Rescaling as a sociological concept in urban research: The formation of İstanbul city-region and its effect on Balıkesir

Yıl 2023, , 789 - 805, 31.12.2023

Betül Kızıltepe

https://doi.org/10.31795/baunsobed.1351421

Öz

Since the early 1980s, nation-states have created new advantageous spaces for capital accumulation and have restructured cities at the center of global dynamics. Therefore, they have gained functionality as catalysts of rescaling processes. In this process, urban interventions increase. This causes uneven development and implosion-explosion in the region. A spatial division of labor is created under the agency of the state to protect privilege and competitiveness in the geography of uneven development. The functions of cities begin to differentiate. Global and local dynamics act together. Thus, new scales/scaling are created. In this context, cities in Turkey are also affected by global and local changes. Based on critical urban theory, this research examines the formation of city-regions and spatial strategies in Turkey in the context of rescaling. İstanbul city region is economically advantageous space in Turkey. This research analyzes the formation process of İstanbul city-region and restructuring of Balıkesir in the region. Mixed method was used in it. Quantitative and qualitative data were utilized to examine the rescaling process in a multidimensional perspective. Statistical descriptive analysis and secondary data sources were used for quantitative data. In qualitative data, 33 actors who were witness and active in the transformation of Balıkesir were interviewed. Data were coded and analyzed using MAXQDA. As a result, it has been observed that the rescaling of Balıkesir has been affected by İstanbul city-region, centralized decision-making in urban policies and local urban interventions. It has been indicated that city-specific dynamics have transformed the potential of competition and alliance. The city has not been able to make great progress due to high intra-city competition.

Anahtar Kelimeler

Rescaling, Uneven Development, Implosion-explosion, İstanbul City-Region, Balıkesir

Proje Numarası

Proje numarası bulunmamaktadır.

Kent araştırmalarında sosyolojik bir kavram olarak yeniden ölçeklenme: İstanbul kent-bölgesinin oluşumu ve Balıkesir’e etkisi

Öz

Ulus devletler, 1980 sonrası sermaye birikiminde avantajlı yeni mekânlar oluşturarak, küresel dinamiklerin merkezinde yer alan kentleri ve kent-bölgeleri birikim için öne çıkararak yeniden ölçeklenme sürecinin katalizörü hâline gelmiştir. Bu süreçte kentsel müdahaleler yoğunlaşırken bölgede eşitsiz gelişim ortaya çıkmıştır. Eşitsiz gelişimin ve beraberinde mekânsal patlamaların yaşandığı kent-bölgelerde bölge ayrıcalığının ve rekabet potansiyelinin korunması için mekânsal bir iş bölümü yaratılır. Yeni iş bölümünde kentlerin işlevleri farklılaşmaya başlar. Küresel ve yerel dinamikler birlikte hareket eder. Böylece yeni ölçeklenmeler yaratılır. Bu bağlamda Türkiye’deki kentlerin de küresel ve bölgesel ölçekli değişimlerden etkilendiği görülmektedir. Eleştirel kent teorisini odağına alan bu çalışma, Türkiye’deki kent-bölge oluşumunu, mekânsal strateji değişikliğini yeniden ölçeklenme bağlamında ele almaktadır. Türkiye’nin ekonomik belirleyiciliği olan İstanbul kent-bölgesinin oluşum süreci, Balıkesir’in bölgeye dâhil olması ve yeniden ölçeklenmesi analiz edilmektedir. Karma yöntemin kullanıldığı bu araştırmada, nicel ve nitel verilerden yararlanılarak yeniden ölçeklenme süreci çok yönlü bir şekilde irdelenmiştir. Nicel veri kapsamında istatistikî betimsel analizden ve ikincil veri kaynaklarından yararlanılmıştır. Nitel verilerin toplanmasında Balıkesir’in değişimine tanık, değişiminde etkin olan 33 aktörle mülakat yapılmıştır. Mülakat verileri deşifre edildikten sonra MAXQDA programında temalara ayrılarak kodlanmış, analiz edilmiştir. Toplanan veriler neticesinde Balıkesir’in yeniden ölçeklenmesinde İstanbul kent-bölgesinin, merkezî yönetimin aldığı üst ölçekli kararların, yerel düzeydeki kentsel müdahalelerin etkisi olduğu görülmüştür. Balıkesir’e özgü dinamiklerin ise kentin rekabet ve ittifak potansiyelini dönüştürdüğü, kent içi rekabetin yüksek olması nedeniyle kentin atılım gösteremediği gözlemlenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Yeniden Ölçeklenme, Eşitsiz Gelişim, Mekânsal Patlamalar, İstanbul Kent-Bölgesi, Balıkesir

Etik Beyan

Araştırmanın konu olduğu doktora çalışmasının etik kurul onayı için 28.01.2021 tarihinde İstanbul Üniversitesi Sosyal ve Beşerî Bilimler Araştırmaları Etik Kurulu’na başvuru yapılmıştır. 2021/40 dosya numaralı ve 53709 sayılı başvuru, 08.02.2021 tarihinde ve 02 sayılı toplantısında gerçekleşen inceleme sonucunda, çalışmada etik açıdan bir sorun olmadığına oybirliği ile karar verilmiştir.

Destekleyen Kurum

Marmara Belediyeler Birliği

Proje Numarası

Proje numarası bulunmamaktadır.

Teşekkür

Yoktur

Kaynakça

• Aksoy, A. (2014). İstanbul’un neoliberalizmle imtihanı. Editör A. Bartu Candan., C. Özbay (Ed.). Yeni İstanbul Çalışmaları içinde (26-46). Metis Yayınları.
• Albayrak, A.N., Salihoğlu, T., ve Salihoğlu, G. (2015). Nitelikli işgücüne yönelik yaşam alanları: sanayinin desantralizasyon sürecinde Gebze örneği. N. T. Köroğlu (Ed.). KBAM 6. Kentsel ve Bölgesel Araştırmalar Sempozyumu, ‘Gayrimenkul Odaklı Büyümeden Üretime Dayalı Büyümeye Doğru 6. Kentsel Bölgesel Araştırmalar Sempozyumu Bildiri Kitabı (195-210). ODTÜ Yayınları.
• Aydın, Ş. (2016). Küresel kent olma sürecinde İstanbul’un çeperinde büyüme odaklı müdahaleler: Tekirdağ örneği [Yüksek Lisans Tezi], İstanbul Üniversitesi.
• Balıkesir Büyükşehir Belediyesi. (2019). Balıkesir büyükşehir belediyesi stratejik planı: 2020-2024 (BBBSP). https://www.balikesir.bel.tr/stratejik-plan-tr.
• Bayırbağ, M. K. (2010). Local entrepreneurialism and state rescaling in Turkey. Urban Studies, 47(2), 363-385.
• Brenner, N. (2004). New state spaces, urban governance and rescaling statehood. Oxford University Press.
• Canpolat, H. (2010). Türk yerel yönetim sisteminde ölçek reformları ve 5747 sayılı Kanun’la ilgili yargı kararlarının değerlendirilmesi. Türk İdare Dergisi, 467, 79-113.
• Cumhurbaşkanlığı Bütçe ve Strateji Başkanlığı. (1963-2023). Kalkınma planı raporları: 1963-2023. https://www.sbb.gov.tr/kalkinma-planlari/.
• Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı. (2014). Balıkesir-Çanakkale planlama bölgesi 1/100.000 ölçekli çevre düzeni planı (BÇÇDP). https://mpgm.csb.gov.tr/balikesir-canakkale-planlama-bolgesi-1-100.000-olcekli-cevre-duzeni-plani-i-82273.
• Eraydın, A. (2002). Yeni sanayi odakları: yerel kalkınmanın yeniden kavramsallaştırılması. ODTÜ Mimarlık Fakültesi Yayınları.
• Eraydın, A. (2007). Politikalardan süreç tasarımına: yeni bölgesel politikalar ve yönetişim modelleri. G. Sak (Ed.). II. Bölgesel Kalkınma ve Yönetişim Sempozyumu: Çok Düzlemli Yönetişim Bildiri Kitabı (5-24). TEPAV Yayınları.
• Genç, F., Keyder, Ç., Keyman, F., ve Köse Badur, A. (2021). Kentlerin Türkiyesi: imkanlar, sınırlar ve çatışmalar. İletişim Yayınları.
• Giddens, A. (1999). Toplumun kuruluşu. (H. Özel, Çev.). Bilim Sanat Yayınları. (Orijinali 1984’te yayımlanmıştır). Harvey, D. (1989). From manageralism to entrepreneurialism: the transformation in urban governance in late capitalism. Geografiska Annaler, 71(1), 3-17.
• Harvey, D. (2015). Sermayenin mekânları. (B. Kıcır, D. Koç, K. Tanrıyar, S. Yüksel, Çev.). Sel Yayıncılık. (Orijinali 2001’de yayımlanmıştır).
• Hodson, M., Mcmeekin, A., Froud, J., ve Moran, M. (2020). State-rescaling and re-designing the material city-region: tensions of disruption and continuity in articulating the future of Greater Manchester. Urban Studies, 57(1), 198-217.
• İnce, G. (2010). Tarımdan sanayiye geçiş sürecinde Trakya alt bölgesinde göç: Çerkezköy örneği [Doktora Tezi], Namık Kemal Üniversitesi.
• İstanbul Büyükşehir Belediyesi. (2009). İstanbul 1/100.000 ölçekli çevre düzeni planı (İÇDP). https://sehirplanlama.ibb.istanbul/arsiv/.
• Jessop, B. (2005). Hegemonya, post-fordizm ve küreselleşme ekseninde kapitalist devlet. (A. Özkazanç, B. Yarar, Çev.). İletişim Yayınları. (Orijinali 2005’te yayımlanmıştır).
• Kalkınma Bakanlığı. (2014). Bölgesel gelişme ulusal stratejisi: 2014-2023 (BGUS). https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2015/03/20150324M1-1-1.pdf.
• Karakurt Tosun, E. (2007). Küreselleşme sürecinde kentlerde mekânsal, sosyal ve kültürel değişim: Bursa örneği [Doktora Tezi], Uludağ Üniversitesi.
• Keyder, Ç. (2004). Ulusal kalkınmacılığın iflası. Metis Yayınları.
• Keyder, Ç. (2006). İstanbul: küresel ile yerel arasında. (S. Savran, Çev.). Metis Yayınları. (Orijinali 1999’da yayımlanmıştır).
• Keyder, Ç. (2014). İstanbul’da emek ve ekonomi: sunuş. Editör A. Bartu Candan., C. Özbay (Ed.). Yeni İstanbul Çalışmaları içinde (127-132). Metis Yayınları.
• Kıray, M. (2007). Kentleşme yazıları. Bağlam Yayınları.
• Leech, N. L., ve Onwuegbuzie, A. J. 2009. A typology of mixed methods research designs. Qual Quant, 43, 265-275.
• Lefebvre, H. (2013). Kentsel devrim. (S. Sezer, Çev.). Sel Yayınları. (Orijinali 1970’de yayımlanmıştır).
• Molotch, H. (1976). The city as a growth machine. American Journal of Sociology, 82(2), 309-330.
• Ocakçı, M., Terzi, F., ve Erkut, G. (2021). Marmara bölgesi mekânsal gelişme stratejik çerçeve belgesi. Marmara Belediyeler Birliği Kültür Yayınları.
• Özgür, H., ve Yavuzçehre, P. S. (2016). Türkiye’nin büyükşehir belediyesi sistemi: 1982-2015. Çankırı Karatekin Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 7(1), 903-926.
• Rodríguez-Pose, A. (2008). The rise of the ‘city-region’ concept and its development policy implications. European Planning Studies, 16(8), 1025–1046.
• Sassen, S. (1991). The global city: New York, London, Tokyo. Princeton University Press.
• Scott, A. (2001). Globalization and the rise of city-regions. European Planning Studies, 9(7), 813-826.
• Shen, J. (2008). Spatial strategies of urban development: rescaling and territorialization in post reform China. The Open Urban Studies Journal, 1, 11-18.
• Smith, N. (2017). Eşitsiz gelişim. (E. Soğancılar, Çev.). Sel Yayıncılık. (Orijinali 1984’te yayımlanmıştır).
• Şahin, S. Z. (2018). Neoliberal yeniden ölçeklenme etkisi altında Türkiye’de kentleşme politikasının dönüşümü. Alternatif Politika, Özel Sayı, 1-30.
• Şengül, T. (2011). Yerel devlet sorunu ve yerel devletin dönüşümünde yeni eğilimler. Praksis, 9, 183-220.
• Şentürk, M. (2011). Kentsel müdahaleler açısından İstanbul [Doktora Tezi], İstanbul Üniversitesi.
• Tekeli, İ. (2001). Modernite aşılırken kent planlaması. İmge Kitabevi Yayıncılık.
• Tekeli, İ. (2014). Modernizm, modernite ve Türkiye’nin kent planlama tarihi. Tarih Vakfı Yurt Yayınları.