Dini Çocuk Edebiyatı Açısından Olağanüstü, Kurgu ve Gerçeklik

Yıl 2021, Cilt: 5 Sayı: 2, 487 - 515, 14.12.2021

Osman Zahit Şener

Öz

Birçok edebi eser, eldeki verili ve yaşanan gerçekliğin ötesinde, bu gerçekliğin insanın duygu ve zihin dünyasında meydana getirdiği etkiler üzerinden kurgulanmıştır. Bu kurgusal yapı, somut gerçeklikle her zaman birebir uyuşmayabilir, hatta kimi zaman olağanüstü ve düşsel unsurlar içerebilir. Geleneksel Destan, efsane, masal, menakıp gibi geleneksel edebi türler ve modern bir tür olan fantastik, çoğu zaman mevcut gerçekliğin ötesinde insanın hayal gücünün yaratımı olan düşsel unsurlarla kurgulanmıştır. Bu düşsel ve olağanüstü kurguyu, birçok geleneksel dönem Türk İslam edebiyatı eserinde ve günümüz çocuk edebiyatı eserlerinde yaygın olarak görmek mümkündür. Bu çalışmada, öncelikle olağanüstü düzlemde kurgulanmış ve düşsel unsurlar içeren metinlerin dini çocuk edebiyatı açısından imkan ve sınırlılıkları değerlendirilmiştir. Çalışmada irdelenen ikinci konu, olağanüstü unsurlar içermeyen ve gerçeklik düzleminde kurgulanmış dini çocuk edebiyatı metinleri söz konusu olduğunda; bu metinlerdeki kurgunun gerçeklikle ilişkisinin veya dini kaynaklarla uyumunun nasıl değerlendirilmesi gerektiğidir. Bu noktada, peygamberler ve sahabiler gibi gerçek şahısların, gerçek olayların veya İslam’ın iman, ibadet ve ahlak esaslarına ilişkin dini içeriğin etrafında yapılacak bir kurguda, dini içeriğin kendine has özellikleri sebebiyle bazı sınırlamaların ortaya çıktığı görülmektedir. Bu sınırlılıklar konusunda; din eğitimi, temel İslami ilimler, edebiyat, estetik ve çocuk edebiyatı gibi farklı disiplinlerin yaklaşımları doğrultusunda ortak bir değerlendirme yapılması gerekmektedir.

Anahtar Kelimeler

Türk İslam Edebiyatı, Dini Çocuk Edebiyatı, Olağanüstü, Kurgu, Gerçeklik.

In Terms of Religious Children's Literature Fantastic, Fiction and Reality

Öz

Many literary works have been fictionalized beyond the given and lived reality, over the effects of this reality on the emotional and mental world of people. This fictional structure may not always match the concrete reality exactly, and sometimes it may even contain fantastic and imaginary elements. Traditional literary genres such as epics, legends, fairy tales, hagiography and fantasy, which is a modern genre, are mostly fictionalized with fantastic elements that are the creation of human imagination beyond the existing reality. It is possible to see this fantastic and surreal fiction in many traditional Turkish-Islamic literature works and contemporary children's literature. In this study, first of all, the possibilities and limitations of the texts, which are fictionalized on a fantastic plane and contain imaginary elements, in terms of religious children's literature are evaluated. The second issue examined in the study is when it comes to religious children's literature texts that do not contain fantastic elements and are fictionalized on the plane of reality; how the relationship of fiction in these texts with reality or its compatibility with religious sources should be evaluated. At this point, in a fiction to be made around real persons such as prophets and companions, real events or religious content related to the principles of faith, worship and morality of Islam, it is seen that some limitations arise due to the unique characteristics of the religious content. Regarding these limitations; It is necessary to make a joint evaluation in line with the approaches of different disciplines such as religious education, Islamic sciences, literature, aesthetics and children's literature.

Anahtar Kelimeler

Turkish-Islamic Literature, Religious Children, Fantastic, Fiction, Reality.

Kaynakça

• Ariosto, Ludovico. Orlando Furioso, Uy. Elena Martinez Nunez. Madrid: Gadir Editoryal, 2013.
• Arpaguş, Hatice K.. “Sembolik Anlatımın Fonksiyon ve Geçerliliği Açısından Masal, Çocuk ve İslam”. Çocuk Sorunları ve İslam Sempozyumu. İstanbul: Ensar Neşriyat, 2010.
• Arslan, Mustafa. “Söylem Mitos ve Tarih: Popüler Dini Literatürde Hz. Muhammed (sav) Tasavvuru”, Milel ve Nihal İnanç Kültür ve Mitoloji Araştırmaları Dergisi, 6/1 (2009): 195-219.
• Ashraf, Syed Ali. “Edebiyat Eğitimi ve Dini Değerler: İslami Yaklaşım”, Çev. Adem Çalışkan, Dinbilimleri Akademik Araştırma Dergisi, II/1 (2002): 143-156.
• Asutay, Hikmet. “Çocuk ve Gençlik Yazınında Fantastik Kavramı”, Türk Dili Dergisi, 756 (2014): 642-652.
• Bilgin, Vejdi. Enes’in Günlüğü, İstanbul: Genç Nesil Yayınları, 2011.
• Cooley, Joshua. Heroes of The Bible Devotional. Wheaton: Tyndale House Publishers, 2014.
• Daşdemir, Özkan. “Düzyazı Şeklinde Yazılan Anonim Bir Cümcüme Hikayesi”, Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi, 37 (Ocak 2015): 387-414.
• Fajardo, Alexis E.. Kid Beowulf: The Song of Roland. Kansas City: Andrew McMeel Publishing, 2017.
• Gül, Mutlu. “Hadislerin Ma’nen Rivayeti Bağlamında Siyerin Kurgusal Anlatımı”, Türkiye’de Tüm Yönleri ile Siyer Çalışmaları Sempozyumu Tebliğler Kitabı Cilt II. İstanbul: Seçil Ofset, 2016.
• Kara, Ömer Tuğrul ve Ahmet Akkaya. “Kurgusal Çocuk Yazını Ürünlerinde Çocukların Hayal Gücü ve Yaratıcılığını Etkileyen Boyutlar”, Çocuk Yazını Araştırmaları I Ed. Bülent Özkan. Adana: Karahan Kitabevi, 2014.
• Koçak, Mesut. “Aşinalık Vermeyip Bigâne Resmin Kullanmak ya da Büyülenme ve Şok Kıskacında Siret-i Nebi’yi Okumak”, Sireti Surette Görmek Çalıştayı Tebliğler Kitabı. İstanbul: Seçil Ofset, 2018.
• Kumartaşlıoğlu, Satı. “Kur’an Kıssalarının Dini Edebiyata Tesirine Bir Örnek: Dastan-ı Hazret-i İbrahim”, Türklük Bilimi Araştırmaları Dergisi, XXXVI, (Güz 2014): 249-277.
• Kumartaşlıoğlu, Satı. “Üsküp Milli Kütüphane’de Bulunan Bir Mecmua ve Bu Mecmuadan Bir Destan: Kıssa-i Azrail Doğan, Cebrail Göğercin”, Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 19/36 (Aralık 2016): 153-166.
• Literature and Song of the Crusades. The Crusades Reference Library, Encyclopedia.com. https://www.encyclopedia.com/history/encyclopedias-almanacs-transcripts-and-maps/literature-and-song-crusades.(11.08.2020)
• Ocak, Ahmet Yaşar. “İslâm’ın Temel İnançları Etrafında Oluşan Mitolojik Kültür: İslâm Mitolojisi”, Milel ve Nihal İnanç Kültür ve Mitoloji Araştırmaları Dergisi, 6/1 (2009): 137-163.
• Stevens, Cara J. Superheroes of The Bible. New York: Skyhorse Publishing, 2018.
• Sutcliff, Rosemarry. Beowulf. London: Red Fox Classics, 2013.
• Şengün, Necdet. “Fakîrî ve Manzum Hikaye-i Ashâb-ı Kehf’i”, Recep Tayyip Erdoğan Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 15 (2019): 364-392.
• Şirin, Mustafa Ruhi. “Çocuk Siyeri Yazma Kılavuzu İçin Ön Bilgi Notları”, Hazreti Peygamberi Sanatla Anlatmak Sempozyumu. 275-283. Adapazarı: SBB Kültür ve Sosyal İşler Dairesi Başkanlığı Yay., 2018.
• Tükmenoğlu, Dilek. “Okul Öncesi Çocukların Desenlerinde Fantezi Kurgular ve Gerçeklik Arasındaki Etkileşim”, Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 10/ 52 (Ekim 2017): 833-845.
• Yılmaz, Nuran. “Klâsik Türk Şiirinde Ashâb-ı Kehf: İslâmî’nin Mesnevisi Örneği”, Çukurova Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 6/1 (2006): 35-64.
• Yonar, Gönül. Türk Edebiyatında Fantastiğin Kökenleri. İstanbul: Ötüken Neşriyat, 2011.