Yüz yıldan geride kalanlar; Türk dış politikasının geleneksel unsurları

Yıl 2023, , 303 - 314, 29.10.2023

Ahmet Özkan

https://doi.org/10.31795/baunsobed.1352032

Öz

Türk Dış politikası Cumhuriyetin kuruluşundan günümüze iç ve dış politik gelişmelere bağlı olarak çeşitli dönemlerde farklı dönüşümler yaşamıştır. Cumhuriyetin kurulduğu 1923 yılından itibaren uluslararası sistemde yaşanan gelişmeler Türkiye’nin izlemiş olduğu dış politikaya doğrudan etki etmiştir. Yeni bir devletin kurulması ve yeni kurulan bu devletin her alanda yeni bir yol haritası tayin etmeye çalışması etkisini dış politik alanda da göstermiştir. Ancak dış politikanın tayini sadece yeni bir devlet inşası boyutunda dizayn edilen bir görünüme sahip olmamıştır. Zira o dönem içerisinde Türkiye’nin bölgesinde ve kürede yaşanan gelişmeler uluslararası sistem içerisinde Türkiye’nin pozisyon almasını zaruri kılmıştır. Bu zaruriyet Türk dış politikasının günümüze kadar değişmeyecek olan geleneksel unsurlarının oluşmasına doğrudan etki etmiştir. Keza 1930’lu yıllarda patlak veren II. Dünya Savaşı, II. Dünya Savaşı’nın bitimine müteakip başlayan ve 1991 yılına kadar devam eden Soğuk Savaş dönemi Türkiye’nin dış politikasını tayin etmesinde önemli bir yer tutmuştur. Nitekim bu çalışma yaşanan bu süreçlerin bir bütün olarak değerlendirilmesini ve bu değerlendirmeler yapılırken Türk dış politikasının geleneksel unsurlarının nasıl şekillendiğine dair tespitlere yer vermektedir. Son bölümde ise Türk dış politikasının geleneksel unsurlarının güncel yansımalarına yer verilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Türk Dış Politikası, Denge Politikası, Batıcılık

Etik Beyan

Bu araştırma etik kurul izni gerektirmeyen çalışmalar arasında yer almaktadır.

Remmants of a century past; traditional elements of Turkish foreign policy

Öz

Since the foundation of the Republic, Turkish foreign policy has experienced different transformations in various periods depending on domestic and foreign political developments. Since the foundation of the Republic in 1923, developments in the international system have directly affected Turkey's foreign policy. The establishment of a new state and the efforts of this newly established state to determine a new road map in every field also had an impact on foreign policy. However, the determination of foreign policy did not only have an appearance designed in the dimension of building a new state. The developments in Turkey's region and in the global arena during that period made it necessary for Turkey to take a position in the international system. This necessity had a direct impact on the formation of the traditional elements of Turkish foreign policy, which have remained unchanged until today. Likewise, World War II, which broke out in the 1930s, and the Cold War period, which started after the end of World War II and continued until 1991, played an important role in determining Turkey's foreign policy. As a matter of fact, this study evaluates these processes as a whole and analyzes how the traditional elements of Turkish foreign policy were shaped during these evaluations. In the last section, the current reflections of the traditional elements of Turkish foreign policy are presented.

Anahtar Kelimeler

Turkish Foreign Policy, Balance Politics, Westernization

Kaynakça

• Akandere, O. ve Semiz, Y. (2013). Türkiye Cumhuriyeti tarihi. Eğitim Yayınevi.
• Arı, T. (2008). Uluslararası ilişkiler ve dış politika (7 b.). MKM Yayıncılık.
• Çetinsaya, G. (2023). Dış politikanın yüzyılı: Süreklilik ve değişim. Mehmet Ö. Alkan (Ed.). Cumhuriyet: Asırlık bir muhasebe içinde (181-225). İletişim Yayınları.
• Fazla, H. (2022). 1952'den 2022'ye NATO ve Türkiye. Nobel Akademik Yayıncılık.
• Güney, N. A. (2023). 1923'ten 2023'e Türk dış politikasının yüzyılı. M. Yeşiltaş (Ed.). Türk dış politikasının yüzyılı içinde. SETA.
• Hale, W. (2021). 1774'ten günümüz Türk dış politikası. (N. Uslu, Çev.) Serbest Akademi.
• Hanioğlu, Ş. (1992). Batılılaşma. TDV İslam Ansiklopedisi, (c. 5, s.148-152).
• Haykır, Y. ve Aslan, M. (2021). Denge esaslı Türk dış politikasına bir bakış (1939-1945). Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 31(2), 1069-1089.
• Heywood, A. (2013). Küresel siyaset. (N. Uslu ve H. Özdemir, Çev.). Adres Yayınları.
• İbrahimoğlu, T. R. (2014). Çokkutuplu dünyaya doğru ilerlerken uluslararası ilişkilerde denge politikası analizi. International Journal of Science Culture and Sport(1), 138-147. doi:10.14486/IJSCS86
• İnat, K. (2023). 1923'den 2023'e Türk dış politikasının yüzyılı. M. Yeşiltaş (Ed.). Türk dış politikasının yüzyılı. SETA.
• Işık, Z. (2011). 19. Yüzyıl Osmanlı dış politikası üzerinde İngiliz tesiri. Hitit Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 45-61.
• Kalın, İ. (2023). Türk dış politikasının yüzyılı. M. Yeşiltaş (Ed.). Türk dış politikasının yüzyılı. SETA.
• Kantar, S. (2020). Türk dış politikasında süreklilik unsuru: İdeoloji, eylem ve güvenlik 1876-1960. [Yüksek lisans tezi]. Siirt Üniversitesi.
• Karpat, K. H. (2013). Kısa Türkiye tarihi 1800-2012 (3 b.). Timaş Yayınları.
• Keyman, E. F. (2022). Güçler dengesi ve kutupluluk. TÜBİTAK Bilim ve Toplum Başkanlığı Popüler Bilim Yayınları Sosyal Bilimler Ansiklopedisi (Cilt 2).
• Kösebalaban, H. (2014). Türk dış politikası. (H. İnaç, Çev.) BingBang Yayınları.
• Mor, H. (2016). Türk dış politikasının eksenleri, belirleyici faktörler ekseninde. Çizgi Kitabevi.
• Oğuzlu, T. (2015). Güvenlik kültürü ve Türk dış politikası. bilig, 233-250.
• Oran, B. (1996). Türk dış politikası: Temel ilkeleri ve Soğuk Savaş ertesindeki durumu üzerine notlar. Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, 51(1), 353-370. doi:10.1501/SBFder_0000001913
• Özdal, B. ve Karaca, R. K. (2021). Diplomasi tarihi II (3 b.). Dora Yayıncılık.
• Özev, M. H. (2009). Dünden bugüne Türk dış politikası. TASAM. https://tasam.org/tr-TR/Icerik/1111/dunden_bugune_turk_dis_politikasi
• Özkan, A. (2022). Dış politika ve güvenlik ekseninde Erdoğan Türkiye'si ve Putin Rusya'sı. Nobel Akademik Yayıncılık.
• Özkan, A. (2023). Azerbaycan topraklarının Ermenistan işgalinden kurtarılmasında Recep Tayyip Erdoğan'ın etkin dış politikası. C. İ. Yılmaz (Ed.). Parlamenter diplomasi içinde. Necmettin Erbakan Üniversitesi Yayınları.
• Sarınay, Y. (2000). Atatürk'ten günümüze Türk dış politikası hakkında genel bir değerlendirme. Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi, 16(48), 857-886.
• Semiz, Y. (2013). DP döneminde dış politika. O. Akandere ve Y. Semiz (Ed.). Türkiye Cumhuriyeti tarihi içinde. Taş, K. ve Göksüçukur, B. (2019). Osmanlı dönemi Batıcılık, İslamcılık, Türkçülük fikir akımları ve din. Dini Araştırmalar Dergisi, 22(56), 463-488. doi:10.15745/da.583546
• Toker, N. ve Tekin, S. (2016). Batıcı siyasi düşüncenin karakteristikleri ve evreleri: 'kamusuz cumhuriyetten 'kamusuz demokrasiye'. U. Kocabay (Ed.). Modern Türkiye’de siyasi düşünce içinde (s. 82-107). İletişim Yayınları.
• Yurdusev, N. (2004). Ottoman diplomacy conventional or unconventional?. Palgrave Macmillan. Yurdusev, N. (2019). Osmanlı diplomasi mirası ve Türk dış politikası. http://video.tuba.gov.tr/?page_id=1465, Çanakkale.