Gaziantep ve Antakya Kentsel Sit Alanlarının Geleneksel Doku ve Mekânsal Gelişim Açısından Karşılaştırılması

Yıl 2020, Cilt: 22 Sayı: 2, 367 - 381, 15.08.2020

Saliha Taşçıoğlu

https://doi.org/10.24011/barofd.673291

Öz

Çalışma Antakya ve Gaziantep kentlerinin kurulumundan itibaren, tarihsel süreçteki değişim ve gelişimini belirlemek, geleneksel doku analizleri ile aralarındaki farklılık ve benzerliklerin ortaya konulmasını amaçlamıştır. Konuya katkı sağlayacak çalışmaların incelenmesi sonucu her iki kent için geleneksel doku analiz çizelgesi oluşturulmuştur. Antakya ve Gaziantep kentinin tarihsel gelişimi ile mekânsal gelişimi 3 döneme ayrılarak incelenmiştir. İncelemeler sonucunda anıtsal ve sivil mimarlık örnekleri, ulaşım ağı ve yeşil alan analiz haritaları oluşturulmuştur. Çalışmada her iki kentin de mekânsal gelişimin alınan kararlar doğrultusunda şekillendiği ve yıllar içerisinde dokuda bazı kayıpların olduğu belirlenmiştir. Yakın konumda bulunan iki kentin yapısal ve mimari olarak farklılıklar içerebildiği belirlenmiş, bu bağlamda tarihi kentlerin kendine has bir koruma uygulamasına tabi tutulmasının önemine vurgu yapılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Tarihi kentler, Gelenksel doku, mekansal gelişim, antakya, gaziantep

Destekleyen Kurum

Çukurova Üniversitesi Araştırma Projeleri Birimi

Proje Numarası

FDK-2016-7583

Comparison of Gaziantep and Antakya Urban Protected Areas in terms of Traditional Texture and Spatial Development

Öz

The aim of this study is to determine the change and development in the historical process since the establishment of the cities of Antakya and Gaziantep, and to reveal the differences and similarities between them and traditional tissue analyzes. As a result of the studies that will contribute to the subject, a traditional tissue analysis table has been prepared for both cities. The historical development and the spatial development of Antakya and Gaziantep were divided into three periods. As a result of the investigations, monumental and civil architecture examples, Transportation Network and Green Area analysis maps were created. In the study, it was determined that the spatial development of both cities was shaped according to the decisions taken and there were some losses in the tissue over the years. It was determined that the two cities located nearby could have structural and architectural differences and in this context, it was emphasized the importance of subjecting historical cities to a unique protection practice.

Anahtar Kelimeler

Historical cities, spatial development, traditional texture, antakya, Gaziantep

Proje Numarası

FDK-2016-7583

Kaynakça

• Akbay, V.A. (2006). Antakya Örneğinde Tarihi Ev Bahçeleri. Mustafa Kemal Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Yüksek Lisans Tezi, Hatay, 76 s.
• Arıman, B. (2002). Antakya Kenti Tarihi Doku İçinde Tipolojik Analiz Çalışmaları. İstanbul Teknik Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Yüksek Lisans Tezi, İstanbul, 128 s.
• Arslan, R. (1993). Kent Planlamasında Değerlendirme Teknikleri. Yıldız Teknik Üniversitesi Mimarlık Fakültesi, Şehir ve Bölge Planlama Bölümü. Üniversite Yayın No:270, Fakülte Yayın No: MF-SBP 93.020, İstanbul.
• Asarcıklı, M. (1989). Antakya Kent Formunu Oluşturan Öğelerin Araştırılıp Değerlendirilmesi. Gazi Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Yüksek Lisans Tezi. Ankara, 171 s.
• Başel, E. (2004). Gaziantep Tarihi Kent Dokusu İçinde Yer Alan Meydan, Sokak, Avlu ve Yapı Bölümlerinin Detay ve Materyal Yönünden İrdelenmesi. Çukurova Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Yüksek Lisans Tezi, Adana, 164 s.
• Başgelen, N. (1999). Dünya Kültür Mirasında Gaziantep. Arkeoloji ve Sanat Yayınları (Kentbank Dünya Kültür Mirasında Kentlerimiz ), İstanbul.
• Can, Y. (1995). İslam Şehirlerinin Fiziki Yapısı. Türk Diyanet Vakfı Yayınları/169. İlmi Eserler Serisi:39, Ankara.
• Cohen, N. (1999). Urban Conservation. The Mit Press,359 s, Cambridge.
• Çam, N. (2006). Türk Kültür Varlıkları Envanteri Gaziantep 27. Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu Türk Tarih Kurumu Yayınları XXVVII. Dizi-Sayı 10, Ankara.
• Çetin, M. (2001). Tarihsel Açıdan Gaziantep’in Kentsel Gelişimi. Çukurova Üniversitesi Yüksek Lisans Tezi (yayınlanmamış) Adana,
• Demir, A. (1996). Çağlar İçinde Antakya. Akbank Yayınları, İstanbul.
• Dik, G. (2006). Kültür Varlığı Sivil Mimarlık Ürünlerinde İşlev Değişiklikleri Sonucu Ortaya Çıkan Sorunlar: Gaziantep Merkezi Örneği. Çukurova Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Yüksek Lisans Tezi, Adana, 205 s.
• Ekinci, O. (1992). Kent Planlamasında Kültürel Kimlik Sorunu. Ege Mimarlık Dergisi.(2): 39-42.
• Erdoğan, E. (1996). Anadolu Avlularının Özellik Ve Düzenleme İlkeleri Üzerinde Karşılaştırmalı Bir Araştırma. Ankara Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Doktora Tezi, Ankara, 567 s.
• Esendemir, Ş. (2015). Şehrin Kökeni, Muhafazakar ve Modernist Halleri. Şehir ve Medeniyet. (9):32-37.
• Evliya Çelebi Seyahatnamesi (1982). (Haz: İsmet Parmaksızoğlu). Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları: 506. 1000 Temel Eser Dizisi:88. Ankara.
• Eyüpgiller, K. K. (2013). Korumanın Türkiye’ye Özgü Sorunları ‘İhmal Edilmiş ve Sağlıksız Kentsel Sitlerde Koruma’. Yapı Dergisi, (380): 88-91.
• Gökhan, İ. (2010). Memlukler Döneminde Antakya(1268-1516).(A Gündüz ve S Kaya Editör).Hatay Araştırmaları-I, Cantekin Matbaası, Ankara, s 1-26.
• Gündüz, A. (2009). XVI. Yüzyılda Antakya Kazası (1550-1584).Mustafa Kemal Üniversitesi Yayınları No:23, Hatay.
• Gündüz, A., Gülcü, A. (2009). XVI. Yüzyılda Antakya Nahiyesi (1526-1584). Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi,6 (12):289-323.
• Güzelbey, C.C. (1966). Gaziantep Şer’i Mahkeme Sicilleri. Gaziantep Kültür Derneği, Cilt:142-143, Sayı:46, Gaziantep.
• Güzer, B. (2007). Antakya ve Boston Kentleri Üzerinde Açık Alan Tipolojilerinin Dönüşümünün irdelenmesi. Ankara Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Yüksek Lisans Tezi, Ankara, 100 s.
• Kıratlı, M. (2013). Gaziantep İli Şahinbey İlçesi, 18 Pafta, 99 Ada, 2 Parselde Yer Alan Sivil Mimarlık Yapısı Restorasyon Projesi. İstanbul Teknik Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Yüksek Lisans Tezi, İstanbul, 218 s.
• Kocaoğlu, S.E. (2016). Antakya Tarihi Kent Dokusunun Kentsel Tasarım Açısından İncelenmesi ve Bir Örnek Çalışma. Bartın Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Yüksek Lisans Tezi, Bartın, 212 s.
• Kuban, D. (2001). Türkiye’de Kentsel Koruma Kent Tarihleri ve Koruma Yöntemleri. Tarih Vakfı Yurt Yayınları, İstanbul.
• Radoslav, R., Branea, A.M., Gaman, S.M. (2013). Rehabilitation Through a Holistic Revitalization Strategy of Historical City Centres Timisoara, Romania. Journal of Cultural Haritage (Elsevier) 14S(2013)e1-e6
• Rifaioğlu, M.N. (2003). Antakya Eski Kent Dokusunda Gazipaşa Sokağının Mekânsal Analizi. Çukurova Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Yüksek Lisans Tezi, Adana, 201 s.
• Rifaioğlu, M.N. (2015). Mekânsal-Kültürel Değerleri ve Koruma Sorunsalı", Mimarlık Dergisi, TMMOB Mimarlar Odası Ankara Şubesi Yayınları, 381: 53-58.
• Ömeroğlu, C. (2006). Antakya Kentinin Özgünlüğü Ve Günümüz Koruma Sorunlarının Antakya Kentsel Sit Alanında İrdelenmesi. Gazi Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Yüksek Lisans Tezi, Ankara, 215 s.
• Özalp, D. (2008). Tarihî Kent İmajının Korunmasında Kentsel Tasarım Antakya Örneği. Kültür ve Turizm Bakanlığı Kültür Varlıkları ve Müzeler Genel Müdürlüğü Uzmanlık Tezi, Ankara, 179 s.
• Özdeğer, H. (1996).Gaziantep. Türk Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi 13:466-475, İstanbul.
• Rodwell, D. (2014). Sustaınability and the Holistic Approach to the Conservation of Historic Cities. Journal Of Architecture Conservation, 9:1, 58-73.
• Sahillioğlu, H. (1991). Antakya. Türk Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi 3:228-232, İstanbul.
• Sbeinati, M.R., Darawcheh , R., Mouty, M. (2005). The Historical Earthquakes of Syria: An Analysis of Large and Moderate Earthquakes from 1365 B.C. to 1900 A.D. Annals of Geophysics 48(3): 347–435.
• Tatlıgil, F. (2005). Gaziantep Kentinin Geleneksel Konut Dokusunun Ve Sosyo-Kültürel Yapısındaki Değişimin İncelenmesi. Yıldız Teknik Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Yüksek Lisans Tezi, İstanbul, 131 s.
• Tekin, M. (2000). Hatay Tarihi. Atatürk Kültür Merkezi Başkanlığı Yayınları, Ankara.
• Tozlu, S. (2009). Antakya Tarihi Bibliyografyası. Fırat Üniversitesi Orta Doğu Araştırmaları Merkezi Yayınları No:17 Tarih Şubesi Yayınları No:14, Elazığ.
• Tuncel, M. (1996). Bugünkü Gaziantep. Türk Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, 13: 474-475.
• Turan, O. (1971). Selçuklular Zamanında Türkiye. Ötüken Yayınları, Yayın no:573, Kültür Serisi:255, İstanbul.
• Uğur, H. (2004). Geleneksel Şehirsel Mekanlar, Değerlendirme ve Korunmaları Bağlamında Sistematik Yaklaşım: Gaziantep Örneği. İstanbul Teknik Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Doktora Tezi, İstanbul, 133 s.
• Ünal, Z.G. (2001). Bilgisayar Destekli Tarihi Çevre Koruma Bilgi Sistemi Oluşturulması ve Gaziantep Kentsel Sit Alanında Örneklenmesi. Yıldız Teknik Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Doktora Tezi, İstanbul, 312 s.
• Wang, J. (2011). Problems and Solutions İn The Protection of Historical Urban Areas. Frontiers of Architectural Research(Elsevier).1:40-43
• Yerasimos, S., Tekeli, İ., Yerolimpos, A., Lory, B., Popovic, A., Laurent, B.A., Georgeon, F., Minassian, A.T., Dumont, P., Ilbert, R., Moulim, A.M. (1996). Modernleşme Sürecinde Osmanlı Kentleri .(Dumont P and Georgeon F Editör). Tarih Vakfı Yurt Yayınları, İstanbul.
• Yıldırım, G.E., Çağdaş, G. (2018). Gaziantep Geleneksel Mimari Dokusunun Sosyo-Kültürel Bağlamda Mekan Dizimsel Analizi. Gaziantep Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi,17:2, 508-532.
• Yoldaş, H. (2014). Sürdürülebilirlik Bağlamında Sosyo-Kültürel Etkenler Açısından Antakya Konutlarının Mekânsal Analizi. İstanbul Kültür Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Yüksek Lisans Tezi, İstanbul, 182 s.
• Yuen, B. (2005). Searching For Places İdentity in Singapore.Habitat İnternational, 29(2), 197-214.
• Yüce, B. (2010). Osmanlı Son Dönemi ile Erken Cumhuriyet Dönemi Arasında Gaziantep’te Mimari Dokunun Değişimi (1839-1950). İstanbul Teknik Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Yüksek Lisans Tezi, İstanbul,178 s.