Farklı Yaşlardaki Tüplü Fıstıkçamı (Pinus pinea L.) Fidanlarının Morfolojik Kalite Özellikleri

Yıl 2020, Cilt: 22 Sayı: 2, 633 - 641, 15.08.2020

Sezgin Ayan , Emre Civek , Esra Nurten Yer Çelik , Orhan Gülseven , Halil Barış Özel , Jeuma Ahmed Hamed Eshaıbı Şeyma Selin Akın , Ergin Yılmaz

https://doi.org/10.24011/barofd.720658

Cited By: 6

Öz

Samsun-Gelemen Orman Fidanlığında yürütülen çalışmada, Samsun orijinli farklı yaşlardaki tüplü fıstıkçamı (Pinus pinea L.) fidanlarının morfolojik kalite özelliklerinin belirlenmesi amaçlanmıştır. Bu amaçla fidanların morfolojik özelliklerini belirlemede; Kök boğazı çapı (KBÇ), fidan boyu (FB), terminal sürgün boyu (TSB), kök taze ağırlığı (KTA), gövde taze ağırlığı (GTA), kök kuru ağırlığı (KKA), gövde kuru ağırlığı (GKA), fidan kuru ağırlığı (FKA), gürbüzlük indisi (Gİ), kuru kök yüzdesi (%KKök), katlılık indisi (Kİ) ve Dickson kalite indeksi (DKİ) kriterleri baz alınmıştır. Tespit edilen morfolojik özelliklere göre fidanlar, Türk Standartları Enstitüsü (TSE) kriterleri ve Aphalo ve Rikala (2003) Gİ değerine göre değerlendirilmiştir. Yetiştirilen 2+0 ve 3+0 yaşlı polietilen tüplü fidanların morfolojik kalite özellikleri ortalamaları sırasıyla; KBÇ: 7,92-11,8 mm; FB: 39,06-65,3 cm; TSB: 15,93-31,77 cm; KTA: 6,59-14,26 gr; GTA: 31,99-85,42 gr; KKA: 2,54-6,18 gr; GKA: 12,09-33,84 gr; FKA:14,63-40,02 gr; Gİ: 49,01-56,44; %KKök: 17-16; Kİ:4,99-5,61; DKİ:1,5-3,65 olarak belirlenmiştir. Kİ kriteri açısından 2+0 yaşlı fidanların %76,7’si, 3+0 yaşlı fidanların ise %90’ı “Iskarta” vasfındadır. Mevcut morfolojik standarttaki fidanların sadece peyzaj amaçlı ağaçlandırma çalışmalarında kullanılabileceği düşünülmektedir.

Anahtar Kelimeler

Samsun-Gelemen, fidan morfolojisi, kallite sınıfı, TSE, fıstıkçamı

Morphological Quality Characteristics of Different Ages Containerised Seedlings of Stone Pine (Pinus pinea L.)

Öz

It was aimed to determine the morphological quality characteristics of containrised stone pine (Pinus pinea L.) seedlings originated from Samsun at different ages in this study performed in Samsun-Gelemen Forest Nursery. For this purpose, Root collar diameter (RCD), seedling height (SH), the lenght of terminal shoot (LTS), root fresh weight (RFW), stem fresh weight (SFW), root dry weight (RDW), stem dry weight (SDW), seedling dry weight (SEDW), sturdiness index (SI), dry root percentage (DR%) shoot-root ratio (SRR) and Dickson Quality Index (DQI) criteria were choosed for detectioning morphological characteristics of the seedlings. According to the morphological characteristics identified, seedlings were evaluated in terms of Turkish Standart Institute (TSI) criterias and the SI values of Aphalo and Rikala (2003). Morphological quality characteristics of grown 2+0 and 3+0 aged polyethylene containerised seedlings were determined as RCD: 7,92-11,8 mm; SH: 39,06-65,3 cm; LTS: 15,93-31,77 cm; RFW: 6,59-14,26 gr; SFW: 31,99-85,42 gr; RDW: 2,54-6,18 gr; SDW: 12,09-33,84 gr; SEDW:14,63-40,02 gr; GI: 49,01-56,44; DR%: 17-16; SRR:4,99-5,61; DQI: 1,5-3,65 respectively. 76.7% of 2+0 aged, and 90% of 3+0 aged seedlings in terms of KI criteria is “unsuitable”. It is thought that seedlings of the current morphological standard can only be used in afforestation for landscaping purposes.

Anahtar Kelimeler

Samsun-Gelemen, seedling morphology, quality class, TSI, stone pine

Kaynakça

• Anonim, (1988). TS 2265/Şubat 1988 İğne Yapraklı Ağaç Fidanları Standardı, Türk Standartları Enstitüsü, Ankara.
• Anonim, (2013). Yeşilırmak Havzasında Kırsal Nüfusun Odun Dışı Orman Ürünleri Farkındalığı (KORUP)” Projesi. (Amasya, Çorum, Samsun, Tokat) Odun Dışı Orman Ürünleri Envanteri Kitabı, 168 s. Erişim [http://www.yesilirmak.org.tr/userfiles/file/ODOU_KORUP.pdf]
• Aphalo, P., Rikala, R., (2003). Field Performance of Silver-Birch Planting-Stock Grown at Different Spacingand in Containers of Different Volume, New Forests 25: 93–108, Kluwer Academic Publishers. Printed in The Netherlands.
• Avanoğlu, B., Ayan, S., Demircioğlu, N., Sivacioğlu, A. (2005). The Evaluation of 2+0-year old Black pine (Pinus nigra Arnold. subsp. pallasiana (Lamb.) Holmboe.) seedlings produced in Kastamonu-Taşköprü Forest Nursery according to the norms of Turkish Standards Institution, SIGMA: Journal of Engineering and Science, Yıldız Technical University, 2, 73-83, İstanbul.
• Avşar, M.D. (2000). Kahramanmaraş yöresi fıstıkçamı (Pinus pinea L.) meşcereleri üzerine bir araştırma, Orman Bakanlığı yayın no. 114, Müdürlük yayın no. 21, Ege Ormancılık Araştırma Müdürlüğü Yayınları, Dergi Serisi, 1: 41-50.
• Awada, T., Radoglou, K., Fotelli, M.N., Constantinidou, H.I.A., (2003). Ecophysiology of seedlings of three Mediterranean pine species in contrasting light regimes. Tree Physiology, 23:33–41.
• Ayan, S. (1999). The effects of slow release fertilizer on the production of Containerized-Scotch Pine (Pinus sylvestris L.), Journal of Forest Engineering, 35 (9), 25-28, Ankara.
• Ayan, S., Sıvacıoğlu, A. (2006). Review of the fast growing forest tree species in Turkey, The Bulletin CIDEU, 2: 57-71.
• Ayıntaplı P., (1995). Serinyol ve Tekir fidanlıklarında üretilen Kızılçam, Anadolu Karaçamı ve Toros Sediri fidanlarında kalite sınıflaması araştırmaları. Yüksek Lisans Tezi, KTÜ Fen Bilimleri Enstitüsü, 116 s. Trabzon.
• Barbero, M., Loiser, R., Queze,l P., Richardson, D.M., Romane, F. (1998). Pines of the Mediterranean basin. In: Richardson DM (ed) Ecology and Biogeography of Pinus. Cambridge University Press, Cambridge.
• Bazzaz, F.A., Ackerly, D.D., Reekie, E.G. (2000). Reproductive allocation in plants. In: Fenner M (ed) Seeds: the ecology of regeneration in plant communities, 2nd edn. CAB International, Wallingford.
• Bernier, P.Y., Lamhamedi, M.S., Simpson, D. G., (1995). Shoot:Root Ratio Is of Limited Use in Evaluating the Quality of Container Conifer Stock. Tree Planters' Notes 46 (3), 102-106.
• Bilgin, S. (2008). Fıstıkçamı (Pinus pinea L.)’nın tohum-fidan ilişkileri ve fidanlıkta fidan yetiştirme teknikleri. Doktora tezi, Süleyman Demirel Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Isparta.
• Bilgin, S. (2019). Fıstıkçamı (Pinus pinea L.), palamut meşesi (Quercus ithaburensis Decne. subsp. macrolepis (Kotschy) Hedge & Yalt.) ve saçlı meşe (Quercus cerris L.) fidanlarının fidan kalite özelliklerinin belirlenmesi. Turkish Journal of Forestry, 20(4):297-304.DOI: 10.18182/tjf.565999
• Bilir, N., Kaya, C., Ulusan, M.D. (2010). Aydın Orijinli Fıstıkçamı (Pinus pinea L.) Fidanlarında Morfolojik Özellikler ve Fidan Kalitesi, Kastamonu Üni., Orman Fakültesi Dergisi, 10 (1): 37-43.
• Calado, N. (2012). Fileira da pinha/pinhão: necessidades de informação e conhecimento. Seminário UNAC de Valorização da Fileira da Pinha/Pinhão, Alcácer do Sal, September 18, 2012.
• Carrasquinho, I., Gonçalves, E. (2013). Genetic variability among Pinus pinea L. provenances for survival and growth traits in Portugal. Tree Genet Genomes 9:855–866. doi:10.1007/s11295-013-0603-2.
• Çetinkaya, D., Bilir, N. (2019). Toros Sediri’nde (Cedrus libani A. Rich.) Fidan Tipi x Fidan Morfolojisi Etkileşimi. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Dergisi 10(1): 28-33. ISSN Online: 1309-2243, http://dergipark.gov.tr/makufebed, https://doi.org/10.29048/makufebed.510959.
• Deligöz A. (2007). Anadolu karaçamı (Pinus nigra arn. subsp. pallasiana (Lamb.) Holmboe) fidanlarına ait bazı temel morfolojik ve ekofizyolojik özelliklerin dikim başarısına etkisi. Doktora Tezi, SDÜ Fen Bilimleri Enstitüsü, 295 s. Isparta
• Deligöz, A., Gur, M. (2015). Morphological, physiological and biochemical responses to drought stress of Stone pine (Pinus pinea L.) seedlings. Acta physiologiae plantarum, 37(11), 243.
• Demircioğlu, N., Ayan, S., Avanoğlu, B., Sivacioğlu, A. (2004). The Evaluation of 2+0-year old Scotch pine (Pinus sylvestris L.) seedlings produced in Kastamonu-Taşköprü Forest Nursery according to the norms of Turkish Standards Institution, Journal of Engineering, Faculty of Engineering, Pamukkale University, 2 (10) 243-251, Denizli.
• Dickson, A., Leaf, A.L., Hosner, J.F. (1960). Quality appraisal of white spruce and white pine seedlings stock in nurseries. Forestry Chronicle, 36(1):10-13.
• Dirik, H. (1994). Üç yerli çam türünün (Pinus brutia Ten., Pinus nigra Arn. ssp. pallasiana Lam., Pinus pinea L.) kurak periyoddaki transpirasyon tutumlarının ekofizyolojik analizi. İ.Ü. Orman Fakültesi Dergisi. 44A(1): 111-121.
• Dominguez Lerena, S., Herrero Sierra, N., Carrasco Manzano, I., Ocana Bueno, S., Penuelas Rubira, J. L., Mexal, J.G. (2006). Container characteristics ınflunce Pinus pinea seedling devolpoment in the nursery and field. Forest Ecology and Management, 221, 63-71.
• Eler, Ü., Keskin, S., Örtel, E. (1993). Toros sediri (Cedrus libani A. Rich.) Fidanlarında Kalite Sınıflarının Belirlenmesi Üzerine Araştırmalar. Ormancılık Araştırma Enstitüsü Dergisi, 240:81-105.
• Eyüboğlu, A. K. (1979). Fidan. Ormancılık Araştırma Enstitüsü Dergisi, 50, 31-69 s.
• Fady, B., Fineschi Vendramin, G.G. (2004). EUFORGEN Technical Guidelines for genetic conservation and use for Italian stone pine (Pinus pinea). International Plant Genetic Resources Institute, Rome, Italy. 6 pages. ISBN 92-9043-663-8.
• Farjon, A. (2013). Pinus pinea (errata version published in 2018). The IUCN Red List of Threatened Species 2013: e.T42391A129160976. http://dx.doi.org/10.2305/IUCN.UK.2013-1.RLTS.T42391A2977175.en
• Fırat, F. (1943). Fıstıkçamı ormanlarımızda meyve ve odun verimi bakımından araştırmalar ve bu ormanların amenajman esasları. Yüksek Ziraat Enstitüsü Yayınları, 141, Ankara.
• Ganatsas, P., Tsakaldimi, M., Thanos, C. (2008). Seed and cone diversity and seed germination of Pinus pinea in Strofylia Site of the Natura 2000 Network. Biodivers Conserv,17:2427–2439.
• Garcia Vargas, J.F., Baciller Catalan, G.Y. (2000). The Fao–Ciheam Interregional Cooperative Research Network On Nuts. 1’er Simposia Del Pino Pinonero (Pinus pinea L.), Tomo II, 22-24 Febrero 2000, 363-370, Spain.
• Genç, M. (1992). Doğu ladini (Picea orientalis (L.) Link.) fidanlarına ait bazı morfolojik ve fizyolojik özelliklerle dikim başarısı arasındaki ilişkiler. Yayınlanmamış Doktora Tezi, KTÜ Fen Bilimleri Enstitüsü. Trabzon.
• Genç, M. (2004). Silvikültürün Temel Esasları. SDÜ Orman Fakültesi yayınları No: 44, Isparta.
• Gezer A., Aslan S.(1980). Güneydoğu Anadolu Bölgesinde İyi Gelişim Gösteren Bazı İğne Yapraklı Ağaç Türlerinin Seçimi Üzerine Araştırmalar. OAE Yayınları Teknik Bülten Serisi No:103, Ankara.
• Gezer, A. (1976). Ağaçlandırmalarda Kullanılmaya Elverişli Doğu Ladini (Picea orientalis (L.) Link.) Fidanlarının Bazı Morfolojik Yapılarına Göre Tespiti ve Bunun Sonucunda Bulunacak Elverişli Tipteki Fidanların Fidanlıklarda Üretim Oranını Arttırma Üzerine Araştırmalar. OAE Teknik Bülten Serisi No: 91, Ankara.
• Gilman E.F., Watson, D.G. (1994). Pinus pinea: Stone Pine, Fact Sheet ST-472, October 1994, USDA Forest Services. http://hort.ufl.edu/database/documents/pdf/tree_fact_sheets/pinpina.pdf.
• Gülseven, O., Ayan, S., Özel, H. B., Yer, E. N. (2019). Farklı doğu kayını (Fagus orientalis Lipsky.) populasyonlarına ait fidanların morfolojik ve fizyolojik karakteristikleri. Türkiye Ormancılık Dergisi, 20(3): 180-186. Isparta.
• Kılcı, M., Akbin, G., Sayman, M. (2014). Fıstık Çamı (Pinus pinea L.). Ege Ormancılık Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü Yayın No: 74, ISBN 978-605-4610-59-4, İzmir.
• Kırdar, E., Özel, H.B., Ertekin, M. (2010). Fıstıkçamı (Pinus pinea l.) ağaçlandırmalarında budama uygulamasının boy ve çap gelişimi üzerine etkileri, Bartın Orman Fakültesi Dergisi, 12 (18) 1-10.
• Kızmaz, M. (1993). Karaçam Fidanlarının Kalite Sınıflarının Belirlenmesi Üzerine Araştırmalar. Ormancılık Araştırma Enstitüsü Yayınları, Teknik Bülten No: 238-241, 7-36.
• Lawerence, W.S. (1993). Resource and pollen limitation: plant size-dependent reproductive patterns in Physalis longifolia. Am Nat 141:296–313. doi:10.1086/285474.
• Moussouris, Y., Regato P. (1999). Forest harvest: an overview of non timber forest products in the Mediterranean Region. http://www.fao.org/docrep/x5593e/x5593e00.htm.
• Mutke, S. (2011). Toward a traceability of European pine nuts ‘‘from forest to fork’’. International meeting on mediterranean stone pine for Agroforestry, Valladolid-Spain, 17–19 November 2011, p 33.
• Mutke, S., Calama, R., González-Martínez, S.C., Montero, G., Gordo, J., Bono, D., Gil, L. (2012). Mediterranean Stone Pine: Botany and Horticulture. Horticultural Reviews 39: John Wiley & Sons, Inc., Hoboken, New Jersey:153–201. ISBN: 978-1-1180-9678-9
• Mutke, S., Fady, B., Ben, M.N.A., Khaldi, A., Khouja, M.L. (2011). Stone pine provenance trials in France, Spain, and Tunisia. International Meeting on Mediterranean stone pine for Agroforestry, Valladolid-Spain, 17–19 November 2011, p 31.
• OGM, (2006). Fıstıkçamı Eylem Planı (2006-2010). Orman Genel Müdürlüğü, Ankara.
• Perula, V.G., Cerrillo, R.M.N., Rebolloo, P.F., Murillo, G.V. (2003). Postfire regeneration of Pinus pinea L. and Pinus pinaster Aiton in Andalusia (Spain). Environ Manage 31:86–99. doi:10.1007/s00267-002-2786-4.
• Quétzel, P., Médail, F. (2003). Ecologie et biogéographie des forêts du bassin méditerranéen. Col-lection Environnement. Elsevier, Paris, 572 p. ISBN 2-84299-451-5.
• Ramsey, M. (1997). No evidence of demographic costs of seed production in the pollen-limited perennial herb Blandfolia grandiflora (Liliaceae). Int J Plant Sci 158:785–793. doi:10.1086/297491.
• Rodrigo, A., Quintana, V., Retana, J. (2007). Fire reduces Pinus pinea distribution in the northeastern Iberian Peninsula. Ecoscience 14:23–30. doi:10.2980/1195-6860(2007) 14[23:FRPPDI]2.0.CO;2.
• Sayman, M., Akbin, G., Kılcı, M. (2006), How suitable is the stone pine (Pinus pinea) species for plantation in arid and semi-arid regions? Workshop on evaluation of afforestation and erosion practices in semi-arid regions of Turkey, 7–10 November 2006, pp 343–352, Ürgüp.
• South, D.B., Haris, S.W., Barnett, J.P., Hainds, M.J., Gjerstad, D.H., (2005). Effect of container type and seedling size on survival and early height growth of Pinus palustris seedlings in Alabama, USA, Forest Ecology and Management, 204 (2-3) 385-398.
• Tapias, R., Climent, J., Pardos, J.A., Gill, L. (2004). Life histories of Mediterranean pines. Plant Ecol 171:53–68.doi:10.1023/B:VEGE.0000029383.72609.f0
• Thompson, B.E. (1985). Seedling Morphological Evaluation: What You Can Tell by Looking, Evaluating Seedling Quality: Principles, Procedures, and Predictive Ability Of Major Tests, Editor: Duryea M.L., Oregon State University, Corvallis, 55–71.
• Tolay, U. (1983). Hendek Orman Fidanlığında Uludağ Göknarı (Abies bornmülleriana Mattf.)’ın Yetiştirilmesi Tekniği ile Fidan Kalitesi ve Dikim Başarısı Arasındaki İlişkiler Üzerine Araştırmalar. Kavak ve Hızlı Gelişen Tür Orman Ağaçları Araştırma Enstitüsü, Yıllık Bülten No: 19, 49-448, İzmit.
• Ürgenç, S. (1986). Ağaçlandırma Tekniği. İÜ Orman Fakültesi Yayını, Üniversite Yayın No: 3314, Fakülte Yayın No: 375, 525s. İstanbul.
• Villar-Salvador, P., Planelles, R., Enrıquez, E., Penuelas Rubira, J. (2004). Nursery cultivation regimes, plant functional attributes, and field performance relationships in the mediterranean oak (Quercus ilex L.). For Ecol Manag 196:257–266. doi:10.1016/j.foreco.2004.02.061.
• Yaltırık, F. (1988). Gymnospermae (Açık Tohumlular). İ.Ü.Yayınları, 3443 (386), Taş Matbaası, İstanbul.
• Yer, E. N., Ayan, S. (2011). Eskişehir Orman Fidanlık Koşullarında Yetiştirilen Çıplak Köklü Toros Sediri ve Anadolu Karaçam Fidanlarının Gelişim Dönemleri, K. Ü. Orman Fakültesi Dergisi, 11 (2):219– 227, Kastamonu.
• Yılmaz, M., Tonguc, F., Bozali, N. (2010). Kahramanmaraş-Önsen doğal fıstıkçamı ormanı üzerine genel bir değerlendirme, III. Ulusal Karadeniz Ormancılık Kongresi, Cilt: III, s.895- 904. Artvin.