Problems related to the organization of public sector and employment in tourism in the history of the Republic of Türkiye

Yıl 2023, , 611 - 627, 29.10.2023

Esra Katırcıoğlu , Elbeyi Pelit , Yasin Keleş

https://doi.org/10.31795/baunsobed.1354730

Öz

The search for organization in tourism has continued since the establishment of the Turkish Traveller Society in 1923, which constitutes the first example of public organization in the Republic of Türkiye, and the tendency towards centralization has gradually increased over the years. Although a strict centralization policy has been in place since the 1960s, the conditions of the time and the expansion of the tourism market have necessitated the establishment of regional tourism organizations since 2000s. It has become necessary to prioritize pluralism in regional organizations and to incorporate all tourism-related components into the process within the framework of governance principles. The gaps and complexities in tourism organization in Türkiye, as well as the related legal regulations, have been incorporated into government plans and strategies. Problems with tourism organization have also resulted in the complexity and deficiencies in the employment policies of tourism-related public institutions. It is reasonable to assert that the knowledge, skills, and equipment of personnel employed in public tourism organizations play an important role in tourism management. As a result, the primary goal of this research is to identify the current situation and major issues concerning tourism organization and public sector employment in Türkiye. A literature review was conducted for this purpose, and the issue of tourism organization and employment in the history of the Republic of Türkiye was widely discussed. Concrete solutions to existing problems are presented as a result of the research.

Anahtar Kelimeler

Tourism, Employment, Organization in Tourism, Employment in Tourism, 100th Anniversary of Republic of Türkiye, Organization

Türkiye Cumhuriyeti tarihinde turizmde kamu düzeyinde örgütlenme ve istihdam ile ilgili sorunlar

Öz

Türkiye Cumhuriyeti’nde turizm ile ilgili kamusal alanda örgütlenmenin ilk örneğini oluşturan Türk Seyyahin Cemiyeti’nin 1923 yılında kurulmasından itibariyle turizmde örgütlenme arayışları devam etmiş ve yıllar içinde merkezileşme eğilimi giderek artmıştır. 1960’lı yıllardan itibaren sıkı bir merkezileşme politikası benimsenmiş olsa da dönemin gerektirdiği koşullar ve turizm pazarının genişlemesi, 2000’li yıllarla beraber turizmde bölgesel örgütlenmelerin gerekliliğini doğurmuştur. Bununla birlikte bölgesel örgütlenmelerde çoğulculuğa önem verilmesi ve turizmle ilgili bütün parçaların yönetişim ilkeleri çerçevesinde sürece dahil edilmesi de gerekli hale gelmiştir. Türkiye’de turizmin örgütlenmesindeki ve konuya ilişkin yasal düzenlemelerdeki boşluklar ve karmaşalar devlet planlarında ve stratejilerinde de gündeme alınmıştır. Turizmin örgütlenmesinde yaşanan sorunlar, turizmle ilgili kamu kurumlarının istihdam politikalarında da karmaşıklığı ve eksikliği beraberinde getirmiştir. Kamusal turizm örgütlerinde istihdam edilen personelin bilgi, beceri ve donanımının turizmin yönetiminde belirleyici bir rol üstlendiğini ifade etmek mümkündür. Dolayısıyla bu çalışmanın temel amacı Türkiye’de kamusal alanda turizm örgütlenmesi ve istihdamı ile ilgili mevcut durumu ve temel problemleri belirlemektir. Bu amaç doğrultusunda literatür incelemesi yapılmış ve Türkiye Cumhuriyeti tarihinde turizmde örgütlenme ve istihdam konusu tartışmalı bir biçimde ele alınmıştır. Çalışma sonucunda mevcut sorunlara yönelik somut çözüm önerileri sunulmuştur.

Anahtar Kelimeler

İstihdam, Örgütlenme, Turizmde Örgütlenme, Turizmde İstihdam, Türkiye Cumhuriyeti’nin 100. yılı, Turizm

Kaynakça

• Akçura, G. (2012). Türkiye turizminde 150. yıl. Form Baskı Reklam.
• Akoğlan Kozak, M. (2009). Akademik turizm eğitimi üzerine bir durum analizi. Muğla Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (22), 1-20.
• Altıntaş, A. K. ve Şahin, F. (2007). Reşit Saffet Atabinen (1884-1965) ve Türk turizmine katkıları. Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Tarih Bölümü Tarih Araştırmaları Dergisi, 26(42), 9-36.
• Atabinen, R.S. (1934). Turizmin harsi, siyasi ve iktisadi faydaları. Kâğıtçılık ve Matbaacılık Anonim Şirketi.
• Baltacı, F., Üngüren, E., Avsallı, H. ve Demirel, O. N. (2012). Turizm eğitimi alan öğrencilerin eğitim memnuniyetlerinin ve geleceğe yönelik bakış açıların belirlemesine yönelik bir araştırma. Uluslararası Alanya İşletme Fakültesi Dergisi, 4(1), 17-25.
• Barutçugil, İ. S. (1984). Turizm işletmeciliği. Uludağ Üniversitesi Basımevi.
• Batman, O., Zengin, B., Yıldırgan, R. ve Bayraktar, L. (2000). Önlisans düzeyinde turizm eğitimi alan öğrencilerin mesleğe ilişkin tutumları ve Sakarya Üniversitesi örneği, Haftasonu Seminerleri VII, Nevşehir: Erciyes Üniversitesi TİOYO, 24-26 Kasım, 218-239.
• Batman, O., Türkay, O. ve Ulama, Ş. (2018). Turizmde politika ve stratejiler. Değişim Yayınları.
• Besculides, A., Lee, M. E. and McCormick, P. J. (2002). Residents’ perceptions of the cultural benefits of tourism. Annals of Tourism Research, 29(2), 303-319.
• Bhatia, A. K. (2006). International tourism management. Sterling Publishers Pvt. Ltd.
• Bilgen, P. (2009). Turizm yönetimi ve yeniden yapılanması. [Yüksek Lisans Tezi], Ankara Üniversitesi.
• Bilgiçli, İ. ve Altınkaynak, F. (2016). Turizm endüstrisinin Türkiye ekonomisi içindeki yeri ve önemi; ekonomi paradigmasıyla yaklaşım. Uluslararası Yönetim İktisat ve İşletme Dergisi, 30, 560-580.
• Borzyszkowski, J. (2015). The past, present and future of destination management organizations (Dmo)–The example of national tourism organizations (Nto). In Conference proceedings of the 9th International Management Conference on Management and Innovation for Competitive Advantage Location: Bucharest (56-66).
• Cankül, D. (2016). Turizm diplomalı nitelikli personelin sektöre kazandırılmasında ortak akıl. [Doktora Tezi], Eskişehir Osmangazi Üniversitesi.
• Cengiz, Z. (2010). Turizmde örgütlenme boşluğu gizli kriz yaratıyor. 15.02.2020 tarihinde https://www.turizmguncel.com/makale/turizmde-orgutlenme-boslugu-gizli-kriz-yaratiyor-m283. html adresinden erişildi.
• Ceviz, C. (2018). Turizm lisans mezunlarının istihdam ve kariyer durumlarının incelenmesi [Yüksek lisans tezi], Eskişehir Osmangazi Üniversitesi.
• Çakır, P. (2002). Turizm sektörünün istihdam yapısı ve sorunları. Anadolu Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 18(1), 195-202.
• Çetin, E. (2018). 19. yüzyılın ikinci yarısında Osmanlı Devleti’nde otel ve misafirhanelere dair düzenlemeler. Anatolia: Turizm Araştırmaları Dergisi, 29(1), 63 -76. https://doi.org/10.17123/atad.435706.
• Dicle Kalkınma Ajansı (2023). Turizm Özel İhtisas Komisyonu Raporu. 06.10.2023 tarihinde https://www.dika.org.tr/dokumanflipbook/turizm-ozel-ihtisas-komisyonu-raporu/406/0 ağ adresinden erişildi.
• Dinçer, İ. (2016). Kentsel koruma kurumunun ülkemizdeki yapılanması. M. Ersoy (Der.), Kentsel Planlama: Ansiklopedik Sözlük içinde (ss. 234-236) Ninova Yayıncılık
• Dikmen, A. (1994). Turizm dünden bugüne İstanbul ansiklopedisi. Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
• Doğmuş, O. E. (2010). Antalya örneğinde ulusal turizm politikalarının sorgulanması. [Doktora tezi], Dokuz Eylül Üniversitesi.
• Duman, T., Tepeci, M. ve Unur, K. (2006). Mersin'de yükseköğretim ve orta öğretim düzeyinde turizm eğitimi almakta olan öğrencilerin sektörün çalışma koşullarını algılamaları ve sektörde çalışma isteklerinin karşılaştırmalı analizi. Anatolia: Turizm Araştırmaları Dergisi, 17(1), 51-69.
• Erbaş, A., Cankül, D. ve Temizkan, R. (2016). Turizm diplomalıların istihdam sorunu, Journal of Recreation and Tourism Research, 3(4), 1-12.
• Erdem, B., Polat, G. E. ve Özdemir, S. S. (2014). İl Kültür ve Turizm Müdürlüklerinde çalışan işgörenlerin profili: Balıkesir ve Çanakkale illerinde pilot bir araştırma. 9th International Conference: New Perspectives in Tourism and Hospitality, 690-703.
• Erkuş Öztürk, H. (2011). Modes of tourism governance: A comparison of Amsterdam and Antalya. Anatolia, 22(3), 307-325. https://doi.org/10.1080/13032917.2011.614354
• Evcin, E. (2016). Basın-yayın ve Turizm Genel Müdürlüğü döneminde turistik tanıtım ve propaganda faaliyetleri. Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi, 32(94), 95-160.
• Evliyaoğlu, S. (1989). Genel turizm bilgileri. Ankara.
• Genç, K., Atay, L. ve Eryaman, M. (2014). Sürdürülebilir destinasyon yaratma sürecinde örgütlenmenin önemi: Çanakkale turizmi üzerine bir araştırma. Anatolia: Turizm Araştırmaları Dergisi, 25(1), 49-61. https://doi.org/10.17123/atad.vol25iss137185
• Grand Hotel de Londres (2023). Hakkımızda. 01.03.2023 tarihinde https://londrahotel.net/tr/hakkimizda/ ağ adresinden erişildi.
• Güler, G. (2019). Reşit Saffet Atabinen ve faaliyetleri (1923-1965). [Yüksek lisans tezi], Marmara Üniversitesi. Gümüş, H. (2008). Türkiye'de ulusal turizm örgütlerinin yapısal analizi ve turizm pazarlamasına katkılarına yönelik bir araştırma çalışması. [Yüksek lisans tezi], Balıkesir Üniversitesi.
• Güngören, F. ve Özcan, C. C. (2019). Turizm ve istihdam ilişkisinin ampirik bir analizi: Türkiye örneği. Suleyman Demirel University Journal of Faculty of Economics & Administrative Sciences, 24(4), 767-781.
• Jenkins, C. L. (1980). Tourism policies in developing countries: A critique. International Journal of Tourism Management, 1(1), 22-29. https://doi.org/10.1016/0143-2516(80)90018-3.
• Jessop, B. (2002). Liberalism, neoliberalism, and urban governance: A state–theoretical perspective.Antipode, 34(3), 452-472. https://doi.org/10.1111/1467-8330.00250.
• Jessop, B. (2015). The state: past, present, future. John Wiley & Sons.
• Kocatürk, U. (1999). Doğumundan ölümüne kadar kaynakçalı Atatürk günlüğü. Atatürk Araştırma Merkezi Yayını.
• Kozak, N., Akoğlan Kozak, M. ve Kozak, M. (2013). Genel turizm ilkeler- kavramlar. Detay Yayıncılık.
• Köfteoğlu, F. ve Karabulut, E. (1998). 25. yılında TÜRSAB. Turpres Yayınları.
• Kusluvan, S. and Kusluvan, Z. (2000). Perceptions and attitudes of undergraduate tourism students towards working in the tourism industry in Turkey, Tourism Management, 21(3), 251-269. https://doi.org/10.1016/S0261-5177(99)00057-6.
• Mevzuat Bilgi Sistemi. (2023). Cumhurbaşkanlığı Teşkilatı Hakkında Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi 28.08.2023 tarihinde https://www.mevzuat.gov.tr/mevzuat?MevzuatNo=1&MevzuatTur =19&MevzuatTertip=5 adresinden erişildi.
• Öçal, M. ve Şenel, D. (2021). Türkiye’de kayıt dışı istihdamın bölgesel analizi. Çalışma ve Toplum Dergisi, 2, 1201-1232.
• Özdemir, M. (2013). Türkiye turizminin 150. yılı, Türkiye Turing Kulübü’nün 90’ıncı yılı, Turizm Bakanlığı’nın 50’nci yılı, Anatolia: Turizm Araştırmaları Dergisi, 24(1), 126-140.
• Öztürk, Ş. (2021). Türkiye’de turizm sektöründe sendikal örgütlenme. Öneri Dergisi, 16(56), 419-450.
• Pelit, E. ve Güçer, E. (2006). Turizm alanında öğretmenlik eğitimi alan öğrencilerin turizm işletmelerinde yaptıkları stajları değerlendirmeleri üzerine bir araştırma. Gazi Üniversitesi Ticaret ve Turizm Eğitim Fakültesi Dergisi, (1), 139-164.
• Pelit, E. ve Öztürk, Y. (2010). Kariyer tercihinde kişisel değişkenlerin rolü: turizm ve öğretmenlik eğitimi alan öğrenciler üzerinde bir araştırma. İstanbul Ticaret Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 9(17), 207-234.
• Pelit, E., Güçer, E. ve Demirdağ, Ş. A. (2016). Kadın işgörenlerin karşılaştığı sorunların iş bırakma eğilimlerine etkisi: otel işletmelerinde bir araştırma. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 8(15), 43-65.
• Pelit, E., Demirdağ, Ş. A., Gökçe, Y., ve Kılıç, İ. (2016). Turizm öğrencilerinin sektöre yönelik tutumlarının kariyer yapma isteklerine etkisi: staj yapan öğrenciler örneği. 3. International Congress of Socıal Sciences, China to Adriatic.
• Pelit, E. ve Katırcıoğlu, E. (2019). Turizm işletmelerinde insan kaynakları yönetimi açısından sendikal faaliyetler ve sorunlar üzerine bir değerlendirme. Is, Güç: Endüstri İlişkileri ve İnsan Kaynakları Dergisi, 21(2), 21-46. https://doi.org/10.4026/isguc.563056
• Polat, S. (2016). Türkiye’nin turizm politikalarının beş yıllık kalkınma planları ve Türkiye turizm stratejisi 2023 kapsamında incelenmesi. [Yüksek lisans tezi], Sakarya Üniversitesi.
• Sarı, F. (2007). Türkiye’deki turizm eğitiminin turizm sektöründeki istihdama etkisi ve Anadolu Otelcilik ve Turizm Meslek Liseleri üzerine bir araştırma. [Yüksek lisans tezi], Dokuz Eylül Üniversitesi.
• Soyak, M. (2013). Uluslararası turizmde son eğilimler ve Türkiye’de turizm politikalarının evrimi. Marmara Sosyal Araştırmalar Dergisi, (4), 1-18.
• Şahin, G. (2006). Atatürk döneminde Batı’daki olumsuz Türk ve Türkiye imajını düzeltme çabaları ve Türk Seyyahin Cemiyeti’nin bu konudaki çalışmaları. Sosyal Bilimler Dergisi, 137-159.
• Şahin, G. (2018). Türk Seyyahin Cemiyeti. 12.10.2018 tarihinde http://cumhuriyettarihimiz. blogspot. com/2015/08/turk-seyyahin-cemiyeti.html ağ adresinden erişildi.
• Şit, M. (2016). Türkiye’de turizm sektörünün istihdama katkısı. Akademik Yaklaşımlar Dergisi, 7(1), 101-117. Taşcı, S. (2019). Türk turizminin örgütlenme yapısının yönetişim ilkeleri kapsamında değerlendirilmesi. [Doktora tezi], Aydın Adnan Menderes Üniversitesi.
• T.C. Cumhurbaşkanlığı Strateji ve Bütçe Başkanlığı. (2023). Kalkınma planları. 06.08.2023 tarihinde https://www.sbb.gov.tr/kalkinma-planlari/ ağ adresinden erişildi.
• T.C. Cumhurbaşkanlığı Strateji ve Bütçe Başkanlığı. (2023a). On birinci kalkınma planı (2019-2023). 06.08.2023 tarihinde https://www.sbb.gov.tr/kalkinma-planlari/ ağ adresinden erişildi.
• T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı. (2007). Türkiye Turizm Stratejisi 2023 Eylem Planı 2007-2013. 28.08.2023 tarihinde https://www.ktb.gov.tr/Eklenti/906,ttstratejisi2023pdf.pdf?0 ağ adresinden erişildi.
• T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı. (2018). 3. Turizm Şurası Eylem Planı. 28.08.2023 tarihinde https://turizmsurasi.ktb.gov.tr/Eklenti/57769,3turizmsurasieylemplanipdf.pdf? 0&_tag1=20A4137D0428F6042AA8FB9CB5993ACE6C941A5F ağ adresinden erişildi.
• T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı. (2023). Teşkilat Şeması. 06.10.2023 tarihinde https://www.ktb.gov.tr/TR-96132/teskilat-semasi.html ağ adresinden erişildi.
• T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı Kapadokya Alan Başkanlığı (2023). Kapadokya Alan Başkanlığı 2021-2025 stratejik planı 08.10.2023 tarihinde https://kapadokyaalan.ktb.gov.tr/TR-291041/kapadokya-alan-baskanligi-2021-2025-stratejik-plani.html ağ adresinden erişildi.
• Temizkan, S. P., Ceviz, C. ve Cankül, D. (2019). Turizm eğitimi lisans mezunları ve istihdam durumları. Gastroia: Journal of Gastronomy and Travel Research, 3(3), 437-461.
• Timur, A. (2014). Turistik ürün politikası. Detay Yayıncılık.
• Türkiye İstatistik Kurumu. (2023). Turizm istatistikleri, IV.çeyrek: ekim-aralık ve yıllık, 2022. 06.10.2023 tarihinde https://data.tuik.gov.tr/Bulten/Index?p=Tourism-Statistics-Quarter-IV:-October-December-and-Annual,-2022-49606 ağ adresinden erişildi.
• Turist Rehberleri Odaları Birliği. (2023). Rehber istatistikleri. 06.10.2023 tarihinde https://www.tureb.org.tr/tr/ RehberIstatistik/ ağ adresinden erişildi.
• Turist Rehberleri Odaları Birliği. (2023a). Denetim Usul ve Esasları. 06.10.2023 tarihinde http://tureb.org.tr/tr/Page/Detail/98 ağ adresinden erişildi.
• Tutar, F., Alpaslan, C., Tutar, E. ve Erkan, Ç. (2013). Turizm sektörünün istihdam üzerine etkileri. Global Journal of Economics and Business Studies, 2(4), 14-27.
• Türkiye Turing ve Otomobil Kurumu. (2023). Turing’in tarihçesi. 20.06.2023 tarihinde https://www.turing.org.tr/turingin-tarihcesi/ ağ adresinden erişildi.
• Türkiye Seyahat Acentaları Birliği. (2023). Yönetmelikler. 06.10.2023 tarihinde https://www.tursab.org.tr/yonetmelikler ağ adresinden erişildi.
• Türkiye Seyahat Acentaları Birliği. (2023a). TÜRSAB Akademi, 06.10.2023 tarihinde https://www.tursab.org.tr/tursab-akademi ağ adresinden erişildi.
• Türkiye Seyahat Acentaları Birliği. (2020b). TÜRSAB ve TUREB arasında işbirliği protokolü imzalandı. 23.03.2023 tarihinde https://www.tursab.org.tr/haberler/tursab-ve-tureb-arasinda-is-birligi-protokolu-imzalandi_17914 ağ adresinden erişildi.
• Türk Tanıtma Vakfı. (2023). Sayılarla TÜTAV. 07.10.2023 tarihinde https://www.tutav .org.tr/index.html ağ adresinden erişildi.
• Uğuz, S. Ç. ve Topbaş, F. (2016). Turizmde kadın istihdamı ve ücret ayrımcılığı: Karşılaştırmalı bir analiz. Anatolia: Turizm Araştırmaları Dergisi, 27(1), 62-78. https://doi.org/10.17123/atad.vol27iss10004
• Unur, K., Günay, M. ve Çakıcı, A.C. (2019). Doğu Akdeniz bölgesi dört ve beş yıldızlı şehir otellerinde işgören devir hızı üzerine bir araştırma. Seyahat ve Otel İşletmeciliği Dergisi, 16(2), 319-339. https://doi.org/10.24010/soid.600428
• Uzun, A. R. (2009). Türkiye’de turizmin istihdam üzerinde etkileri turizm eğitimi üzerine bir örnek: Antalya [Yüksek lisans tezi], Marmara Üniversitesi.
• Ünlüönen, K. ve Şahin, S. Z. (2011). Turizmde istihdam. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 10(37), 1-25.
• Üzümcü, T. P. ve Bayraktar, S. (2004). Türkiye’de turizm otel işletmeciliği alanında eğitim veren yükseköğretim kuruluşlarındaki eğitimcilerin turizm mesleki eğitiminin etiksel açıdan incelenmesine yönelik bir alan araştırması. 3. Ulusal Bilgi, Ekonomi ve Yönetim Kongresi Bildiri Kitabı, 80.
• Yanardağ, M.Ö. ve Avcı, M. (2012). Turizm sektöründe istihdam sorunları: Marmaris, Fethiye, Bodrum ilçeleri üzerine ampirik bir inceleme. Ege Stratejik Araştırmalar Dergisi, 3(2), 39-62.
• Yaşa, M. (1980). Cumhuriyet dönemi Türkiye ekonomisi (1923- 1978). Akbank Kültür Yayını.
• Yasarata, M., Altinay, L., Burns, P. and Okumus, F. (2010). Politics and sustainable tourism development–can they co-exist? Voices from North Cyprus. Tourism Management, 31(3), 345-356. https://doi.org/10.1016/j.tourman.2009.03.016
• Yıldız, Z. (2011). Turizmin sektörünün gelişimi ve istihdam üzerindeki etkisi. Süleyman Demirel Üniversitesi Vizyoner Dergisi, 3(5), 54-71.
• Yorgun, S. (2013). Türkiye’de turizm sektöründe esnek istihdam uygulamaları ve toplu iş sözleşmelerinde yer alan düzenlemeler. Turar Turizm & Araştırma Dergisi, 2(2), 53-72.
• Zahra, A. and Ryan, C. (2005). National tourism organisations—politics, functions and form: A New Zealand case study. Anatolia, 16(1), 5-26. https://doi.org/10.1080/13032917.2005.9687162
• Zurnacı, N. (2012). Kırsal turizmde; girişimcilik ve örgütlenme. Karamanoğlu Mehmetbey Üniversitesi Sosyal ve Ekonomik Araştırmalar Dergisi, (2), 65-70.