Ca‘Ferilerin Müvessak Hadis Anlayışı Hakkında Bazı Tespit ve Değerlendirmeler

Yıl 2021, Cilt: 5 Sayı: 2, 281 - 301, 14.12.2021

Tahsin Kazan

Öz

Şîa üst kavram olup altında birden fazla mezhep bulunmaktadır. Ehl-i sünnet’ten sonra en fazla müntesibi bulunan ekol; Ca‘feriyye/İsnaaşarriye/İmâmiyye koludur. İstisnalar olmakla birlikte tüm Müslümanlar, hadîsleri dînin ikinci kaynağı olarak kabul etmektedirler. Hadîs noktasında bu mezhebe mensup âlimler, ahbârî ve usûlî olmak üzere iki sınıfta mütalaa edilmektedir. Ahbâriler haberleri hiçbir tenkide tabi tutmadan olduğu gibi kabul ederler. Ehl-i sünnette zâhirî ekolü gibi bir anlayışı benimserler. Câ‘ferî/İmâmî âlimler hadîsleri; sıhhat açısından sahîh, hasen, müvessak ve zayıf olmak üzere dörtlü taksime tabi tutmaktadırlar. Hadîsin bu kısımlarından biri de müvessak hadîstir ki, Ehl-i sünnet veya Câ‘ferî olmayan kanallarla gelen rivâyetlerdir. Bu çalışmada Şîa’nın hadîsleri hüküm açısından taksimini ve bu taksimin bir nevi olan müvessak hadîsi ve kısımları ele alınacaktır. Ayrıca müvesssak hadîs ile kavî hadîs arasındaki münasebet de tahlil edilecektir. Her ne kadar Şîa, Ehl- beyt dışındaki râvilerden gelen rivayetlere karşı ihtiyatlı bir tavır ortaya koymuşsa da bütünüyle redd anlayışını benimseyip benimsemedikleri belirlenecektir. Şîa’nın muhaliflerden gelen rivâyetler konusunda geliştirdikleri bu anlayışın Müslümanlar arasında derinleşen ihtilafın çözümünde bir katkısının olup olmayacağını tahlil etmeye çalışacağız.

Anahtar Kelimeler

Hadîs, Şîa, Ca‘ferî, Müvessak, Kavî

Kaynakça

• Ahmed b. Hanbel, Ahmed b. Muhammed b. Hanbel eş-Şeybânî el-Mervezî. Müsned. thk. Şuayb el-Arnaût-Âdil Mürşid vd.,Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, 1421/2001.
• Âmilî, Seyyid Hasan es-Sadr. Nihâyetü’d-Dirâye. thk. Mâcid el-Gurbâvî, Kum: el-İtimâd, ts.
• Buhârî, Ebû Abdillâh Muhammed b. İsmâîl b. İbrâhîm el-Cu‘fî. Câmiʿu’l-müsnedü’s- sahîhu’l-muhtasar min umûri Resûlillâh sallallâhü ʿaleyhi ve sellem ve sünenihî ve eyyâmih. thk. Muhammed Zuheyr b. Nâsır en-Nâsır, Daru Tûki’n-Necât, 1422.
• Bağdâdî, Zeynüddîn Abdurrahmân b. Ahmed b. Receb b. Hasan. Keşfu’l-kurbe fî vasfi ehli’l-gurbe. thk. Tal‘at b. Fuâd el-Halvânî, Kahire: el-Fârûku’l-Hadîse, 424/2003.
• Cuayferî, Mustafa Salih Mehdî. el-Hadîsü’l-Kavî ve’l-Hadîsü’l-Müvessak. Kum: el‘Atebetü’l-Aleviyye el-Mukaddese, 1436/2015.
• Ebû Dâvûd, Süleymân b. el-Eş‘as b. İshâk es-Sicistânî el-Ezdî. Sünen. thk. Şuayb el- Arnaût-Muhammed Kâmil Karabelli, Beyrut: Dâru’r-Risâle, 1430/2009.
• Ergüven, Nizamettin. “Câ‘ferîler’de İctihâd Ehliyetinin Şartları” Turkish Journal of Shiite Studies, 2/2 (Aralık 2020).
• Ergüven, Nizamettin. Tarihi Gelişimi Çerçevesinde Câ‘ferî Usûlünde İctihâd Teorisi. Malatya: Evin Yayınevi, 2018.
• Ensârî, Şeyh Murtazâ. Ferâidu’l-usûl fî temyizi’l-Meziyyef ani’l-kabûl. Kum: Müessesetu’n- Neşri’l-İslâmî, 1438/2017.
• Gaffâr, Abdürresûl. el-Küleynî ve Husûmühû Ebû Zehrâ. Beyrut: Dâru’l-Mehacceti’l- Beydâ, 1415/1995.
• Garavî, Muhammed Abdulhüseyin Muhsin. Masâdirü’l-istinbât beyne’l-usûliyyîn ve’l- ahbâriyyîn. Beyrut: Dâru’l-Hidâye, 1992.
• Hasanî, Hâşim Ma‘rûf. el-Mevdû‘ât fi’l-asâr ve’l-ahbâr. Beyrut: Dâru’t-Teâruf, 1407/1987.
• Hillî, Hasan b. Yusuf. Hukâsetü’l-akvâl fî ilmi’r-ricâl. thk. Cevvâd Kayûmî. Kum: Muessese Neşri’l-Fekâhe, 1431.
• Horâsânî, Muhammed Vâizzâde. el-İctihâd ‘inde’ş-Şîati’l-İmâmiyye mesâdiruh ve zevâbituh. Risâletü’t-Takrîb. Umman: 1419, sy 26.
• Hûî, Seyyid Ebu’l-Kâsım el-Musevî. Mu‘cemü’r-ricâl. Kum: Mektebü’l-İmâm el-Hûî, 1409/1989.
• Hüseynî, Mîr Dâmâd Muhammed Bâkır. er-Revâşihi’s-Semâviyye, thk. Gulâm Hüseyin ve Nimetullah el-Celîlî, Kum: Dâru’l-Hadîs, 1422.
• İbn Manzûr, Cemâlüddîn Muhammed b. Mükerrem b. Alî b. Ahmed el-Ensârî. Lisânu’l-‘Arab, Beyrut: Dâru Sâdır, 1414.
• İbn eş-Şehid es-Sânî, eş-Şeyh Hasan. Mealimüddîn ve melâzü’l-müçtehedîn. tsh. Şeyh Ali Muhammed, Kum: Daru’l-Fıkr, 1374.
• İbn Kesîr, Ebü’l-Fidâ’ İmâdüddîn İsmâîl b. Şihâbiddîn Ömer b. Kesîr b. Dav’. el-Bidâye ve’n-Nihâye. thk. Alî Şîrî, Beyrut: Dâru İhyâi’t-Türâsi’l-Arabî, 1408/1988.
• Kazan, Tahsin. 5th Internatıonal Mardın Artuklu Scıentıfıc Researches Conference. (Sempozyum) Tirmizî’nin Sünen’inde Şiî Olmakla İthâm Edilen Râviler. Ocak, 15-16 2021.
• Kenî, Molla Ali. Tevdîhü’l-mekâl fî ilmi’r-ricâl. thk. Muhammed Hüseyin Mevlevey, Kum: Dâru’l-Hadîs, 1379.
• Kutluay, İbrahim. Şîa’da Hadîs Usûlü. İstanbul: Rağbet, 2020.
• Kuzudişli, Bekir. Şîa ve Hadîs. İstanbul: Klasik, 2017.
• Mâmekânî, Şeyh Abdullah. Mikyâsü’l-hidâye fî İlmi’d-Dirâye. thk. Muhammed Rıza Mâmikânî, Kum: Nekâreş, 1424.
• Mazenderânî, Mevlâ Muhammed Sâlih. Şerhu Usûli’l-Kâfî. thk. Seyyid Ali ‘Âşûr,Dâru İhyâu’t-Türâsi’l-Arabî, Beyrut: 1429/2008.
• Meclisî, Muhammed Bâkır. Miratü’l-‘ukûl. Tahran: Dâru’l-Kütübi’l-İslâmî, 1212.
• Nâsirî, Ali. Hadîs İlimlerine Giriş. Çev: Muhammet Mehti Turan, İstanbul: el-Mustafa Yayınları, 2014.
• Necâşî, Ebu’l-Abbâs Ahmed b. Ali. Ricâlü’n-Necâşî. thk. Seyyid Musa ez-Zencânî, Kum: Muessesetü’n-Neşri’l-İslamî, 1418.
• Nessâr, Hevrâ Mâcid Abbâs. Ahvâlü’r-ruvât beyne’l-mevrûsü’l-akâidî ve’l-vasfi’r-ricâl. Merkezü Ayn, 1439/2018.
• Onat, Hasan -Sönmez Kutlu. İslâm Mezhepleri Tarihi. Ankara: Grafiker Yayınları, 2019.
• Radî, Seyyid Şerîf. Hakâikü’t-tevîl. Necef: Matbaatü’l-Garî, 1355/1936.
• Süyûtî, Celâlüddîn Abdurrahmân b. Ebî Bekr b. Muhammed el-Hudayrî. Tedrîbü’r-râvî. thk. Ahmed Ömer Hâşim, Beyrut: Dârü’l-Kitâbi’l-Arabî, 1427/2006.
• Şâtıbî, Ebû İshâk İbrâhîm b. Mûsâ b. Muhammed el-Lahmî. el-İ‘tisâm. thk. Muhammed b. Abdurrahman eş-Şukayr Riyad: Dâru İbni’l-Cevzî, 1429/2008.
• Şehîd-i el-Evvel, Muhammed b. Mekkî el-‘Âmilî. Zikra’şi-Şîa fî ahkâmi’ş-Şerîâ. Kum: Muesseseti Âl-i Beyt, 1419.
• Şehid es-Sânî, Zeynüddîn b. Alî b. Ahmed el-‘Âmilî. er-Ri‘âye fî ‘İlmi’d-Dirâye. thk. Abdulhüseyin Muhammed Ali Bakkâl, Kum: Mektebü’l-Âyetullah el-‘Uzmâ, 1208.
• Şîr Ali, Hüseyin Sâmî Abdussahib. el-Hadîsü’l-Müvessak ve esruh fi’t-takrîb beyne’l-mezâhib. Câmi‘atu Kuveyt Mecelletu Külliyetu Fıkıh. Sayı 7, 2008.
• Tabâtabâî, Seyyid Muhammed b. Seyyid Sâdık b. Seyyid Mehdî. eş-Şîa fi’l-İslâm. Beyrut: Beytü’l-Kâtib, 1999.
• Tabersî, Ebû Ali el-Fadl b. Hasan. Mecmau’l-beyân fî tefsîri’l-Kur’an. Beyrut: Dâru’l-Ulûm, 1426/2005.
• Tûsî, Ebû Ca‘fer Muhammed b. Hasan. ‘İdetü’l-usûl. Tahrân: Matbaatü Mirzâ Habîb, 1317.
• Tûsî, Ebû Ca‘fer Muhammed b. Hasan. er-Ricâl. thk. Seyyid Muhammed Sâdık. Necef: Matbaatü’l-Haydariyye, 1381.
• Uğur, Mücteba. Ansiklopedik Hadîs Terimleri Sözlüğü. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 1992.
• Zebîdî, Ebü’l-Feyz Muhammed el-Murtazâ b. Muhammed b. Muhammed b. Abdirrezzâk el-Bilgrâmî el-Hüseynî. Tâcü’l-ʿarûs min cevâhiri’l-Kâmûs. Mısır: Dâru’l-Hidâye, ts.