The impact of historical heritage and Uzbek identity on the formation of Uzbekistan's foreign policy

Yıl 2023, , 777 - 788, 31.12.2023

Kadir Kürşat Yılmaz , Hasan Duran

https://doi.org/10.31795/baunsobed.1369705

Öz

Although it is possible to identify many factors affecting Uzbekistan's foreign policy, the historical heritage and the formation of Uzbek identity should be emphasized. Historical heritage shapes the future plans of a nation as its memory. While the victories and heroism experienced in the historical process are longed for, lessons are learned from defeats and failures. In this sense, the existence of a strong state structure reminds Uzbekistan of happy and good days, while the periods when the strong state structure is disrupted reminds of occupation and defeats.
In 1991, after the dissolution of the USSR, one of the most important issues emphasized after independence was the creation of an Uzbek identity. This issue has a decisive role in foreign policy as well as domestic politics. Although the land-based approach to Uzbek identity causes certain problems, it is positive especially in terms of preventing the use of Uzbeks in neighboring countries as a foreign policy tool. Uzbek language dissemination policies and efforts to conduct an independent foreign policy also contribute to the formation of Uzbek identity.
Evaluating Uzbekistan's foreign policy through historical heritage and national identity policies will make Uzbekistan more understandable. Therefore, instead of making evaluations only on foreign policy decisions, examining the effective historical heritage and national identity formation strategy can provide a more accurate analysis of Uzbek foreign policy.

Anahtar Kelimeler

Uzbekistan, Uzbekistan Foreign Policy, Historical Heritage, National Identity Politics

Tarihsel miras ve Özbek kimliğinin Özbekistan dış politikasının oluşumuna etkisi

Öz

Özbekistan dış politikasını etkileyen birçok faktörün ortaya konulması mümkün olsa da özellikle tarihsel miras ve Özbek kimliğinin oluşumunun üzerinde durulması gerekmektedir. Tarihsel miras bir milletin hafızası olarak gelecek planlarına yön vermektedir. Tarihsel süreçte yaşanmış olan zafer ve kahramanlıklara özlem duyulurken, yenilgi ve başarısızlıklardan ders alınmaktadır. Bu anlamda güçlü devlet yapısının varlığı Özbekistan’da mutlu ve güzel günleri hatırlatırken, güçlü devlet yapısının bozulduğu dönemler ise işgal ve yenilgileri hatırlatmaktadır.
1991 yılında SSCB’nin dağılmasıyla gerçekleşen bağımsızlık sonrası üzerinde durulan en önemli konulardan biri Özbek kimliğinin oluşturulmasıdır. Bu konu iç politika da olduğu gibi dış politikada da belirleyici bir role sahiptir. Özbek kimliğinin toprak esaslı ele alınması belirli problemlere neden olsa da özellikle komşu ülkelerde bulunan Özbeklerin dış politika aracı olarak kullanılmasının önlenmesi açısından olumludur. Özbekçenin yaygınlaştırılması politikaları ve bağımsız bir dış politika yürütme çabaları da Özbek kimliğinin oluşumuna katkı sağlamaktadır.
Tarihsel miras ve milli kimlik politikaları üzerinden Özbekistan dış politikasının değerlendirilmesi Özbekistan’ı daha anlaşılır kılacaktır. Dolayısı ile sadece dış politika kararları üzerinden değerlendirmeler yapmak yerine, etkili olan tarihsel miras ve milli kimlik oluşturma stratejisinin incelenmesi Özbek dış politikası hakkında daha isabetli analizler yapılmasını sağlayabilir.

Anahtar Kelimeler

Özbekistan, Özbekistan Dış Politikası, Tarihsel Miras, Milli Kimlik Politikaları

Kaynakça

• Alkan, H. (2011). Orta Asya Türk Cumhuriyetlerinde siyasal hayat ve kurumlar. USAK Yayınları.
• Alkan, H. (2018). Türk Cumhuriyetlerinde siyasal kurumsallaşma süreci. M. A. Kireçci (Ed.). Türk Cumhuriyetlerinde bağımsızlık ve devlet inşa süreci içinde (ss. 25-60). Hoca Ahmet Yesevi Uluslararası Türk-Kazak Üniversitesi Yayınları.
• Çalışkan, B. (2018), Orta Asya raporu: dönüşüm sürecinde Türk Cumhuriyetleri. İnsamer.
• Devlet, N. (2003). Orta Asya Türk Cumhuriyetlerinin güvenliklerini etkileyebilecek faktörler. Ü. Özdağ vd. (Der.). 21. Yüzyılda Türk Dünyası jeopolitiği: Muzaffer Özdağ’a armağan içinde (ss. 253-270). Asam Yayınları.
• Erol, M. S. (2002). Özbekistan Cumhuriyeti. Güzel, H. C., Çiçek, K. ve Koca, S. (Ed.), Türkler içinde (ss. 1002-1029). Yeni Türkiye Yayınları.
• Gürbüz, Y. E. (2019). Özbekistan’da tarih yazıcılığı ve millî kimlik: Özbeklerin göçü ve Timur örneğinde. Türk Dünyası İncelemeleri Dergisi, 2(19), 277-301. DOI: 10.32449/egetdid.625377
• Hunter, S.T. (Haziran 2002). Uzbekistan: an overview. UNHCR emergency & security service. (Rapor No: 5). 09 Eylül 2022 tarihinde https://www.researchgate.net/publication/242633635_UZBEKISTAN_AN_OVERVIEW. adresinden erişildi.
• Işık, Y. ve K. Koç (2022). 19. yüzyılın sonları 20. yüzyılın başlarında (1880-1930) türkistan süreli yayınları ve kadın konusuna yaklaşımlar. Karadeniz Araştırmaları. XIX/74: 493-514.
• Kanlıdere, A. (1999). Tataristan, Azerbaycan ve Orta Asya. TDV İslâm Ansiklopedisi (c.19. s. 163-167). Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• Kanlıdere, A. (2017). Özbekistan Cumhuriyeti. A. Kara ve F. Solak (Ed.). Bağımsızlıklarının 25. Yılında Türk Cumhuriyetleri (siyasi, ekonomik ve kültürel gelişmeler) içinde (ss. 153-185). Türk Dünyası Belediyeler Birliği Yayınları.
• Karabulut, F. (2009). İktidar ve meşrulaştırma mücadelesinin odağı Orta Asya: Sovyetlerin dil ve eğitim politikaları. Bilig, 0(50), 65-96.
• Karasar, H. A. (2001). Bağımsızlıklar sonrası Türkistan’da Rus siyaseti. Avrasya Dosyası Rusya Özel Sayısı, 4(6), 220-271.
• Kavuncu, A. Ç. (2015). Özbekistan: iç politika. M. T. Demirtepe ve M. Yılmaz (Ed.). Türk Cumhuriyetleri ve toplulukları yıllığı 2013 içinde (ss. 238-252). Hoca Ahmet Yesevi Uluslararası Türk-Kazak Üniversitesi Yayınları.
• Kerimov, İ. (2002). Bölgecilik ve uruğ oymakçılık. Güzel, H. C., Çiçek, K. ve Koca, S. (Ed.). Türkler içinde (ss. 997-1001). Yeni Türkiye Yayınları.
• Koçak, F. ve Özkan, M. (2015). Bizans’tan Ruslara miras: Hıristiyanlık. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 8(37), 376-383.
• Koçiyev, A. (2001). Milli özelliklere göre Orta Asya’nın sınırlarının belirlenme politikası, Avrasya Dosyası Türkmenistan Özel Sayısı, 2(7), 295-305. Musaoğlu, N. (2009). Orta Asya cumhuriyetlerinde dil, ulusal kimlik ve demokrasi. Trakya Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 1(11), 261-273.
• Mustafalı, C. (2019). Türk Cumhuriyetlerinde Sovyet mirası ve değişimler. Türkiye Rusya Araştırmaları Dergisi, 0(1), 18-33.
• Naumkin, V. ve Zviagelskaya, İ. (2001). Post-Sovyet Rusyası ve diğer BDT devletlerinde etno-politik ve etno-sosyal faktörlerin rolü. (E. Soltan, Çev.). Avrasya Dosyası, 4(6), 315-321.
• Şimşek, A. (2013). Bağımsızlık sonrası Özbekistan’ın dış politikasında denge arayışları “yüksek lisans tezi” Harp Akademileri Komutanlığı, Stratejik Araştırmalar Enstitüsü.
• Tacibayev, R. (2012). Rusya’nın Orta Asya’ya yönelik politikalarının dönemlere göre değişimi. Kafkasyalı, M. S. (Ed.) Bölgesel ve küresel politikalarda Orta Asya içinde (ss. 169-209). Hoca Ahmet Yesevi Uluslararası Türk-Kazak Üniversitesi.
• Türk Devletleri Parlamenterler Meclisi. (2012). Türk Cumhuriyetleri anayasaları. (Rapor No: TÜRKPA: 4). TÜRKPA Yayınları.
• Yalçınkaya, A. ve Abıdzhanov, K. (2020). Özbekistan ve Kırgızistan'daki anklav/eksklav alanlarının çözüm süreci. MANAS Sosyal Araştırmalar Dergisi, 4(9), 2653-2667.
• Yılmaz, A. N. (2021). Bağımsızlıklarının 30. yılında Türkistan coğrafyasındaki Türk Cumhuriyetlerinin durumu ve değerlendirilmesi. Türk Dünyası Araştırmaları, 255(129), 253-314.
• Yüce, M. (2006). Kırgız Türklerinin ulusal kimlik politikası. Akademik Bakış, 0(9), 1-12.
• Yüce, M. (2022). Orta Asya Türk Cumhuriyetleri ve Türkiye ile ilişkiler. SETA Yayınları.
• Zanca, R. (2002). Sovyet sonrası Özbekistan'da kırsal kesimde Özbek kimliğinin yeniden şekillenişi. Güzel, H. C., Çiçek, K. ve Koca, S. (Ed.). Türkler içinde (ss. 1076-1094). Yeni Türkiye Yayınları.