OSMANLI İMPARATORLUĞU’NDA DÂHİLİ GÜMRÜK VERGİSİ İSTİSNALARI

Yıl 2016, Cilt: 16 Sayı: 2, 1 - 20, 27.06.2016

Hamza Çeştepe , Tamer Güven

https://doi.org/10.11616/basbed.vi.453683

Cited By: 3

Öz

Çalışma, Osmanlı İmparatorluğu’nda 1800-1900 arası dönemde dâhili gümrük vergileri için yapılan istisnaları ele almaktadır. Baltalimanı Antlaşması ile yerli üretici yabancı üretici karşısında rekabet etmekte dezavantajlı bir konumla karşı karşıya kalmıştır. Normalde gümrük vergileri yerli üreticiyi korumak için yükseltilebilmektedir. Ancak, antlaşmalar sebebiyle bu mümkün olmadığı için yerli üreticilere bazı istisnalar sağlanmıştır. Literatürde bu istisnaların haricî olanlarına değinilmiş, ancak dâhili olanları ile ilgili bir çalışma yapılmamıştır. Bu çalışmanın amacı, literatürdeki bu eksikliği gidermektir. T.C. Başbakanlık Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü’nden elde edilen belgeler yoluyla konu örneklendirilmeye çalışılmıştır. Bu belgelerden elde edilen bilgilere göre, istisnalar farklı alanlardaki ürünleri kapsamış, istisnalar ile yerli sanayi, ticaret ve ziraat korunmaya çalışılmış ve bu vesileyle halkın ihtiyaçlarının daha iyi karşılanabileceği ümit edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

gümrük vergisi, osmanlı, 19. yüzyıl

Kaynakça

• Akdoğan, Abdurrahman (2011). Kamu Maliyesi. Ankara: Gazi Kitabevi.
• BEO. (Babıali Evrak Odası), 31/159, 5 Şevval 1309, 3 Mayıs 1892.
• Genç, Mehmet (1985). “Osmanlı Devleti’nde İç Gümrük Rejimi”. Tanzimat’tan Cumhuriyet’e Türkiye Ansiklopedisi, Cilt 3. İstanbul: İletişim Yayınları. 786-790.
• Genç, Mehmet (2013). “Yed-i Vâhid”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. Cilt 43. 378-383, (http://www.islamansiklopedisi.info/dia/pdf/c43/c430216.pdf, 23.06.2016’da erişidi) .
• Güran, Tevfik (2014). “Bölgesel Ticarette “Yed-i Vahid” Uygulaması: Teke Sancağı (Antalya Bölgesi) Örneği”. 19. Yüzyılda Osmanlı Ekonomisi Üzerine Araştırmalar. Ed. E. Yalçın. İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, 353-366.
• Gürsel, Seyfettin (1985). 1838 Osmanlı-İngiliz Ticaret Antlaşması. Tanzimat’tan Cumhuriyet’e Türkiye Ansiklopedisi, Cilt 3. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Güven, Tamer (2015). Zonguldak Kozlu’da Kömür Madenciliği: İşletmecilik ve Çalışma Hayatı (1848-1923). Zonguldak: Bülent Ecevit Üniversitesi Yayınları.
• İ. MMS. (İrade Meclis-i Mahsus), 72/3326, 4 Zilhicce 1299, 17 Ekim 1882.
• İ. ŞD. (İrade, Şûrâ-yı Devlet), 54/3028, 5 Cemaziyelahir 1298, 5 Mayıs 1881.
• İnalcık, Halil (2000). “İmtiyâzât”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. Cilt 5, 38-40, (http://www.islamansiklopedisi.info/dia/pdf/c05/c050030.pdf), 27.06.2016’da erişildi.
• Kasaba, Reşat (1993). “Treaties and Friendships: British İmperialism, the Ottoman Empire, and China in the Nineteenth Century”. Journal of World History, 4(2): 215-241.
• Kütükoğlu, Mübahat (1992). “Baltalimanı Muahedesi”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. Cilt 5, 38-40. (http://www.islamansiklopedisi.info/dia/pdf/c05/c050030.pdf, 27.06.2016’da erişildi).
• Kütükoğlu, Mübahat (1996). “Osmanlılar’da Gümrük”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. Cilt 14, 263-268. http://www.islamansiklopedisi.info/dia/pdf/c14/c140177.pdf, 24.06.2016’da erişildi.
• Özdemir, Biltekin (2010). Osmanlı Devleti Dış Borçları. Ankara: Maliye Bakanlığı Strateji Geliştirme Başkanlığı Yayın No: 2010/403.
• Öztürk, Nazif (1995). “XIX. Asır Osmanlı Yönetiminde Yaşanan Batılılaşma Hareketlerinin Vakıflar Üzerindeki Etkileri”, Journal of Islamic Research 8(1): 13-33.
• Pamuk, Şevket (1985). “19. yy’da Osmanlı Dış Ticareti”. Tanzimat’tan Cumhuriyet’e Türkiye Ansiklopedisi, Cilt 3. İstanbul: İletişim Yayınları, 653-665.
• Pamuk, Şevket (1994). Osmanlı Ekonomisinde Bağımlılık Ve Büyüme (1820-1913). İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
• Pamuk, Şevket (2015). Türkiye’nin 200 Yılllık İktisadi Tarihi. İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınevi.
• Pehlivan, Osman (2015). Kamu Maliyesi. Trabzon: Celepler Matbaacılık.
• Quataert, Donald (2011). Tanzimat Döneminde Ekonominin Temel Problemleri. Tanzimat-Değişim Sürecinde Osmanlı İmparatorluğu. Ed. H. İnalcık & M. Seyitdanlıoğlu. İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları. 729-741.
• Seyidoğlu, Halil (2009). Uluslararası İktisat Teori Politika ve Uygulama. İstanbul: Güzem Can Yayınları.
• Ş. D. (Şura-yı Devlet), 1212/12, 2 Receb 1316, 16 Kasım 1898.
• Tabakoğlu, Ahmet (2015). Türkiye İktisat Tarihi. İstanbul: Dergah Yayınları.
• Y. A. RES. (Yıldız Sadaret Resmi Maruzat Evrakı), 61/55, 26 Cemaziyelahir 1310, 15 Ocak 1893.
• Y. A. RES. (Yıldız Sadaret Resmi Maruzat Evrakı), 110/47, 29 Ramazan 1318, 20 Ocak 1901.