Paradiplomatic effects of Turkish foreign policy towards Central Asian Turkic Republics

Yıl 2024, , 89 - 108, 28.06.2024

Yasin Can Gönültaş , Hasan Yaylı

https://doi.org/10.31795/baunsobed.1376693

Öz

The dissolution of the Soviet Union following the Cold War, which had a significant impact on the diplomatic relations of countries between 1945 and 1991, became an important turning point that enabled Turkey to play an active role in its foreign policy towards the Central Asian Turkic Republics. The period from 1991 to 2003 was characterized by the elevation of official relations to an ideological and emotional dimension, while the period from 2003 to 2023 witnessed the professionalization of strategies and the establishment of offensive diplomacy, leading to various diplomatic relations with these countries. The practices carried out in foreign policy directly influence paradiplomacy, which complements and runs parallel to the international relations of sub-national units. This study aims to examine the impact of foreign policy activities towards the Central Asian Turkic States on the paradiplomatic activities carried out by local units, focusing on economic and cultural cooperation, and to modestly contribute to the literature on Turkish local foreign policy.

Anahtar Kelimeler

Paradiplomacy, Central Asian Turkish Foreign Policy, Turkic world paradiplomatic relations, Turkish paradiplomacy.

Orta Asya Türk Cumhuriyetlerine yönelik Türk dış politikasının paradiplomatik etkileri

Öz

ÖZ: 1945-1991 yılları arasında ülkelerin tüm diplomatik ilişkilerini etkileyen Soğuk Savaş Dönemi’nin ardından Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler Birliği’nin dağılması, Türkiye’nin Orta Asya Türk Cumhuriyetlerine yönelik dış politikada etkin bir rol almasını sağlayan önemli bir dönüm noktası olmuştur. Resmi ilişkilerin ideolojik ve duygusal bir boyuta taşınması dönemini ihtiva eden 1991-2003 dönemi ile stratejilerin profesyonelleştiği ve ofansif diplomasinin oluşturulduğu 2003-2023 yılları arasında söz konusu ülkelerle çeşitli diplomatik ilişkiler kurulmuştur. Dış politikada gerçekleştirilen uygulamalar, ulus-altı birimlerin birbirleriyle olan uluslararası ilişkilerini belirleyen onları tamamlayan ve paralel bir politik faaliyetler dizisi olan paradiplomasiyi de doğrudan etkilemektedir. Çalışma, Orta Asya Türk Devletleri’ne yönelik dış politika faaliyetlerinin, yerel birimlerin gerçekleştirdiği paradiplomatik faaliyetlerine etkisini; paradiplomasinin ekonomi ve kültürel işbirliği kapsamında incelemekte, Türk yerel dış politika literatürüne katkı sağlamayı hedeflemektedir.

Anahtar Kelimeler

Paradiplomasi, Türkiye’nin Orta Asya politikası, Türk dünyası paradiplomatik ilişkileri, Türk paradiplomasisi

Kaynakça

• Aydın, M. (2004). Kafkasya ve Orta Asya ile ilişkiler. B. Oran (Ed.) Türk dış politikası içinde (ss. 366-439). İletişim Yayınları.
• Aydın, M. (2005). Türkiye’nin Orta Asya-Kafkaslar politikası. M. Aydın (Ed.) Küresel politikada orta asya (avrasya üçlemesi ı) içinde (ss.11-47). Nobel Yayınları.
• Bay, A., ve Çalışkan, V. (2020). Türkiye’nin uluslararası kardeş şehir anlaşmalarında tercih faktörleri ve mekansal dağılış özellikleri. Doğu Coğrafya Dergisi, 25(43), 73-92.
• Bookchin, M. (1996). Köylü isyanlarından fransız devrimine. Dipnot Yayınları.
• Bruyninckx, H., Happaerts, S., Brande, K. (Ed.) (2012). Sustainable development and subnational governments policy making and multi- level interactions. Palgrave Macmillan.
• Cornago, N. (2010). On the normalization of sub-state diplomacy. The Hague Journal of Diplomacy, 5(1/2), 11-36. Cornago, N. (2018). Paradiplomacy and protodiplomacy, G. Martel (Ed.) the encyclopedia of diplomacy içinde. Oxford Publishing.
• Criekemans, D. (2010). Regional sub-state diplomacy from a comparative perspective: Quebec, Scotland, Bavaria, Catalonia, Wallonia and Flanders. Criekemans, D. (Ed.). Regional sub-state diplomacy today içinde Martinus Nijhoff Publishers.
• Çaman, E. (2013). Üçüncü on yılında Türkiye’nin Orta Asya bölgesel politikası: sübjektif algılardan gerçeklere. T. Demirtepe ve G. Özkan (Ed.), Uluslararası sistemde Orta Asya: dış politika ve güvenlik içinde. USAK Yayınları. Çaşın, M. (2012). Türk dış politikası açısından Kafkasya ve Orta Asya. Hazar Raporu. 52-66.
• Demir, A. F. (2003). Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler Birliği sonrası Türkiye ile Orta Asya cumhuriyetleri arasındaki ilişkiler ve bu konuda etkili olan faktörler. Stratejik Araştırmalar Dergisi. 2. 161-178.
• Denizhan, E. (2010). Türkiye’nin kafkasya ve orta asya politikası ve TİKA, Sosyal ve Beşeri Bilimler Dergisi, 2(1) 17-23.
• Dışişleri Bakanlığı. (2023). Türkiye Orta Asya ilişkileri, 3 Temmuz 2023 tarihinde https://www.mfa.gov.tr/turkiye-orta-asya-ulkeleri-iliskileri.tr.mfa adresinden erişildi.
• Duchacek, I. D. (1990). Perforated sovereignties: towards a typology of new actors in international relations. içinde Michelmann, Hans J. and Panayotis Soldatos (Ed). Federalism and international relations: the role of subnational units içinde (pp.1-34). Clarendon Press.
• Durmuş M., ve Yılmaz H. (2012). Son yirmi yılda Türkiye’nin Orta Asya’ya yönelik dış politikası ve bölgedeki faaliyetleri, A. Aydıngün ve Ç. Balım (Ed.) Bağımsızlıklarının yirminci yılında Orta Asya cumhuriyetleri Türk dili halklar-Türkiye ile ilişkiler içinde (ss. 483-58). Atatürk Kültür Merkezi.
• Ekemenli, T. (2013). Şanghay işbirliği örgütü, geleceği ve Türkiye. [Yüksek Lisans Tezi]. Ufuk Üniversitesi.
• Emişen, Z. N., ve Öztürk, S. (2022). Asya’daki bağımsız Türk devletleri arasında işbirliğini etkileyen olumlu ve olumsuz faktörler. G. Alpar ve G. Durmaz (Ed.) II. Uluslararası kafkasya’nın geleceği kongresi bildiriler kitabı içinde (ss.149-159). Stratejik Düşünce Enstitüsü.
• Gönültaş, Y. C. (2023). Paradiplomasi teorisi. Net Kitaplık.
• Guibernau, M. (1999). Nations without states: political communities in a global age. Polity Press.
• Güneş İ., ve Eren E. (2021). Yerel yönetim diplomasisi özelinde kardeş şehir uygulamasıyla İstanbul örneği. Strategic Public Management Journal, 7 (13), 35-59.
• Gürkaynak, M., ve Yalçıner, S. (2009). Uluslararası politikada karşılıklı bağımlılık ve küreselleşme üzerine bir inceleme. Uluslararası İlişkiler, 6(23), 73-92.
• Hocking, B. (1993). Foreign relations and federal states. Leicester University Press. Hocking, B. (1996). Localizing foreign policy: non-central governments and multi- layered diplomacy. Macmillan.
• İnan, Y., ve İslam Y. (1999). Partnership for Peace. Perceptions. 4(2) 68-84.
• Kabir, S. M. S. (2016). Methods of data collection basic guidelines for research: an introductory approach for all disciplines. 201-275. 10 Ekim 2023 tarihinde https://www.researchgate.net/publication/325846997_METHODS_OF_DATA_COLLECTION adresinden erişildi.
• Lecours, A., ve Moreno, L. (2003). Paradiplomacy: a nation-building strategy? A reference to the Basque country. A. Gagnon., M. Guiberna., ve F. Rocher, (Ed.), The conditions of diversity in multinational democracies içinde (pp.267–292). Institute for Research
• Lecours, A. (2008). Political issues of paradiplomacy: lessons from the developed world, Netherlands Institute of International Relations ‘Clingendael’ 1-15.
• Luard, E. (1992). The balance of power: the system of international relations. St Martin's Press, 1648–1815.
• Marié, S. (2018). Cultural paradiplomacy institutions and agenda, Civitas - Revista de Ciências Sociais. 18(2). 351-375.
• Nicolson, H. (2001). The evolution of diplomatic method, Leicester University of Leicester Press, 1-93.
• Pluijm, V., ve Melissen, J. (2007). City diplomacy: the expanding role of cities in ınternational relations. Netherlands Institute of International Relations. Clingendael, 10(0), 5-41.
• Soldatos, P. (1990). An explanatory framework for the study of federated states as foreign policy actors. H. J., Michelmann ve P. Soldatos (Ed.), Federalism and international relations: the role of subnational units içinde (ss. 34-53). Clarendon Press.
• Sönmezoğlu, F. (2006). II. Dünya Savaşı’ndan günümüze Türk dış politikası, Der Yayınları.
• Sürücü, C. (2006).Türkiye-Özbekistan ilişkilerinin üç evresi. M. Aydın (Ed.) Türkiye’nin avrasya macerası 1989-2006 (avrasya üçlemesi II) içinde (ss. 245-367). Nobel Yayınları.
• Taherdoost, H. (2021). Handbook on research skills: the essential step-by-step; guide on how to do a research project. Amazon.
• Tellal, E. (2005). Türk dış politikasında Avrasya seçeneği. Uluslararası İlişkiler, 2(5), 49-70.
• Türk Dünyası Belediyeler Birliği. (2023). İstatistikler. 13 Ağustos 2023 tarihinde https://www.tdbb.org.tr/ adresinden erişildi.
• Pluijm, V., ve Melissen, R. J. (2007) City diplomacy: the expanding role of cities in international relations. Netherlands Institute of International Relations-Clingendael, 10 (0), 5-41.
• Üste, N., ve Sönmez A. (2012). Soğuk savaş sonrası dönemde ABD ve AB dış politikalarında ortaya çıkan temel farklılıklar (1991-2001). Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 9 (17), 81-114.
• Vaughan, A. (2011). After Westphalia, whither the nation state, its people and ıts governmental ınstitutions?, Being A Paper For Presentation At The International Studies Association Asia-Pacific Regional Conference, 1-22.
• Zreik, M. (2021). The Westphalia peace and its impact on the modern Europran state, Quantum Journal Of Social Sciences And Humanities 2(1), 1-16.
• Yağdıran, Y.H. (2011). Uluslararası hukuk açısından hazar denizi kıta sahanlığı problemi. [Yüksek Lisans Tezi]. İstanbul Üniversitesi.
• Yerel Yönetimler Genel Müdürlüğü. (2023). Kardeş şehir istatistikleri, 9 Eylül 2023 tarihinde https://yerelyonetimler.csb.gov.tr/ adresinden erişildi.