Muhammed Said Ramazan el-Bûtî’nin Mezhepsizlik Söylemine Yaklaşımı

Yıl 2023, Cilt: 7 Sayı: 1, 36 - 57, 30.06.2023

Ferhat Akdoğan , Mahsum Aslan

https://doi.org/10.58657/batmanakademi.1272844

Öz

Muhammed Said Ramazan el-Bûtî, siyasî, ilmî ve sosyal yönden çok ciddi gelişmelerin yaşandığı bir dönemde yaşamış bir alimdir. Fıkıh ve kelam bilgisi, davetçiliği, çalışmaları ve siyasi tercihleriyle gündeme gelen Bûtî, dinî ilimler alanının birçoğunda eserler kaleme almış ve ardından büyük bir fikrî miras bırakmıştır. İslam hukukunun klasik ilmi metodunu modernist veya göreceli tepkilere karşı savunan Bûtî, bir fıkıh âlimi olarak esas kaygısı klasik ve geleneksel fıkhın modern iddiada kaybolması ve İslam’ın gövdesi mahiyetinde olan bölgenin zarar görmesindedir. Onun asıl ve en mühim çalışmaları aşırı selefi düşünceye karşı mücadeleye ayrılmıştır. Eserlerinde mezhep ve mezhebe bağlılık üzerinde özellikle duran Bûtî, mezhepsizlik üzerine el-Lamezhebiyye adlı eserini yazmıştır. Fıkhî mezheplere bağlanmanın meşru ve gerekli olduğunu savunan Bûtî, Müslümanların fıkıh bilgisinde aynı olmadıkları ve bütün Müslümanlardan içtihat derecesine ulaşmalarını beklemenin uygun olmadığı iddiasını destekler. Dolayısıyla bilmeyenlerin, bilenlere tabi olmasının elzem olduğunu savunan bir duruş sergilemektedir. Alimlerin çabalarını basite alan, her bireyi fakihlerin görüşlerine itimat etmemeye yönlendiren, farklı fıkıh ekollerin görüşlerini salt bir ekole sıkıştırmayı hedefleyen ve dört mezhebin icmasına mukabil Kitap ve Sünnet’in itikat, ibadet ve ahlak sahasında muteber kaynaklar olduğuna ısrar eden fıkıh ekolleri karşıtı olan tarafı tenkit eder. Bu çalışmamızda Bûtî’nin videoları, dersleri ve eserleri çerçevesinde mezheplere olan bakışı ele alınarak bu minvalde kullandığı argümanlar ve deliller ele alınmaya çalışılmış ve bu çerçevede görüşleri üzerine bir değerlendirme yapılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Fıkıh, Mezhep, İctihad, Bûtî, Taklîd

Teşekkür

şimdiden teşekkür ediyorum...

Kaynakça

• Âmidî, Ebü’l-Hasen Seyfüddîn Alî b. Muhammed b. Sâlim. el-İhkâm fî usûli’l-ahkâm. 4 Cilt. Beyrut: el-Mektebetu’l-İslamiyye 1406/1986.
• Apaydın, H. Yunus. “İctihad” DİA. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları., 2000.
• Aslan, Bedri. “Nasırüddin el-Elbânî’nin Taklid ve Mezhep Telakkisi”, İslâm Düşüncesinde Eleştiri Kültürü ve Tahammül Ahlâkı IV, ed. Murat Serdar-Abdullah Arca, İslami İlimler Araştırma Vakfı, İstanbul: 2022.
• Aslan, Mahsum. “Muhammed Said Ramazan el-Bûtî’nin Hayatı, Eserleri, İlmî Kişiliği ve Fıkıhçılığı”. Dicle Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 17/1 (2015): 350.
• Aslan, Mehmet Selim. Kavram Atlası İslam Hukuku II, 2 cilt. Ankara: Gazi Kitabevi, 2020.
• Ayengin, Tevhit. “Fıkhî Mezheplerin Bağlayıcılığına Dair”. İlahiyat Akademi: Altı Aylık Uluslararası Akademik Araştırma Dergisi. 5, (2017), 59-75.
• Bedir, Mürteza. “Selefîliğin Modern Fıkıh Düşüncesi Üzerindeki Etkileri”, Tarihte ve Günümüzde Selefîlik Milletlerarası Tartışmalı İlmî Toplantı, İstanbul: Ensar yy. 2014, 269-279.
• Bûtî, Muhammed Said Ramazan. Hâzâ vâlidî min vilâdetihi ilâ vefâtihi. Çev. Abdulhadi Timurtaş. İstanbul: Kent Yayınları, 2007.
• Bûtî, Muhammed Said Ramazan, el-Lâ Mezhebiyye ahteru bidatin tuheddidu’ş-Şerîata’l-İslâmiyye. Nşr. Dâru’l-Fârâbî, 2005.
• Bûtî, Muhammed Said Ramazan. Maa’n-nâs, 2 Cilt. Dımaşk: Dâru’l-Fikr, 6. Baskı, 2009.
• Bûtî, Muhammed Said Ramazan. es-Selefîyye merhaletün zemeniyye lâ mezhebe İslâmî. Dımaşk: Dâru’l-Fikr, 14. Baskı, 1998.
• Bûtî, Muhammed Said Ramazan. Şahsiyyatun İstevkafetni. Dımaşk: Dâru’l-Fikr, 1999.
• Büyükkara, Mehmet Ali. “Mezhep ve Mezhepçilik”. İlahiyat Akademi: Altı Aylık Uluslararası Akademik Araştırma Dergisi. 5, (2017), 1-9.
• Candan, Abdurrahman. “İmam Şâfiî’nin Erken Dönem Fakihlerine Eleştirileri”. İslam Düşüncesinde Eleştiri Kültürü ve Tahammül Ahlakı Uluslararası Sempozyumu Bildiriler Kitabı. ed. Ahmet Polat-Abdülcelil Bilgin. İstanbul: Ensar Neşriyat, 2019.
• Christmann, Andreas. “Müslüman Âlim ve Dinî Lider: Şeyh Muhammed Said Ramazan el-Bûtî.” Çev. Muammer İskenderoğlu. Usul İslami Araştırmalar Dergisi, Sayı: 2 (Temmuz-Aralık, 2004): 129-154.
• Dehlevî, Şah Veliyyüllâh. Hüccetullahi’l baliğa. 2 Cilt. thk. Seyyid Sâbık. Beyrut: Dârü’l-Ceyl, 1426/2005. Dehlevî, Şâh Veliyyüllâh. el-İnsâf fî beyâni esbâbi’l-ihtilâf. Beyrut: Dâru’n-Nefâis, 1985.
• Dönmez, İbrahim Kâfi. “İctihad ve Mezhep Bağlayıcılığı”. Fıkıh Usulü İncelemeleri, ed. Tuncay Başoğlu. İstanbul: İsam Yayınları, 2014.
• Duman, Soner. Usul Yazıları. İstanbul: Beka Yayınları, 2017.
• Erdem, Mehmet. “Mezhepsizlik Söyleminin Dayandırıldığı Argümanların Temel Önermeleri Üzerine”. Uluslararası Rahmet ve Çatışma Bağlamında İslam Mezhepleri Sempozyumu Bildirileri. Karaman: 25-27 Mart 2016, s. 179-189.
• Gazâlî, Ebû Hâmid Muhammed b. Muhammed b. Muhammed b. Ahmed et-Tûsî. el-Mustasfâ min ilmi'l-usul. 2 Cilt. Beyrut: Darü'r-Risaletü'l-Alemiyye, 2012.
• Hallâf, Abdulvehhab. İlmu usûli'l-fıkh. Kahire: Mektebetu’d-Dave, 1956.
• https://www.youtube.com/watch?v=k_Z4sK9K6bg erişim tarihi: 26.12.2022.
• https://www.youtube.com/watch?v=l3PepoSlFgs erişim tarihi: 20.12.2022.
• https://www.youtube.com/watch?v=AfLoxDCQ4Do erişim tarihi: 19.04.2023.
• https://www.youtube.com/watch?v=l3PepoSlFgs erişim tarihi: 19.04.2023.
• İbn Kayyım el-Cevziyye, Ebû Abdillâh Şemsüddîn Muhammed b. Ebî Bekr b. Eyyûb ez-Züraî ed-Dımaşkî el-Hanbelî. İ’lamü’l-muvakkiîn an Rabbi’l-Alemin. 7 Cilt. Daru’l-Kalem.
• İbn Kesîr, Ebü’l-Fidâ’ İmâdüddîn İsmâîl b. Şihâbiddîn Ömer b. Kesîr ed-Dımaşkî. el-Bidâye ve'n-nihâye. 20 Cilt. Beyrut; Dâru İbn Kesir, 2021.
• İbn Manzûr, Ebu'l-Fadl Cemaluddin Muhammed b. Mükrim. Lisânul-'Arab. 9 Cilt. Beyrut: Dâru Sâder, 1410/1990. İbrahim, Mustafa vd. “el-Mu'cemu'I-vesît”. 2 Cilt. İstanbul: Dâru’d-Da‘ve, 1989.
• Kal‘acî, Muhammed Revvâs. Fıkıh Lugatı. Çev. Ayhan Ak. İstanbul: Ocak Yayıncılık, 2012.
• Karaman, Hayreddin. İslam Hukuk Tarihi. İstanbul: İz Yayıncılık, 2017.
• Kevserî, Muhammed Zâhid. Mâkâlâtu’l-Kevserî. Çev. Ebubekir Sifil. İstanbul: Rıhle Kitap, 2014.
• Kıylık, Mustafa Harun. “Hz. Peygamber’in Teşrî Nitelikli Olmayan Fiillerinin Bağlayıcılık Açısından Değeri”, Trabzon İlahiyat Dergisi, Yıl: 2019, 6/2, (154-194).
• Koçyiğit, Talat. Hadis Tarihi. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 2019.
• Köse, Saffet. Fıkhî Mezhepler, İstanbul: Yazıgen Yayıncılık, 2016.
• Kurtubî. Muhammed b. Ahmed. el-Câmi‘ li-ahkâmi’l-Kur’ân. 10 Cilt. Beyrut: Daru’l-Kutubi’l-İlmiyye, 2020.
• Nevevî, Ebû Zekeriyyâ Yahyâ b. Şeref b. Mürî. el-Mecmû‘. 20 Cilt. Beyrut: Daru’l-Kutubi’l-İlmiyye, 2021.
• Okur, Kâşif Hamdi. “Çağdaş Dönemde Çok Mezhepli Yaklaşım Bir Zaruret Midir?. Modern Çağda Fıkhın Anlam Ve İşlevi-Il Fıkhi Bilgi Üretiminde Çok Mezhepli Yaklaşım. ed. Osman Güman-Ahmet Numan Ünver. İstanbul: Ensar Neşriyat, 2022.
• Sağlam, Hadi. Sosyal Hukuk Alanındaki Problemlerin Çözümünde İçtihad ve Taklid. Ankara: Gülnar Yayınları, 2022.
• Salâh M.S., Abu al-Haj. “Kevseri’nin Sünni Fıkıh Mezheplerini Savunma Çabaları”. Uluslararası Düzceli M. Zahid Kevseri Sempozyumu Bildirileri. Düzce: 24-25 Kasım 2007, 483-508.
• Şâtibî, Ebû İshâk İbrâhîm b. Mûsâ b. Muhammed el-Lahmî el-Gırnâtî, el-İ’tisâm. Riyad: Dar’u İbn Affân, 1997.
• Şevkânî, Ebû Abdillâh Muhammed b. Alî b. Muhammed es-San‘ânî el-Yemenî. Kavlu'l-müfîd fi edilleti’l-ictihâdi ve’t-taklîd. Beyrut: Dar’u-Kalem ts.
• Şimşek, Murat. İslam Hukukunda Bağlayıcılık Bakımından Hz. Peygamber’in İctihad ve Tasarrufları. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 2011.
• Şimşek, Murat. Fıkıh Üretiminde Mezhebin Rolü: "Çağdaş Dönemde Tek Mezhepli Yaklaşım Mümkün Müdür?". Modern Çağda Fıkhın Anlam ve İşlevi-Il Fıkhi Bilgi Üretiminde Çok Mezhepli Yaklaşım. ed. Osman Güman-Ahmet Numan Ünver. İstanbul: Ensar Neşriyat, 2022.
• Telkenaroğlu, M. Rahmi. İctihatta İsabet ve Hata Meselesi, Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 2010.
• Timurtaş, Abdulhadi. “Bûtî’nin Edebi Kişiliği, Uluslararası Şırnak ve Çevresi Sempozyumu”. Şırnak: 9 Mayıs 2010.
• Yargı, Mehmet Ali. “Muhammed Zâhid el-Kevserî (1863-1952) Hayatı, Eserleri ve Fıkhî Görüşleri”. İslâm Hukuku Araştırmaları Dergisi [Son Asır İslâm Hukukçuları Özel Sayısı]. 6, (2005), 313-330.
• Zeydan, Abdülkerim, el-Medhal li dirâseti’ş-şer’iyyeti’l-islâmiyye, nşr. Müessesetü'r-Risale, 2015.