Akdeniz ve Arizona Servisi Fidanlarının Morfolojik Kalite Özellikleri

Yıl 2020, Cilt: 22 Sayı: 2, 580 - 590, 15.08.2020

Sezgin Ayan , Emre Civek Esra Nurten Yer Çelik , Orhan Gülseven , Şeyma Selin Akın , Ergin Yılmaz

https://doi.org/10.24011/barofd.707871

Cited By: 3

Öz

Değişen iklim koşulları etkisiyle özellikle Akdeniz havzasında artan yangın riskine karşı servilerin önemi gittikçe artmaktadır. Bu çalışma, farklı yaşlardaki çıplak köklü ve tüplü Akdeniz piramidal servisi (Cupressus sempervirens L. var. pyramidalis (O. Targ. Tozz.) Nyman) ve Arizona servisi (Cupressus arizonica Greene) fidanlarının morfolojik kalite özelliklerinin belirlenmesi amacıyla Samsun-Gelemen Orman Fidanlığında yürütülmüştür. Çalışmada Samsun orijinli 1+0 yaşlı çıplak köklü, 1+1 ve 1+2 yaşlı repikajlı-polietilen tüplü fidanlar kullanılmıştır. Fidanlarda morfolojik özellik bakımından; Kök boğazı çapı (KBC), fidan boyu (FB), terminal sürgün boyu (TSB), kök taze ağırlığı (KTA), gövde taze ağırlığı (GTA), kök kuru ağırlığı (KKA), gövde kuru ağırlığı (GKA), fidan kuru ağırlığı (FKA), gürbüzlük indisi (Gİ), kuru kök yüzdesi (%KKök), katlılık indisi (Kİ) ve Dickson kalite indeksi (DKİ) kriterleri baz alınmıştır. Tespit edilen morfolojik özelliklere göre fidanlar, Türk Standartları Enstitüsü (TSE) kriterleri ve Aphalo ve Rikala (2003) Gİ değerine göre değerlendirilmiştir. Elde edilen sonuçlara göre; her iki türde boy gelişimi ve gövde ağırlığında yüksek değerlere sahip fidanlar yetiştirilmesine rağmen, KKA (0,27-5,43 gr), %Kkök (%15,75-30) ve Kİ (2,67-7,25) gibi kök gelişimini temsil eden kriterler bakımından oldukça düşük değerlere sahip olduğu tespit edilmiştir. Fidanlık ekolojisi ve kültürel uygulamalar etkisiyle fidanların kök gelişiminde zayıf davranmaları kurak ve yarı kurak bölgeler için tercih edilmeyecek bir fidan standardını oluşturmuştur. Çalışmada öne çıkan kök gelişimi zayıflığına karşı; su stresi ile şartlandırma, fidan gelişim dönemlerini esas alan kök kesim zamanı ve tekrarı, gübreleme ve sulama rejimi gibi kültürel işlemlerin doğru ve etkin bir şekilde yapılması şiddetle önerilmektedir.

Anahtar Kelimeler

Cupressus, Fidan morfolojisi, Kalite sınıfları, TSE

Morphological Quality Characteristics of Mediterranean and Arizona Cypresses Seedlings

Öz

Cypresses are getting importance against the increasing risk of fire, especially in the Mediterranean basin, due to changing climatic conditions. This study was carried out in Samsun-Gelemen Forest Nursery in order to determine morphological quality characteristics of bare rooted and containerised Mediterranean cypres (Cupressus sempervirens L. var. pyramidalis (O. Targ. Tozz.) Nyman) and Arizona cypres (Cupressus arizonica Greene) seedlings of different ages. In the study, 1+0 aged bare rooted, 1+1 and 1+2 aged transplanted-polyethylene containerised seedlings from originated Samsun were used. Root collar diameter (KBC), seedling height (FB), the lenght of terminal shoot (TSB), root fresh weight (KTA), stem fresh weight (GTA), root dry weight (KKA), stem dry weight (GKA), seedling dry weight (FKA), sturdiness index (GI), dry root percentage (Kkok%), the ratio of stem and root dry weight (KI) and Dickson Quality Index (DKI) were utilized as morphological characteristics in the seedlings. The seedlings identified in terms of the morphological characteristics were evaluated according to criteria of Turkish Standart Institute (TSI) and the GI values of Aphalo and Rikala (2003). According to the obtained results for both of the species, although seedlings with high values in terms of height growth and stem weight were grown, very low values were determined in terms of criteria representing root development such as KKA (0,27-5,43 gr), Kkok% (15,75-30%) and KI (2,67-7,25). Due to the influence of nursery ecology and cultural practices, the weak growth of the seedlings in root development has formed the traits of the seedlings that will not be preferred for arid and semi-arid regions. Against the weakness of root growth featured in the study; it is strongly suggested that cultural processes such as water stress conditioning, root cutting time and repetition based on seedling development periods, fertilization and irrigation regime be performed correctly and effectively.

Anahtar Kelimeler

Cypres, seedling morphology, quality standards, TSI

Kaynakça

• Al-Hawija, N.B., Lachmuth, S., Welk E., Hensen, I. (2015). Performance of seedlings from natural and afforested populations of Cupressus sempervirens under different temperature and moisture regimes. Plant Species Biology (2015) 30, 257–271.
• Anonim (1988). TS 2265/Şubat 1988 İğne yapraklı ağaç fidanları standardı, Türk Standartları Enstitüsü, Ankara.
• Aphalo, P., Rikala, R. (2003). Field performance of silver-birch planting-stock grown at different spacingand in containers of different volume, New Forests 25: 93–108, Kluwer Academic Publishers. Printed in The Netherlands.
• Aslan, S. (1986). Kazdağı göknarı (A. equitrojani Ascher et Sinten)’nın fidanlık tekniği üzerine çalışmalar. Ormancılık Araştırma Enstitüsü Yayını No; 157,1-42 s.
• Avanoğlu, B., Ayan, S., Demircioğlu, N., Sivacioğlu, A. (2005). The Evaluation of 2+0-year old Black pine (Pinus nigra Arnold. subsp. pallasiana (Lamb.) Holmboe.) seedlings produced in Kastamonu-Taşköprü Forest Nursery according to the norms of Turkish Standards Institution, SIGMA: Journal of Engineering and Science, Yıldız Technical University, 2, 73-83, İstanbul.
• Avşar, M.D. (2001). Kahramanmaraş yöresi park ve bahçelerindeki dallı servilerin (Cupressus sempervirens L. var. horizontalis (Mill.) Gord.) bazı kozalak ve tohum özellikleri. KSU Fen ve Mühendislik Dergisi, 4 (2): 80-87.
• Ayan, S. (2002). Tüplü Doğu ladini (Picea orientalis (L.) Link.) fidanı yetiştirme ortamları özellikleri ve üretim tekniğinin belirlenmesi, Orm. Bak. Doğu Karadeniz Orm. Arş. Enst. Yayınları, Orm. Bak. Yayın No.179, DKOA Yayın No.14, Teknik Bülten, No:11, Trabzon.
• Ayan, S. (2007). Containerised seedling propagation, 7th Section (Editors: YAHYAOĞLU, Z. and M. GENÇ, Seedling standardization: Quality seedling propagation and principals of seedling qualification Publication of Süleyman Demirel University, Pub. Nu: 75, p. 301-352, ISBN 978-9944-452-07-6, Isparta.
• Ayan, S., Gedik, F., Yer Çelik, E.N., Gülseven, O., Yılmaz, E., Akın, Ş.S., Özel, H.B. (2020). Bazı Geniş Yapraklı Orman Ağacı Fidanlarının Morfolojik Özellikleri. Bartın Orman Fakültesi Dergisi, 22 (1) 245-255.
• Ayan, S., Sıvacıoğlu, A. (2006). Review of the fast growing forest tree species in Turkey, The Bulletin CIDEU, 2: 57-71.
• Ayıntaplı P. (1995). Serinyol ve Tekir fidanlıklarında üretilen Kızılçam, Anadolu Karaçamı ve Toros Sediri fidanlarında kalite sınıflaması araştırmaları. Yüksek Lisans Tezi, KTÜ Fen Bilimleri Enstitüsü, 116 s. Trabzon.
• Baldi P., Pedron L., Hietala A. M., La Porta N. (2011). Cold tolerance in cypress (Cupressus sempervirens L.): a physiological and molecular study. Tree Genetics and Genomes 7: 79–90. DOI: 10.1007/s11295-010-0316-8.
• Bilir, N. (1997). Doğu Karadeniz Bölgesi’nde Toros Sediri (Cedrus libani A. Rich.) Orijin Denemeleri Fidanlık Aşaması. Karadeniz Teknik üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü. Yüksek Lisans Tezi. 90, Trabzon.
• Bilir, N., Çetinkaya, D. (2018). Morphological characteristics in seed orchard and seed stand seedlings of brutian pine (Pinus brutia Ten.). 2nd International Congress on Multidisciplinary, 4-5 May, Cukurova University Adana, p. 57-62.
• Birler, A.S. (1998). Çevre ve insan: Endüstriyel plantasyonlar (Orman Ağaçları Tarımı): Ed: Kıvanç, M. ve Yücel, E., Anadolu Üniversitesi, Açıköğretim Fakültesi Yayınları. No:1017/560. Bölüm:9, s.174-189, Eskişehir.
• Boydak, M., Oliver, C.D., Dirik, H. (1995). Introduction possibilities of some native fast growing coniferous forest tree species of the USA to Turkey. Poplar and Fast Growing Forest Tree Species Research Institute, Misselenous publications, Num. 7, İzmit, Turkey.
• Brofas G., Karetsos G., Dimopoulos P., Tsagari C. (2006). The natural environment of Cupressus sempervirens in Greece as abasis for its use in the Mediterranean region. Land Degradation and Development 17: 645–659. DOI: 10.1002/ldr.750.
• Browicz, K., Zielinski J. (1982). Chorology of trees and shrubs in South-West Asia and Adjacent Regions. Warszawa-Poznan, Poland.
• Çetinkaya, D., Bilir, N. (2019). Toros Sediri’nde (Cedrus libani A. Rich.) fidan tipi x fidan morfolojisi etkileşimi. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Dergisi 10(1): 28-33. ISSN Online: 1309-2243, http://dergipark.gov.tr/makufebed, https://doi.org/10.29048/makufebed.510959.
• Deligöz A. (2007). Anadolu karaçamı (Pinus nigra arn. subsp. pallasiana (Lamb.) Holmboe) fidanlarına ait bazı temel morfolojik ve ekofizyolojik özelliklerin dikim başarısına etkisi. Doktora Tezi, SDÜ Fen Bilimleri Enstitüsü, 295 s. Isparta
• Demircioğlu, N., Ayan, S., Avanoğlu, B., Sivacioğlu, A. (2004). The Evaluation of 2+0-year old Scotch pine (Pinus sylvestris L.) seedlings produced in Kastamonu-Taşköprü forest nursery according to the norms of Turkish Standards Institution, Journal of Engineering, Faculty of Engineering, Pamukkale University, 2 (10) 243-251, Denizli.
• Dickson, A., Leaf, A.L., Hosner, J.F. (1960). Quality appraisal of white spruce and white pine seedlings stock in nurseries. Forestry Chronicle, 36(1):10-13.
• Dilaver, M., Seyedi, N., Bilir, N. (2015). Seedling quality and morphology in seed sources and seedling type of brutian pine (Pinus brutia Ten.). World Journal of Agricultural Research, 3 (2):83-85.
• Dirik, H. (1993). Kızılçam (Pinus brutia Ten.) da bazı önemli fidan karakteristikleri ile dikim başarısı arasındaki ilişkiler. İ.Ü. Orm. Fak. Derg. Seri A, 2, 51-75.
• Donahue, J. K., Upton, J.L. (1996). Geographic variation in leaf, cone and seed morphology of Pinus greggii in navite forests. Forest Ecology and Management, 82(1-3), 145-157.
• Eler, Ü., Keskin, S., Örtel, E. (1993). Toros sediri (Cedrus libani A. Rich.) Fidanlarında Kalite Sınıflarının Belirlenmesi Üzerine Araştırmalar. Ormancılık Araştırma Enstitüsü Dergisi, 240:81-105.
• Eyüboğlu, A.K. (1979). Fidan. Ormancılık Araştırma Enstitüsü Dergisi, 50, 31-69s,
• Gallis A.T., Doulis A.G., Papageorgiou A.C. (2007). Variability of cortex terpene composition in Cupressus sempervirens L. provenances grown in Crete, Greece. Silvae Genetica 56(6):294–299.
• Genç, M. (1992). Doğu Ladini (Picea orientalis (L.) Link) Fidanlarına Ait Bazı Morfolojik ve Fizyolojik Özelliklerle Dikim Başarısı Arasındaki İlişkiler, (Doktora Tezi), KTÜ. Fen Bilimleri Enstitüsü.
• Gezer, A. (1976). Ağaçlandırmalarda kullanılmaya elverişli doğu ladini (Picea orientalis (L.) link.) fidanlarının bazı morfolojik yapılarına göre tespiti ve bunun sonucunda bulunacak elverişli tipteki fidanların fidanlıklarda üretim oranını arttırma üzerine araştırmalar. OAE Teknik Bülten Serisi No: 91, Ankara.
• Gilman, E.F., Watson D.G. (1993). Cupressus arizonica var. arizonica Arizona Cypress. Fact Sheet ST-222 November 1993, US. Forest Service Department of Agriculture.
• Giovanelli, A., De Carlo, A. (2007). Micropropagation of Mediterranean cypress (Cupressus sempervirens L.). In: Jain S. M. & Häggman H. (eds). Protocols for Micropropagation of Woody Trees and Fruits. Springer-Verlag, Berlin, pp. 93–105.
• Gülseven, O., Ayan, S., Özel, H. B., Yer, E.N. (2019). Farklı doğu kayını (Fagus orientalis Lipsky.) populasyonlarına ait fidanların morfolojik ve fizyolojik karakteristikleri. Türkiye Ormancılık Dergisi, 20(3): 180-186. Isparta.
• Ivetić, V., Škorić, M. (2013). The impact of seeds provenance and nursery provenance method on Austrian pine (Pinus nigra Arn.) seedlings quality. Annals of Forest Research, 56(2), 297-306.
• Kızmaz, M. (1993). Karaçam Fidanlarının Kalite Sınıflarının Belirlenmesi Üzerine Araştırmalar. Ormancılık Araştırma Enstitüsü Yayınları, Teknik Bülten No: 238-241, 7-36.
• Kolevska, D.D., Trajkov P., Maletic V., Terziska, M. (2015). Dynamic of growth and quality of Arizona Cypress (Cupressus arizonica Greene) seedlings from three container types. In: Ivetic V., Stankovic D. (eds.) Proceedings: International Conference Reforestation Challenges. 03-06 June 2015, Belgrade, Serbia. Reforesta. pp. 78-87.
• Korol , L., Kara, N., Işık, K., Schliller, G. (1997). Genetic differentiation among and within natural and planted Cupressus sempervirens L. Eastem Mediterranean populations. Silvae Genetica 46 (2-3): 151-155.
• Kostopoulou, P., Radoglou, K., Dini-Papanastasi, O. (2011). Performance and quality of Cupressus sempervirens L. miniplug seedlings under reduced photoperiod. European Journal of Forest Research 130: 579–588. DOI: 10.1007/s10342-010-0447-3.
• Kostopoulou, P., Radoglou, K., Dini-Papanastasi, O., Spyroglou, G. (2010). Enhancing planting stock quality of Italian cypress (Cupressus sempervirens L.) by pre-cultivation in mini-plugs. Ecological Engineering 36: 912–919. DOI: 10.1016/j.ecoleng.2010.04.004.
• Long, A.J., Carrier, B.D. (1993). Effects of Douglas-fir 2+0 seedling morphology on field performance. New Forests, 7(1), 19-32.
• Mayer, H., Aksoy, H. (1998). Türkiye Ormanları. Orman Bakanlığı Yayın No. 038 58- 60s.
• McCreary, D.D. (1996). The effects of stock type and radicle pruning on blue oak morphology and field performance. Ann. Sci. For., 53, 641-648.
• Özalp, G. (1991). Cupressus sempervirens L.'in Reşadiye Yarımadası'nda yeni bir yayılışı. Review of the Faculty of Forestry University of İstanbul Seri A. 41(1):98-107.
• Özçelik, R. (2005). Aydıncık yöresi doğal dallı servi (Cupressus sempervirens L. var. horizontalis (Mill.) Gord) Meşcerelerinde homojenlik durumunun ve gövde niteliklerinin değerlendirilmesi. Çevre ve Orman Bakanlığı Yayın No.283, Müdürlük Yayın no. 031, Batı Akdeniz Ormancılık Araştırma Müdürlüğü Dergisi, Sayı. 6, 28-41.
• Özpay Z., Tosun S. (1993). Kayın (Fagus orientalis Lipsky.) fidanlarının kalite sınıflarının belirlenmesi üzerine araştırmalar. O.A.E. Dergisi, 241, 107-137.
• Palacios, G., Navarro-Cerrillo, R.M., del Campo, A., Toral, M. (2009). Site preparation, stock quality and planting date effect on early establishment of Holm oak (Quercus ilex L.) seedlings. Ecol. Eng. 35, 38–46.
• Parlak, S., Yılmaz, M., Özgün, O. (2018). Biyogübre uygulamasının Cupresus arizonica ve Acer saccharum L. fidanlarının bazı morfolojik özelliklerine etkisi, Ormancılık Araştırma Dergisi, 5 (2) 117-122.
• Raddi, S., Sümer, S. (1999). Genetic diversity in natural Cupressus sempervirens L. population in Turkey. Biochemical Systematics and Ecology. 7:799-814.
• Resco de Dios, V., Fischer, C., Colinas, C. (2007). Climate change effects on Mediterranean forests and preventive measures. New Forests 33: 29–40. DOI: 10.1007/s11056-006-9011-x.
• Ritchie, G.A., Shula, R.G. (1984). Seasonal changes of tissue-water relations in shoots and root systems of Douglas-fir seedlings. Forest Science, 30(2): 538-548.
• Sabuncu, R., Çalışkan, S. (2008). Akdeniz servisinin (Cupressus sempervirens L.) ekolojisi ve silvikültürü, İstanbul Üniversitesi Orman Fakültesi Dergisi, Seri. B, 58 (1) 53-72.
• South, D.B., Rakestraw, J.L. (2002). A loblolly pine seedling-grade genotype study. Southern J. Applied Forestry, 26, 1-6.
• Stankova, T.H., Stankov, H., Panetsos, K. (1996). Juvenile growth rate of Cupressus sempervirens L. from western Crete. Proceedings of the Second Balkan Conference on Study, Conservation and Utilisation of Forest Resources, 3–5 June, Sofia, Volume I: 123–127.
• Şevik, H., Ayan, S., Demircioğlu, N., Sivacioğlu, A. (2003). The evaluation of bare-rooted and broad-leaved forest tree seedlings grown in Gölköy forest nursery (province of Kastamonu) according to the norms of Turkish Standards Institution, Journal of Forestry Faculty of Gazi University, 3 (2) 233-245.
• Thompson, B.E. (1985). Seedling Morphological Evaluation: What You Can Tell by Looking, Evaluating Seedling Quality: Principles, Procedures, and Predictive Ability of Major Tests, Editor: Duryea M.L., Oregon State University, Corvallis, 55–71.
• Topic, V., Butorac, L., Durdevic, Z., Kekelic, B., Jelic, G. (2009). Effect of container type on growth and development of seedlings of common cypress (Cupresus sempervirens var. pyramidalis Nyman) in nurseries and forest cultures, Sumarski list, 3-4, CXXXIII, 121-134.
• Tunçtaner, K. (1998). Yabancı tür ithal çalışmaları ve endüstriyel plantasyonlar için tür seçimi. Hızlı Gelişen Türlerle Yapılan Ağaçlandırma Çalışmalarının değerlendirilmesi ve Yapılacak Çalışmalar (Workshop) s.65-71, Ankara.
• Üçler, A.Ö., Gülcü, S., Bilir, N. (2000). Anadolu Karaçamı ve Kızılçam'da Tohum Kaynağı-Morfolojik Fidan Kalitesi İlişkileri. Bildiri Özetleri Kitapçığı s, 39. II. Ulusal Fidancılık Sempozyumu, 25-29 Eylül, İzmir.
• Ürgenç, S. (1986). Ağaçlandırma tekniği. İÜ Orman Fakültesi Yayını, Üniversite Yayın No: 3314, Fakülte Yayın No: 375, 525s. İstanbul.
• Villar-Salvador, P., Ocaña, L., Peñuelas, J.L., Carrasco, I. (1999). Effects ofwater stress conditioning on thewater relations, root growth capacity, and the nitrogen an non-structural carbohydrate concentration of Pinus halepensis Mill. (Aleppo pine) seedlings. Annals of Forest Science 56: 459–465. DOI: 10.1051/forest: 19990602.
• Xenopoulos, S., Andréoli, C., Panconesi, A., Pinto Ganhão, J., Tuset J.J. (1990). Importance of cypress. Progress in EEC Research on Cypress Diseases, Commission of the European Communities, Agriculture, Report EUR 12493 EN, Luxembourg, pp. 1–13.
• Yer, E.N., Ayan, S. (2011). Eskişehir orman fidanlık koşullarında yetiştirilen çıplak köklü toros sediri ve anadolu karaçam fidanlarının gelişim dönemleri, K.Ü. Orman Fakültesi Dergisi, 11 (2):219– 227, Kastamonu.
• Yılmaz, M. (1995). Karaçam fidanlarının kalite sınıflarının belirlenmesi üzerine araştırmalar, Ormancılık Araştırma Enstitüsü Yayınları, Teknik Bülten No; 238-241, 5-37.
• Yılmazer, C., Bilir, N. (2016). Effect of seedling type in morphology and quality of brutian pine (Pinus brutia Ten.) Seedlings. IJSRST, 2(5):237-240.
• Zohary, M. (1973). Geobotanical Foundations of the Middle East, Vols 1 and 2. Gustav Fischer Verlag and Swets and Zeitlinger, Stuttgart and Amsterdam.