Examination of the Urban Phenomenon through the Lens of the Kadro Journal in the Early Years of the Republic

Yıl 2023, , 315 - 327, 29.10.2023

Yakup Özkaya

https://doi.org/10.31795/baunsobed.1350032

Öz

The aim of this study is to examine the urban phenomenon in the early years of the Republic through the Kadro Journal. In this study, historical research, a qualitative research model, is utilized. The objective here is to shed light on the urban phenomenon, initially not prominently visible in the Kadro Journal, from a broader perspective. Document analysis is chosen as the data collection method alongside literature review as a necessity for the study's purpose. Within this scope, 36 issues of the Kadro Journal published between 1932-1934 are analyzed. The study is divided into three main sections. The first section involves a literature review on urban history and the Kadro Journal. The second section discusses the methodology used. The final section presents the findings, analyzing the urban phenomenon according to the members of the Kadro movement. Ultimately, it is observed that the economic statism dominates the Kadro movement's perspective on cities and urbanization. According to them, cities should be constructed according to a plan, urbanization should proceed within the framework of a plan and under the control of competent individuals, and public services should be transferred to municipalities under the umbrella of statism. The Kadro movement's approach to cities is found to retain its relevance, and their ideas about urban planning and urbanization are seen to maintain their validity.

Anahtar Kelimeler

Urban, Municipality, Republic, Kadro Journal.

Cumhuriyetin ilk yıllarında kent olgusunun Kadro Dergisi üzerinden incelenmesi

Öz

Çalışmanın amacı erken Cumhuriyet döneminde kent olgusunun Kadro Dergisi üzerinden incelenmesidir. Bu çalışmada nitel araştırma modellerinden tarihsel araştırma kullanılmıştır. Buradaki amaç Kadro Dergisi’nde ilk etapta görünür olmayan kent olgusunu daha geniş bir bakış açısıyla aydınlatmaktır. Literatür taramasının yanı sıra veri toplama aracı olarak çalışmanın amacının bir gerekliliği olarak belge incelemesi seçilmiştir. Bu kapsamda 1932-1934 yılları arasında çıkarılan 36 sayı Kadro Dergisi incelenmiştir. Çalışma üç ana bölümden oluşmuştur. Birinci bölümde, kent tarihi ve Kadro Dergisi’ne ilişkin literatür taraması yapılmıştır. İkinci bölümde, çalışmanın yöntemi ele alınmıştır. Son bölümde, dergilerin taranmasıyla elde edilen verilerin sunulduğu bulgular kısmında Kadrocular’a göre kent olgusu analiz edilmiştir. Sonuç olarak, Kadrocuların kent okumasında, kente ve kentleşmeye ait bakış açılarında iktisadi devletçiliğin hakim olduğu görülmüştür. Kadroculara göre, kentler bir plana göre inşa edilmeli, kentleşme plan dahilinde ve yetkin kişilerin denetimi altında gelişmeli ve devletçilik kapsamında kamusal hizmetler belediyeye devredilmelidir. Kadrocuların kenti ele alış biçiminin hala güncelliğini yitirmediği, kent planlaması fikrinin ve kentleşmeye ilişkin önerilerinin geçerliliğini koruduğu sonucuna ulaşılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Kent, Belediye, Cumhuriyet, Kadro Dergisi

Kaynakça

• Aydemir, Ş. S. (1932a). İçpazar ve iktisatta (bütün)lük. Kadro, (10), 7-12.
• Aydemir, Ş. S. (1932b). Tabiata tehakküm. Kadro, (3), 19-24.
• Aydemir, Ş. S. (1934a). İş kanunu yeni cemiyetin temel kanunlarından biridir. Kadro, (30), 5-15.
• Aydemir, Ş. S. (1934b). Programlı devletcilik. Kadro, (34), 5-13.
• Aydemir, Ş. S. (1978). Suyu arayan adam. Remzi Kitabevi.
• Baran, T. (1993). 1923-1938 yılları arasında İzmir'in imarı, Çağdaş Türkiye Tarihi Araştırmaları Dergisi, 1(3), 283-294.
• Başbakanlık İstatistik Genel Müdürlüğü. (1937). Genel nüfus sayımı. 18.08.2023 tarihinde https://kutuphane.tuik.gov.tr/pdf/0015557.pdf adresinden erişildi.
• Batty, M. (2022). Mumford’s recurring challenge: What is a city? EPB: Urban Analytics and City Science, 49(2), 387–390.
• Boochin, M. (1999). Kentsiz kentleşme. Ayrıntı Kitabevi.
• Bora, T. (2017). Cereyanlar. İletişim Yayınları.
• Bozkurt, V. (2018). Cemaatler: Kavramsal, kuramsal temeller ve Türkiye. USE 2.Uluslararası Sosyoloji ve Ekonomi Kongresi Tebliğler Kitabı. 436-449.
• Demirci, F. (2006). Kadro hareketi ve kadrocular. Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, (15), 35-54.
• Demirkanoğlu, Y. (2018). Sovyet ihtilalinin Türk düşün yapısına etkisi. Bingöl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 8(16), 557-570.
• Erat, V. (2018). Kadro Dergisi’nde planlama anlayışı. Anemon Muş Alparslan Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 6(1), 51-59.
• Erdem, İ., ve Lenger, A. (2021). 1923-1950 arası dönemde Ankara kentleşmesi ve sorunları. Akademik Bakış, 14(28), 331-357.
• EU. (2019). Urban data platform plus. 19.08.2023 tarihinde https://urban.jrc.ec.europa.eu/thefutureofcities/what-is-a-city#the-chapter adresinden erişildi.
• European Community Statistical Office, (t.y). 18.08.2023 tarihinde Degree of urbanisation. https://ec.europa.eu/eurostat/web/degree-of-urbanisation/background adresinden erişildi.
• Evsile, M. (2018). Cumhuriyet döneminde sanayileşme faaliyetleri (1923-1950). History Studies, 10(8), 109-119.
• Gökdül, A., ve Yaman, M. (2020). Yerel yönetimlerde kent planlaması anlayışının dönüşüm evrelerine bir örnek: Kütahya kenti (1923-1960). Çağdaş Yerel Yönetimler Dergisi, 29(1), 35-65.
• Güngör, E. (1990). Kültür değişmesi ve milliyetçilik. Ötüken Neşriyat.
• Halifeoğlu, M., ve Kuzgun, M. (2016). Kadro Hareketinin organik aydın yaratma ‘ülküsü’. Amme İdaresi Dergisi, 49(4), 65-84.
• Harris, G. S. (2002). The communists and the Kadro Movement shaping ideology in Atatürk's Turkey. The Isis Press.
• Işık, M., ve Eşitti, Ş. (2014). Kadro Dergisinde üçüncü yol söylemi. Türkiye Sosyal Araştırmalar Dergisi, 18(2), 265-294.
• İrdem, İ., ve Lenger, A. (2021). 1923-1950 arası dönemde Ankara kentleşmesi ve sorunları. Akademik Bakış,14(28), 331-357.
• Kadro Dergisi. (1932). Kadro. Kadro, (1), 2-5.
• Kadro Dergisi. (1933). Türk inkılabında Gazi ve bizim inanımız. Kadro, (24), 3-4.
• Kamu Yönetimi Derneği. (2023). TÜİK kır-kent tanımını güncelledi. 11.08.2023 tarihinde https://kamuyonetimi.org.tr/tuik-kir-kent-tanimini-guncelledi/ adresinden erişildi.
• Karaosmanoğlu, Y. K. (1933). Ankara Roma Moskova. Kadro, (13), 29-31.
• Karlı, İ. (2015). Türkiye Cumhuriyeti’nin kuruluş döneminde Kadro Dergisi’nin ideolojik tasarımı. Siyaset, Ekonomi ve Yönetim Araştırmaları Dergisi, 3(4), 139-160.
• Keleş, R. (1998). Kentbilim terimleri sözlüğü. İmge Kitabevi.
• Keleş, R., ve Mengi, A. (2017). Kent hukuku. İmge Kitabevi.
• Koçak Turhanoğlu, F. A. (2019). Türkiye’nin kentleşme deneyimi:1923-2000. F. Güneş içinde, Kent Sosyolojisi (s. 215-242), Anadolu Üniversitesi.
• Koyuncu, A. (2015). Kentleşme ve göç. Hikmetevi Yayınları.
• Lefebvre, H. (2017). Kentsel devrim. Sel Yayıncılık.
• Memiş, S., ve Belir, Ö. (2023). Cumhuriyet dönemi modernleşme sürecinin mimarlığa etkileri: İzmit halkevi. Design and Planning Research, 7(1), 43-50.
• Niray, N. (2002). Tarihsel süreç içinde kentleşme olgusu. Muğla Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (9), 1-27.
• Sağlam, M. A. (2020). Kadro Dergisinin/Hareketinin kırsala bakışı. Tarih Okulu Dergisi, 13(48), 3450-3477.
• Sağlam, S. (2016). 1923-1950 yılları arasında Türkiye'de kent ve kentleşme Olgusu. Sosyoloji Konferansları, 532, 257-274.
• Sjoberg, G. (1960). The preindustrial city past and present. The Free Press.
• Sunar, L. (2004). Kadro Dergisi/Hareketi ve etkileri:Türk devlet ideolojisi ve sol Kemalizmin oluflumu bağlamında bir analiz. Türkiye Araştırmaları Literatür Dergisi, 2(1), 511-526.
• Şahin, Y. (2013). Kentleşme politikası. Ekin Basım Yayın.
• Şenyapılı, T. (2004). Barakadan gecekonduya Ankara’da kentsel mekanın dönüşümü 1923-1960. İletişim Yayınları.
• Tekeli, İ. (1982). Türkiye'de kentleşme yazıları. Turhan Kitabevi.
• Tekeli, İ. (1997). Türkiye'de kent tarihi yazıcılığı üzerine düşünceler. 08.08.2023 tarihinde tarihinde https://www.academia.edu/30475513/T%C3%BCrkiyede_Kent_Tarihi_Yaz%C4%B1c%C4%B1l%C4%B1%C4%9F%C4%B1_%C3%9Czerine_D%C3%BC%C5%9F%C3%BCnceler adresinden erişildi.
• Tekeli, İ. (2005). Kent tarihi yazımı konusunda yeni bir paradigma önerisi. T. Şenyapılı içinde, Cumhuriyet Ankarası. ODTÜ Yayıncılık.
• Tekeli, İ., ve İlkin, S. (1984). Türkiye’de bir aydın hareketi: Kadro. Toplum ve Bilim, (24), 35-97.
• The United Nations Human Settlements Programme (UN-Habitat), What is a city? 18.08.2023 tarihinde https://unhabitat.org/sites/default/files/2020/06/city_definition_what_is_a_city.pdf adresinden erişildi.
• Tökin, İ. H. (1932a). Türkiye köy iktisadiyatında toprak rantı. Kadro, (4), 10-14.
• Tökin, İ. H. (1932b). Türkiye köy iktisadiyatında borçlanma şekilleri. Kadro, (3), 25-34.
• Tökin, İ. H. (1932c). Şark vilayetlerinde derebeylik. Kadro, (11), 22-29.
• Tökin, İ. H. (1932d). Köy iktisadiyatında teknik inkılap. Kadro, (2), 15-21.
• Tör, V. N. (1933). Şehirlerimizin güzelliğini zevksiz ev sahiplerinin tecavüzünden kurtarmalıyız! Kadro, (20), 47-48.
• Tör, V. N. (1934a). Ümmilikle mücadele için köy kampları. Kadro, (1), 42-43.
• Tör, V. N. (1934b). Belediyeleştirme. Kadro, 28, 14-18.
• Tör, V. N. (1934c). Demiryolu tarife siyasetimizde inkılap. Kadro, (32), 12-16.
• Turut, H., ve ÖZGÜR, M. (2018). Klasik kent kuramlarından eleştirel kent kuramlarına geçiş bağlamında kentleri yeniden okumak. Ege Coğrafya Dergisi, 27(1), 1-19.
• Tuzcuoğlu, F. (2003). Metropoliten yönetim. Sakarya Kitabevi.
• Türkiye İstatistik Kurumu. (2023). Kent-Kır nüfus istatistikleri. (2022). 17.08.2023 tarihinde https://data.tuik.gov.tr/Bulten/Index?p=Kent-Kir-Nufus-Istatistikleri-2022-49755vedil=1 adresinden erişildi.
• Türkmenoğlu Köse, D. (2019). Kadro Dergisi ve devletçi ekonomi anlayışlarına bakış. 4. InTraders Uluslararası Ticaret Kongresi (s. 55-59).
• Uslu, A. (2012). Kadro Dergisi: Dil ve ddebiyat anlayışı. Turkish Studies, 7(2), 1103-1114.
• Varlı, A. (2012). Kadro Dergisi üzerinden bir deneme: "Milli iktisat'tan devletçiliğe". Öneri, 10(37), 167-174.
• Weber, M. (2000). Şehir: Modern kentin oluşumu. Bakış Yayınları.
• Wirth, L. (1938). Urbanism as a way of life. American Journal of Sociology, 44(1), 1-24.
• Yakut, S. (1979). Türkiye'de Kentleşme. Kültür Bakanlığı Yayınları .
• Yazman, M. Ş. (1933a). Elektrikli Türkiye. Kadro, (13), 35-41.
• Yazman, M. Ş. (1933b). Elektrikli Türkiye II. Kadro, (14), 45-50.
• Yazman, M. Ş. (1933c). Elektrikli Türkiye III. Kadro, (15), 40-46.