg/dspviewerb/srv/viewer/eng/f51695e0-e75b-4a9f-a141-eb9ebd219a66?tk=9RaV4OdbSp-hQeuevSGaZgAAAABhAGQn.irp1zzx0lCpKMNXhSTpxXQ&citation_url=/xmlui/handle/nls/595
• ABADZHİEVA, M. (2014a). Pavlikyanskata knizhnina ot XVIII v. – primer za knizhoven ezik na narodna osnova. – V: Pismenoto nasledstvo i informatsionnite tekhnologii. S., s. 235 – 238. ISBN 978-954-978-725-2.
• ABADZHİEVA, M. (2014b). Knizhoven ezik na narodna osnova li e pavlikyanskata knizhnina ot vtorata polovina na XVIII v. – Palaeobulgarica, 4, s. 68 – 79. ISSN 0204-4021.
• ABADZHİEVA, M. (2014c). Hristiyanskata leksika v rıkopis № 778 na katolicheskiya knizhovnik Petır Kovachev Tsarski. – V: Ime i svyatost, godishnik na asotsiatsiya „Ongıl“, t. 13, god. IX, ISSN 1311-493KH.