Erken Cumhuriyet döneminde çocukluğun inşası ve milliyetçilik: Şen Çocuk Dergisi

Yıl 2023, , 15 - 31, 29.10.2023

Özge Cengiz

https://doi.org/10.31795/baunsobed.1351322

Öz

Türkiye’nin Erken Cumhuriyet dönemi, ulus devletleşme sürecine bağlı olarak milliyetçi ideolojinin baskın olduğu, dağılan Osmanlı İmparatorluğu ile bağların koparılmak istendiği ve yeni bir kök arayışına girilen bir dönem olarak karşımıza çıkmaktadır. Bu dönemde Türk milliyetçiliğini yaygınlaştırma amacıyla çeşitli adımlar atılmış, Türk Tarih Tezi, Güneş Dil Teorisi gibi teorilerle Türk halkının Orta Asya kökleriyle bağ kurmasına ve ulus bilinci geliştirmesine çalışılmıştır. Milliyetçilik gibi ideolojik unsurların bir topluma aşılanmasındaki en önemli sacayaklarından birisi çocukların “eğitimi”dir. Bu eğitim aşamasında çocukların bir yandan eğleneceği bir yandansa bilgileneceği bir alan sağlayan önemli mecralardan birisi ise çocuk dergileridir. Bu çalışma Erken Cumhuriyet dönemindeki milliyetçilik politikaları ve çocukluğun inşasına odaklanmaktadır. Bu bağlamda milliyetçi söylemlerin ve kimlik politikalarının hız kazandığı bir dönem olan 1930’lu yıllarda yayımlanan Şen Çocuk dergisi özelinde, Erken Cumhuriyet döneminin milliyetçilik politikalarının çocuk dergisinde kendisine nasıl yer bulduğu incelenmiştir. Çalışmada Şen Çocuk dergisinde yer alan içerikler Türklüğün niteliksel özellikleri, Türklüğün tarihi, Türk Dilinin önemi, dağılan Osmanlı İmparatorluğu, Anadolu övgüsü, düşman imgesi temaları üzerinden betimsel olarak analiz edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Şen Çocuk, çocuk dergisi, milliyetçilik, Erken Cumhuriyet dönemi

The construction of childhood and nationalism in the Early Republican period: Şen Çocuk Magazine

Öz

The early Republican period in Turkey emerges as a period characterized by the dominance of nationalist ideology, driven by the process of nation-state formation, the desire to sever ties with the disintegrating Ottoman Empire, and the pursuit of a new cultural identity. During this period, various steps were taken to promote Turkish nationalism, including the development of theories such as the Turkish Historical Thesis and the Sun Language theory, aimed at establishing a connection between the Turkish people and their Central Asian roots and fostering a sense of national consciousness. One of the key pillars in instilling ideological elements like nationalism in a society is the "education" of children. In the realm of education, one important medium that provided a space for both entertainment and knowledge acquisition for children was children's magazines. This study focuses on the nationalist policies of the early Republican period and the construction of childhood. In this context, it examines how the nationalist policies of the early Republican period found their place in the children's magazine Şen Çocuk, which was published in the 1930s, a period when nationalist discourse and identity politics gained momentum. The study analyzes the content in Şen Çocuk magazine descriptively, with a focus on themes related to the qualitative characteristics of Turkishness, the history of Turkishness, the importance of the Turkish language, the disintegration of the Ottoman Empire, praise of Anatolia, and the portrayal of enemies.

Anahtar Kelimeler

Şen Çocuk, child magazine, nationalism, Early Republican period

Kaynakça

• Alabaş, R. (2014). Cumhuriyet dönemi çocuk dergilerinin eğitim ve tarih anlayışı açısından incelenmesi (1928-1950) [Doktora tezi]. Ankara Üniversitesi.
• Alpay, M. (1980). Türk çocuk edebiyatı. Güneydoğu Avrupa Araştırmaları Dergisi, 8-9, s. 167-191.
• Anderson, B. (2009). Hayali cemaatler milliyetçiliğin kökenleri ve yayılması. Beşinci Baskı. (İ. Savaşır, Çev.). Metis Yayınları.
• Aytaç, A. M. (2012). Ailenin serencamı Türkiye’de modern aile fikrinin oluşması. (2. Bs.). Dipnot Yayınları.
• Bahtım taliim (1932, 1 Nisan). Şen Çocuk, 5, s. 7.
• Baş muallimenin hikayesi (1932, 1 Nisan). Şen Çocuk, 5.
• Bayram, Y. (2005). Türk edebiyatının ilk çocuk dergisi: Mümeyyiz. Hece Dergisi, 104-105, 484-500.
• Belge, M. (2009). Genesis “Büyük ulusal anlatı” ve Türklerin kökeni. (2. Bs.). İletişim Yayınları.
• Benjamin, W. (2001). Çocuklar, gençlik ve eğitim üzerine. ( M. Tüzel, Çev.). Dost Kitabevi Yayınları.
• Beyatlı, Y. K. (1932, 1 Nisan). Akıncılar. Şen Çocuk, 4, 1.
• Büyük adamlar - Ziya Gökalp (1933, 1 Mart). Şen Çocuk, 15, 13.
• Büyük adamlar - Namık Kemal (1932, 16 Ekim). Şen Çocuk, 9, 5.
• Büyük adamlar - Mimar Sinan (1932, 16 Kasım). Şen Çocuk, 11, 4-5.
• Büyük adamlar - Ziya Paşa (1933, 1 Mayıs). Şen Çocuk, 17, 9.
• Büyük dil soruşturması (1933a, 1 Nisan). Şen Çocuk, 16, 3-4.
• Büyük dil soruşturması (1933b, 1 Mayıs). Şen Çocuk, 17, 4-6.
• Calhaoun, C. (2007). Milliyetçilik. ( B. Sütçüoüğlu, Çev.). İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.
• Carr, E. H. (2012). Milliyetçilik ve sonrası. (5. Bs.). (O. Akınhay, Çev.). İletişim Yayınları.
• Copeaux, E. (2000). Tarih ders kitaplarında (1931-1993) Türk tarih tezinden Türk-İslam sentezine. (2. Bs.). (A. Berktay, Çev.). Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
• Dil yarışı (1932, 1 Aralık). Şen Çocuk, 12, 16.
• Duman, D. ve Doğdu, M. (2010). 1930-1950 dönemi çocuk dergilerinde yurttaşlık bilinci gelişimi kapsamında ulus – devlet algısının sağlanması: “Türk çocuğu - Cumhuriyet çocuğu”. Çağdaş Türkiye Araştırmaları Dergisi, 10(21), 157-170.
• Durgun testi (1932, 01-15 Şubat). Şen Çocuk, 3, 12.
• Ersanlı, B. (2021). İktidar ve tarih: Türkiye'de "resmi tarih" tezinin oluşumu (1929-1937). İletişim Yayınları.
• Faik, M. (1932, 23 Nisan). Bayram. Şen Çocuk, 6, 3.
• Fırtına (1933, 1 Mart). Şen Çocuk, 15, 11.
• Gökalp, Z. (1932, 1 Kasım). Alageyik. Şen Çocuk, 10, 4.
• Gökalp, Z. (1933, 1 Ocak). İktisadi vatanperverlik. Şen Çocuk, 13, 5.
• Halil (1933, 1 Şubat). Türk kocuğu. Şen Çocuk, 14, 4.
• Hava (1932, 1 Ekim). Şen Çocuk, 8, 14.
• Heywood, C. (2003). Baba bana top at Batı’da çocukluğun tarihi. (E. Hoşsucu, Çev.). Kitap Yayınevi.
• İnan, R. (2012). Cumhuriyet dönemi çocuk dergi ve gazeteleri (tahlili fihrist 1923-1940) (cilt 1) [Doktora tezi]. Hacettepe Üniversitesi.
• Kemal, M. (1932, 1 Mart). Türkün şen çocuğu. Şen Çocuk, 4, 14.
• Kılıç, M. (2007). Erken Cumhuriyet dönemi Türk milliyetçiliğinin tipolojisi. Süleyman Demirel Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, 16, 113-140 .
• Küçük bilgiler (1932, 1 Nisan). Şen Çocuk, 4, 13.
• Niçin okuyoruz - tarih (1932, 1 Aralık). Şen Çocuk, 12, 12.
• Okuyucularımıza (1932, 1 Ocak). Şen Çocuk, 1, 1.
• Omirüs (1932, 16 Şubat). Hektorla andromak. Şen Çocuk, 2, 2-3.
• Onur, B. (2005). Türkiye’de çocukluğun tarihi. İmge Kitabevi Yayınları.
• Öymen, A. (2003). Bir dönem bir çocuk. (8. Bs.). Doğan Kitap.
• Öztan, G. G. (2011). Türkiye’de çocukluğun politik inşası. İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.
• Pembecioğlu, N. (2006). İletişim ve çocuk iletişim ortamlarında çocuk ve reklam etkileşimi. Ebabil Yayınları.
• Rıfat, S. (1932, 16 Ekim). Onun sazı. Şen Çocuk, 9, 1.
• Sarınay, Y. (2005). Türk milliyetçiliğinin tarihi gelişimi ve Türk ocakları. (3. Bs.). Ötüken Yayınları.
• Sever, S. (2003). Çocuk ve edebiyat. Kök Yayıncılık.
• Şimşek, H. (2001). XIX. yüzyıl çocuk dergiciliği ve eğitsel işlevleri üzerine. Milli Eğitim Dergisi, 151.
• Şimşek, T. (2006). Çocuk edebiyatı. T. S. Halman, O. Horata, Y. Çelik, N. Demir, M. Kalpaklı, R. Korkmaz, M. Ö. Oğuz (Ed.). Türk edebiyatı tarihi 4 içinde (543-564 ). T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları.
• Tamer Torun, A. (2021). Gender and nationalism in the child magazines during the early republican period. The International Journal of Turcologia, XVI (31), 85-110.
• Tan, M. G., Şahin, Ö., Sever, M. ve Bora, A. (2007). Cumhuriyette çocuktular. Boğaziçi Üniversitesi Yayınevi.
• Tonguç, E. (1998). Umut yolu anılar. (2. Bs.). Güldikeni Yayınları.
• Türkmenoğlu, D. (2007). Tek parti döneminde ulus inşa politikalarının eğitimsel boyutu. Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 5(1), 159-172.
• Ungan, S. ve Yiğit, F. (2014). Geçmişten günümüze Türkiye’de süreli çocuk yayınları. Dil ve Edebiyat Eğitimi Dergisi, 2(10), 184-198.
• Üstel, F. (2016). “Makbul vatandaş”ın peşinde II. Meşrutiyet’ten bügüne vatandaşlık eğitimi. (7. Bs.). İletişim Yayınları.
• Vahit (1932, 16 Ocak). Esmer kahya. Şen Çocuk, 2, 14.
• Zekai, C. N. (1932, 1 Aralık). Başlık. Şen Çocuk, 12, 11.
• Zeki, M. (1933, 1 Şubat). Gezsen Anadoluyu. Şen Çocuk, 14, 10.