Cari Açığın Sürdürülebilirliği: Türkiye Örneği

Yıl 2021, Cilt: 2 Sayı: 2, 83 - 95, 31.12.2021

Burak Uğur , Dilek Atılgan

Öz

İstikrarlı bir ekonomik büyüme için temel şartlardan bir tanesi cari işlemler dengesinin sürdürülebilir düzeyde olmasıdır. Türkiye ekonomisinde 2003 yılından itibaren yüksek büyüme oranlarının hedeflenmesi ile beraber cari açık hızlı bir şekilde yükselmeye başlamıştır. Ayrıca artan cari açık genelde yüksek reel faizle gelen portföy yatırımlarıyla finanse edilmeye çalışılmıştır. Hakkio ve Rush (1991) ile Husted (1992), cari işlemler açığının sürdürülebilirliğinin varlığını, ithalat ve ihracat arasında uzun dönemli bir ilişkinin olup olmadığını araştırarak ortaya koymaktadırlar. Uzun dönemli bir ilişkinin varlığı cari işlemler açıklarının sürdürülebilir olduğunu, uzun dönemli ilişkinin olmaması da cari işlemler açıklarının sürdürülebilir olmadığını ifade etmektedir. Bu bilgiler ışığında yapılan çalışmada, Türkiye ekonomisinde cari işlemler açığının sürdürülebilirliği eşbütünleşme analizi yardımıyla sınanmıştır. 1980-2017 dönemi baz alınarak yapılan çalışmadan elde edilen sonuçlar; Türkiye ekonomisinde ihracat ile ithalat serileri arasında uzun dönem bir ilişkinin varlığı ve eşbütünleşme katsayısının 1’e oldukça yakın olması Türkiye ekonomisinde cari işlemler açığının sürdürülebilir olduğunu göstermektedir.

Anahtar Kelimeler

Türkiye, cari işlemler açığı, ihracat, ithalat

Kaynakça

• Ağır, H., Atılgan, D. ve İspir, T., (2019, 20-22 Aralık). Cari işlemler açığının sürdürülebilirliği: yükselen piyasa ekonomileri örneği (Bildiri Sunumu). 1. Uluslararası Beydağı Sosyal ve Beşeri Bilimler Kongresi (448-456). Malatya, Türkiye. https://2dc40e33-085f-40e0-8172-9a1f898c1942.filesusr.com/ugd/614b1f_db8e855a96974e4d86cd6e119c4a1ffe.pdf
• Ağır, H., Özbek, S. ve Türkmen, S. (2020). Türkiye’de cari işlemler dengesinin dinamikleri: VAR analizi. Maliye Araştırmaları Dergisi, 6(2), 57-66.
• Barışık, S. ve Çetintaş, H. (2006). Türkiye’de cari açıkların sürdürülebilirliği: (1987-2003 yapısal kırılma modeli). Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 11(1), 1-16.
• Berke, B. (2009). Türkiye’de cari açığın sürdürülebilirliği: Parçalı eşbütünleşme analizi. Akdeniz İİBF Dergisi, 9(18), 117-145.
• Ceylan, R. ve Başer, S. (2014). Türkiye’de petrol tüketimi ile reel GSYİH arasındaki uzun dönem ilişkinin Johansen Eşbütünleşme Yöntemi ile analiz edilmesi. Business and Economics Research Journal, 5(2), 47-60.
• Demirgil, B. (2019). Türkiye’de enflasyonun belirleyicileri üzerine uygulamalı bir çalışma. Journal of International Management Educational and Economics Perspectives, 7(1), 13-21.
• Dickey, D. A. & Fuller, W. A. (1981). Likelihood ratio statistics for Autoregressive Time Series with a Unit Root. Econometrica, 49, 1057-1072.
• Enders, W. & Lee, J. (2012). The Flexible Fourier Form and Dickey–Fuller Type Unit Root Tests. Economics Letters, 117(1), 196-199.
• Gençoğlu, P. ve Ünlü, F. (2019). Türkiye’de cari açığın sürdürülebilirliği: Ekonometrik analiz. Hacettepe Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 37(4), 627-650. https://doi.org/10.17065/huniibf.458542
• Göçer, İ. (2013). Türkiye’de cari açığın nedenleri, finansman kalitesi ve sürdürülebilirliği: Ekonometrik bir analiz. Eskişehir Osmangazi Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 8(1), 213-242.
• Gujarati, D. (1999). Temel ekonometri. (Ü. Şenesen ve G. Günlük Şenesen, Çev.; 3. Baskı). Literatür Yayıncılık. (Orijinal eserin basım tarihi 1978).
• Hakkio, C. S. & Rush, M. (1991). Is the budget deficit “too large?” Economic Inquiry, 29, 429-445.
• Husted, S. (1992). The emerging U.S. current account deficit in the 1980s: A cointegration analysis. The Review of Economics & Statistics, 74, 159-166.
• Ilıkkan, Ö. M. (2015). Cari işlemler açığı ve sürdürülebilirlik: Türkiye Örneği. Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 19(2), 351-362.
• İltaş, Y. ve Demirgüneş, K. (2020). Döviz kurunun Borsa İstanbul Sanayi Endeksi üzerindeki etkisi: Yapısal Kırılmalı Modellemede farklı yaklaşımlar kullanan eşbütünleşme testlerinden bulgular. Üçüncü Sektör Sosyal Ekonomi Dergisi, 55(2), 972-988. https://doi.org/10.15659/3.sektor-sosyal-ekonomi.20.05.1352
• Johansen, S. (1991). Estimation and hypothesis testing of cointegration vectors in Gaussian Vector Autoregressive Models. Econometrica, 59(6), 1551–1580.
• Kalyoncu, H. (2005). Sustainability of current account for Turkey: Intertemporal solvency approach. Prague Economic Papers, 14(1), 82-88.
• Kotil, E., (2019). Türkiye'nin Avrupa Birliği'ne ihracatı: Çekim Modeli analizi. International Journal of Economic & Social Research, 15(2), 167-175.
• Krugman, P. R. Obstfeld, M., & Melitz, M. J. (2015). International Economics Theory and Policy (10th ed). Pearson Education Limited.
• Özcan, S. E. (2007). Kamu açık ve borçlarının sürdürülebilirliği: 1970-2005 Türkiye Örneği (Yayımlanmamış doktora tezi). Kütahya Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Peker, O. (2009). Türkiye’deki cari açık sürdürülebilir mi? Ekonometrik bir analiz. Kocaeli Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, (17), 164-174.
• Perron, P. (1989). The great crash, the oil price shock, and the unit root hypothesis. Econometrica, 57(2), 1361-1401.
• Phillips, P. C.B., & Perron, P. (1988). Testing for a Unit Root in Time Series Regression. Biometrika, 75(2), 335-346.
• Polat, M. A. (2019). Cari açığın sürdürülebilirliği: Türkiye Örneği. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 12(64), 838-844.
• Şahbaz, A. (2011). Cari işlem açıklarının sürdürülebilirliği: 2001-2011 Türkiye Örneği. Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 20(3), 417-432.
• Turan, Z. ve Barak, D. (2016). Türkiye’de cari işlemler açığının sürdürülebilirliği. İşletme ve İktisat Çalışmaları Dergisi, 4(2), 70-80.
• Türkiye İstatistik Kurumu. (2021). Online veritabanı. 22.02.2021 tarihinde https://tuikweb.tuik.gov.tr/PreTablo.do?alt_id=1046 adresinden erişilmiştir.
• Türk, A. ve Şahin, S. (2018). Türkiye’de cari açık sorunu ve çözmeye yönelik bir model örneği. Atlas International Referred Journal on Social Sciences, 4(8), 149-163.
• Türkmen, S. Özbek, S. ve Karakuş, M. (2018). Türkiye’de elektrik tüketimi ve ekonomik büyüme arasındaki ilişki: Ampirik bir analiz. Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 8(2), 129-142.
• World Bank. (t.y.). World Development Indicators. 22.02.2021 tarihinde http://databank.worldbank.org/data/reports.aspx?source=world-development-indicators adresinden erişilmiştir.
• Yayar, R. ve Demir, Y. (2014). Türkiye’de sürdürülebilir cari açık. Sosyal Bilimler Dergisi, 7(1), 118-148.
• Yıldız, Ş. (2020). Türkiye’de cari işlemler açığının sürdürülebilirliği. Journal of Humanities and Tourism Research, 10(2). https://doi.org/289-304. 10.14230/johut785