Tuzlu ve Jipsli Sahalarda Oyuntu İçinde Doğal Yetişen Ağaç ve Çalı Türleri: Ballıca Deresi Havzası

Yıl 2021, Cilt: 23 Sayı: 2, 624 - 635, 16.08.2021

Ebru Çerçi Ceyhun Göl

https://doi.org/10.24011/barofd.899940

Öz

Bu araştırmanın amacı; Çankırı-Ballıca Deresi Havzası tuzlu ve jipsli sahalarında oyuntu içi doğal ağaç ve çalı türlerinin gelişimini incelemektir. Araştırma, doğu, batı ve kuzey bakılarda belirlenmiş on sekiz adet oyuntuda yürütülmüştür. Oyuntuların bazı morfolojik özellikleri ve odunsu türler incelemeye konu edilmiştir. Oyuntularda çalı türleri daha geniş yayılış göstermiştir. Kuzey ve doğu bakılara özgü yayılış gösteren türlerin olduğu, batı bakıda ise tüm alanda görülen türlerin bulunduğu tespit edilmiştir. Oyuntularda eğimin azaldığı mansap bölgesinde ağaç, daha yüksek eğimli memba bölgesinde çalı türleri yayılış göstermiştir. Oyuntularda eğim yükseldikçe, bitki gelişimi gerilemiştir. Eğimin düştüğü oyuntu orta bölgesinde bitkiler yoğunlaşmıştır. Bu araştırma, oyuntu ıslah çalışmalarında, oyuntu karakteristikleri ve iklime uygun yerel çalı türlerinin kullanılması gerektiğini ortaya koymuştur.

Anahtar Kelimeler

Oyuntu, erozyon, çölleşme, ıslah, havza, Çankırı

Teşekkür

Bu araştırma, ÇKÜ, Fen Bilimleri Enstitüsü’nde yürütülen Yüksek Lisans çalışmasının bir bölümüdür Araştırmanın farklı aşamalarında desteklerini sunan Arş. Gör. Dr. Semih EDİŞ’e, Arş. Gör. Dr. Gamze TUTTU’ya Doç. Dr. Ender BUĞDAY’a, Doç. Dr. Serhat URSAVAŞ’a ve Doç. Dr. Alkan GÜNLÜ’ye, teşekkür ederiz.

Naturally Growing Tree and Brush Species in Gully in Salty and Gypsum Areas: Ballıca Stream Watershed

Öz

The objective of this study was to examine the development of natural tree and shrub species in the gully in the salty and gypsum areas of the Çankırı-Ballıca stream watershed. The research was carried out in eighteen gullies determined on the East, West and North sides. Some of the morphological features of the gullies and woody species naturally grown in and around the gully were studied. Shrub types were more widely distributed in the gullies. It has been determined that there are species that are specific to the north and east aspects, and that there are species that can be seen in the whole area in the west side. In the downstream region where the slope is decreased in the gully, the tree species have spread in the higher slope upstream region. As the slope increased on the gully the plant growth is decreasing. Plants are concentrated in the middle of the gully where the slope decreases. This research revealed that gully characteristics and local shrub species suitable for the climate should be used in the selection of plant species in gully breeding studies.

Anahtar Kelimeler

Gully, erosion, desertification, improvement, watershed, Çankırı

Kaynakça

• Akpulat, H.A. (2003). Sivas İli Jipsli Alanların Florası. Doktora Tezi, Cumhuriyet Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Biyoloji Anabilim Dalı, Sivas.
• Akyürek, B., Akbaş, B., Değer, Z. (1988). 1/100.000 Ölçekli Açınsama Nitelikli Türkiye Jeoloji Haritaları Servisi, Çankırı E-16 Paftası, MTA Gn. Md. Jeoloji Etüt Dairesi, Ankara.
• Arslantürk, N. (2007). Sivrihisar Dağları’ nın (Eskişehir) Bitki Ekolojisi ve Bitki Sosyolojisi Yönünden Araştırılması. Doktora Tezi, Ankara Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Biyoloji Anabilim Dalı, Ankara.
• Atalay, İ. (2011). Türkiye’ de Yarı kurak Bölgelerin Ekolojik Özellikleri ve Ağaçlandırmada Tür Seçimi, Kurak ve Yarı kurak Alan Yönetimi Çalıştayı, Nevşehir.
• Atalay, İ. (2014). Türkiye’nin Ekolojik Bölgeleri (Genişletilmiş 2. Baskı). Meta Basım Matbaacılık Hizmetleri, İzmir. ss: 20-36.
• Atay, S., Doğruöz, D., Orhun, C., Dağdeviren, Ö. (2009). ÖBANET Gönüllü Klavuzu, Dönence Basım ve Yayın Hizmetleri, http://obanettr.org/images/pdf/Obanet_kilavuz.pdf, ISBN/EAN: 978-90-814408-2-0, İstanbul. s: 11-12, (Ziyaret Tarihi: 17.03.2021).
• Aydın, M. (2000). Giresun - Yağlıdere Havzasında Farklı Anamateryaller Üzerinde Gelişen Toprakların Erozyon Eğilim Değerleri ve Vejetasyon Yapısı Üzerine Araştırmalar. Yüksek Lisans Tezi, Karadeniz Teknik Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Orman Mühendisliği Anabilim Dalı, Trabzon.
• Babalık, A.A. (1999). Erozyon ve Türkiye. T.C. Orman Bakanlığı Teknik Bülteni, Sayı: 6, Sayfa: 3, Ankara.
• Bastola, S., Dialynas, Y.G., Bras, R.L,, Noto, L.V., İstanbulluoglu, E. (2018). The role of vegetation on gully erosion stabilization at a severely degraded landscape: A case study from Calhoun Experimental Critical Zone Observatory. Geomorphology, 308: 25-39.
• Birgili, Ş., Ünalan, G., Yoldaş, R. (1975). Çankırı-Çorum Havzası’nın Jeolojisi ve Petrol Olanakları, MTA Genel Müdürlüğü Raporu, Rap., No: 5621, Ankara.
• Blumenthal, M. (1948). Bolu Civarı ile Aşağı Kızılırmak Mecrası Arasındaki Kuzey Anadolu Silsilesi’nin Jeolojisi, MTA Genel Müdürlüğü Raporu, Rap No. 2026, Ankara.
• Capra, A., Scicolone, B. (2002). Ephemeral gully erosion in a wheat-cultivated area in Sicily (Italy). Biosystems Engineering, 83 (1): 119-126.
• Celilov, C., Dengiz, O. (2019). Erozyon duyarlılık parametrelerinin farklı enterpolasyon yöntemleriyle konumsal dağılımlarının belirlenmesi: Türkiye, Ilgaz Milli Park toprakları. Türkiye Tarımsal Araştırmalar Dergisi, 6(3): 242-256.
• ÇEM. (2017). Erozyonla Mücadele Eylem Planı 2013 - 2017. Orman ve Su İşleri Bakanlığı, 96 s, Ankara.
• Çetik, N. (1985). İç Anadolu Vejetasyonu ve Ekolojisi. Selçuk Üniversitesi, Fen Edebiyat Fakültesi Yayın No: 1, s.496, Konya. Doğan, O. 2011. Türkiye’de Erozyon Sorunu Nedenleri ve Çözüm Önerileri. Bilim ve Aklın Aydınlığında Eğitim, 134: 62-69.
• Erşahin, S., Karahan, G. (2016). Jips: Özellikleri, Çevresel Davranışları ve Toprak Islah Maddesi Olarak Kullanımı. Anadolu Orman Araştırmaları Dergisi, 2(1-2); 45-53.
• Frankl, A., Nyssen, J., Adgo, E., Wassie, A., Scull, P. (2019). Can woody vegetation in valley bottoms protect from gully erosion? Insights using remote sensing data (1938–2016) from subhumid NW Ethiopia. Regional Environmental Change, 19: 2055-2068.
• Gomide, P.H.O., Silva, M.L.N., Castro, G.C. de, Soares, C.R.F.S., Olivera, A.H., Curi, N. (2014). Vegetation characterization in gully areas as basis for soil conservation. Ciênc. Agrotec., Lavras, 38(2): 149-159.
• Gökmen, B. (2007). Çankırı ili coğrafyası. Ankara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Çoğrafya (Türkiye Coğrafyası) Anabilim Dalı, Doktora Tezi, Ankara.
• Göl, C. (2002). Çankırı-Eldivan yöresinde arazi kullanım türleri ile bazı toprak özellikleri arasındaki ilişkiler. Ankara Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Doktora Tezi. Ankara.
• Göl, C., Yel, S. (2016). Ağaçlandırma Çalışmalarında Farklı Toprak Hazırlığı Uygulamalarının Fidan Gelişimi Üzerine Etkilerinin Değerlendirilmesi. Süleyman Demirel Üniversitesi, Türkiye Ormancılık Dergisi, 17(2): 125-131.
• Görcelioğlu, E. (2003). Sel ve Çığ Kontrolü. İstanbul Üniversitesi Orman Fakültesi Yayınları, 384 s, İstanbul.
• Hao, C., Qiangguo, C. (2006). Impact of hillslope vegetation restoration on gully erosion induced sediment yield. Science in China: Series D, Earth Sciences, 49(2): 176-192.
• İmal, B., Yılmaz, S., Sağlıcak, Y., Kondur, Y., Öner, N., Yılmaz, S. (2006). Çankırı (Tümçam)’ da Yarı Kurak Ağaçlandırma Çalışmalarının Değerlendirilmesi. Türkiye’ de Yarı Kurak Bölgelerde Yapılan Ağaçlandırma ve Erozyon Kontrolü Uygulamalarının Değerlendirilmesi Çalıştayı, 1(15), Ürgüp.
• Karagöz, A., Tercan, E., Erpul, E., Türkeş, M., Dengiz, O., Doğan, O., Öztaş, T. (2017). Türkiye Çölleşme Modeli. T.C. Orman ve Su İşleri Bakanlığı, Ankara.
• Kaş, B.S. (2016). Erozyon Kontrol Alanlarında Bitkilendirme Çalışmalarının Toprak Özellikleri Üzerine Olan Etkileri. Kastamonu Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Orman Mühendisliği Anabilim Dalı, Yüksek Lisans Tezi, Kastamonu.
• Khoshoo, T.N., Tejwani, K.G. (1993). World Soil Erosion and Conservation, David Pimentel (Edt.), Cambridge University Press, ISBN: 978 - 0 - 521 - 10471 - 5, Cambridge, UK.
• Kırdar, E., Özel, H.B., Ertekin, M., Demir, N. (2011). Kurak ve Yarı Kurak İklim Bölgelerinde Ağaçlandırma Çalışmaları (Çankırı Örneği) Üzerine Değerlendirme, Orman ve Su İşleri Bakanlığı, Çölleşme ve Erozyonla Mücadele Genel Müdürlüğü, Kurak ve Yarı Kurak Alan Yönetimi Çalıştayı Sonuç Bildirgesi ve Bildiriler, Nevşehir (Ürgüp), 5 - 8 Aralık 2011, Ankara, s: 124-137.
• Konz, N., Baenninger, D., Konz, M., Nearing, M., Alewell, C. (2010). ‘Process Identification of Soil Erosion in Steep Mountain Regions’ Hydrol. Earth Syst. Sci., 14: 675-686.
• Loschi, R.A., Pereira, J.A.A., Machado, E.L.M., Carlos, L., Santos, R.M. (2011). Floristic and structural variations of a gully at itumirim, minas gerais. Cerne, 16(4): 479-498.
• Martínez-Casasnovas, J.A., Ramos, M.C., García-Hernández, D. (2009). Effects of land-use changes in vegetation cover and sidewall erosion in a gully head of the Penedès region (northeast Spain). Earth Surface Processes Landforms, 34: 1927-1937.
• MGM. (2019). Çankırı Meteoroloji İstasyonu İklim Verileri. Tarım ve Orman Bakanlığı, Meteoroloji Genel Müdürlüğü, Ankara.
• OGM. (2011-2030). Çankırı Orman İşletme Şefliği Fonksiyonel Amenajman Planı. Orman Genel Müdürlüğü (OGM), Ankara Orman Bölge Müdürlüğü, Çankırı Orman İşletme Müdürlüğü, Çankırı. OGM. (2015). Türkiye Orman Varlığı. T.C. Orman ve Su İşleri Bakanlığı, Orman Genel Müdürlüğü, Ankara. 23s.
• Oğuz, İ. (1997). Çekerek Havzası Büyük Toprak Gruplarının Bazı Özellikleri ile Su Erozyonu İlişkileri ve Havza Topraklarının Erozyon Duyarlılık Değerlendirmesi. Doktora Tezi, Gaziosmanpaşa Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Toprak Anabilim Dalı, Tokat.
• Oruç, E. (2010). Murgul Ağaçlandırma Sahasında Yalancı Akasyanın (Robinia Pseudoacacia) Yüzeysel Akış ve Erozyonu Önlemedeki Etkisinin Araştırılması. Artvin Çoruh Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, Artvin.
• Özkan, K. (2001). Eğirdir Gölü Havzası’nın Kuraklık Etüdü ve Tarım - Ormancılık Açısından Değerlendirmesi, Süleyman Demirel Üniversitesi, Orman Fakültesi Dergisi, Sayı:2, Isparta.
• Sarı, M. (2000). Toprak Erozyonuna Farklı Bir Yaklaşım, Erozyonla Mücadele Tema Eğitim Semineri Notları, s:55-68, İstanbul.
• Schiechtl, H.M., Görcelioğlu, E. (1971). Yamaçların tahkimi amacıyla vejetasyondan yararlanmada Avusturya'da uygulanan modern teknikler. İstanbul Üniversitesi, Orman Fakültesi Dergisi, B(XXI): 1.
• Şahin, M., Başaran, S., Başaran, M.A., Okudan, A., Alım, E., Türkkan, M., Serttaş, A., Alagöz, Z. (2014). Burdur Yöresindeki Erozyon Alanlarının Floristik Kompozisyonu ve Erozyon Önlemede Kullanılabilecek Bitki Türlerinin Belirlenmesi. II. Ulusal Akdeniz Orman ve Çevre Sempozyumu, Isparta.
• Şengönül, K., Özçelik, M.S. (2014). Yarı Kurak Bölgelerde Rehabilitasyon-Toprak Koruma Çalışmalarında Kullanılabilecek Bazı Bitki Türleri, Ulusal Havza Sempozyumu, 10-12 Eylül 2014, Çankırı, s: 262-267.
• Tuttu, G., Akkemik, Ü. (2017). Çankırı-Korubaşı tepe ve civarındaki jipsli alanların florası. Ot Sistematik Botanik Dergisi, 24(1): 45-88.
• Yıldız, C. (2016). Yarı Kurak İklim Bölgelerinde Farklı Bakı Koşullarına Sahip Yamaçlarda Erozyon Süreçlerinin İncelenmesi (Akziyaret - Şanlıurfa). Yüksek Lisans Tezi, Harran Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Coğrafya Anabilim Dalı, Şanlıurfa.
• Yılmaz, T. (2009). Vadilerde Fiziki Yapıya Bağlı Bitkilendirme Olanakları, Ankara Büyükesat Vadisi Örneği. Ankara Üniversitesi Çevre Bilimleri Dergisi, 1(1);0-0.
• Zoralioğlu, T. (2006). Türkiye’de Yarı kurak Bölgelerde Yapılan Ağaçlandırma ve Erozyon Kontrolü Uygulamalarının Değerlendirilmesi. 7 - 10 Kasım 2006 Çalıştayı Bildiri Özeti, Ankara, s: 25-32.