AKŞAM VE VAKİT GAZETELERİ HABERCİLİĞİNDE İSPANYA’DA II. CUMHURİYETİN İLÂNI MESELESİ 14 NİSAN 1931

Yıl 2017, , 299 - 326, 01.12.2017

Erdem Karaca

https://doi.org/10.31795/baunsobed.645118

Öz

İspanya tarihi açısından 28 Ocak 1930 tarihi bir dönüm noktası teşkil etmiştir. Söz konusu tarihte, 13 Eylül 1923 yılından itibaren Başbakanlık koltuğunda oturan Miguel Primo de Rivera, ordu ve donanma kumandanlarının mütalaaları doğrultusunda yapmış olduğu değerlendirmeler neticesinde görevi bırakma kararı almıştır. Ne var ki, bir yılı aşkın bir süre ülkede bir normalleşme kaydedilmemiştir. Üniversitelerde görülen boykotlar, ekonomik yapıyı bozacak mahiyette grevler, darbe girişimleri, açlık grevleri, siyasi belirsizlikler, sokak olaylarının neden olduğu asayişsizlik, kralın çözüm üretememesi, cumhuriyet yanlılarının eylemleri gibi gelişmeler ülkenin bir kaos ortamıyla karşı karşıya kalmasına yol açmıştır. 12 Nisan 1931 günü yapılan Belediye Seçimleri’ni büyük kentlerde çoğunlukla Cumhuriyetçilerin kazanmasını müteakip, Kral XIII. Alfons Alphonse tahttan feragat etmeksizin ülkeden ayrılınca “Cumhuriyet” ilân edilmiştir. Cumhuriyetin ilânıyla birlikte ilk etapta, uluslararası tanınma, sistemin ne şekilde düzenleneceği gibi mevzular ön plana çıkan hususlar olmuştur. Çalışmada, Primo de Rivera’nın istifasından cumhuriyetin ilânına kadar geçen zaman zarfında İspanya’da ortaya çıkan gelişmelerin Türk kamuoyuna nasıl aktarıldığı ve ortaya konan değerlendirmelerin neler olduğu tespit edilmeye çalışılmıştır. Çalışma, üzerinde herhangi bir tarama yapılmamış, Akşam ve Vakit gazetelerinin analizine dayanmaktadır. Böylece Türkiye’nin İspanya’ya yönelik ilgisi ve yaklaşımı basın üzerinden anlaşılmaya/anlatılmaya çalışılmıştır

Anahtar Kelimeler

Basın, Akşam, Vakit, İspanya, Cumhuriyet, 1931

The Issue of the Second Proclamation of the Republic in Spain in the Journalism of Akşam and Vakit April 14, 1931

Öz

January 28, 1930, constituted a historical turning point in terms of Spain’s history. On the said date, Miguel Primo de Rivera who was on the Prime Minister’s seat as of September 13, 1923, as a result of the evaluations done in line with the considerations of the army and navy commanders, decided to quit his position. However, no normalization was recorded in the country for more than a year. Developments such as boycotts seen in universities, strikes that would damage the economic structure, coup attempts, hunger strikes, political ambiguities, public disorder caused by street events, king’s failure in creating a solution, and actions of the Republican people led the country to encounter a chaos environment. Following mostly the Republicans winning the Municipal Elections done on April 12, 1931, in big cities, when the Spanish King Alfonso XIII left the country without renouncing the throne, “Republic” was proclaimed. With the proclamation of the Republic at first step, the issues such as international recognition, how the system would be regulated came into prominence. In the study, it is aimed to determine how the developments emerging during the time from the resignation of Primo de Rivera to the proclamation of the Republic in Spain are reflected to Turkish public opinion and what are the evaluations set forth. The study was based on the analyses of Akşam and Vakit newspapers that have no previous literature review. Thus, interest and approach of Turkey to Spain was attempted to be understood/explained through the media

Anahtar Kelimeler

Press, Akşam, Vakit, Spain, Republic, 1931

Kaynakça

• Akşam (gazete). https://tr.wikipedia.org/wiki/Ak%C5%9Fam_(gazete) (Eri- şim: 14/07/2016)
• Aktaş, Ö. (2014). “İspanya İç Savaşı’nın Sanat ve Edebi Eserlere Yansıması”, Tür- kiye Sosyal Araştırmalar Dergisi (TSA), Yıl 18, Sayı 182 (Ağustos), 295-314.
• Aktoprak, E. (2011). “Ulus-Devletin Dönüşümünde İspanya Modeli ve Kata- lonya Örneği”, Dipnot, Sayı 6 (Temmuz, Ağustos, Eylül), 21-47.
• Aladağ, S. (2011). İspanya İç Savaşı ve Türkiye, Yüksek Lisans Tezi, Ege Ünv. Sosyal Bilimler Enstitüsü, İzmir.
• Arıbaş, K. ve Kara, H. (2010). Siyasi Coğrafya Açısından İspanya, Doğu Coğraf- ya Dergisi, Cilt 15, Sayı 24, 61-86.
• Aybars, E. (1991). Atatürk ve Devrime Bakış, Atatürk Yolu Dergisi (Ankara Ü. Türk İnk. Tar. Enst.), Sayı 7, 443-453, DOI: 10.1501/Tite_0000000014
• “Bir taç daha devrildi”, Akşam, 16 Nisan 1931, 1-2.
• “Bir taht sallanıyor: İspanya cumhuriyetçileri”, Vakit, 14 Nisan 1931, 1, 5.
• Borue, P. ve Temime, E. (Kasım 1976). İspanya İç Savaşı, Çeviren: Aydın Emeç, Hürriyet Yayınları: 153, İstanbul.
• Casanova, J. (2015). İspanya İç Savaşı’nın Kısa Tarihi, Çeviren: Uygur Kocabaşoğ- lu, Edt.: Kerem Ünüvar, 1. Baskı, İletişim Yayınları, İstanbul.
• “Cihan İktisadiyatı-İspanya parasının sükûtu devam ediyor”, Akşam, 16 Kânu- nusani/Ocak 1930, 5.
• “Çekildi-Jeneral Primo dö Rivera’nın istifasındaki sebep ne imiş?”, Vakit, 30 Kânunusani 1930, 2.
• “Çekilen diktatör”, Vakit, 1 Şubat 1930, 1.
• “Diktatörlük”, Vakit, 9 Mayıs 1930, 2.
• “Düştükten sonra”, Vakit, 4 Şubat 1930, 2.
• Gazetecilik/Türk Basınının Doğuşu ve Gelişimi (2008). MEB Mesleki Eğitim ve Öğretim Sisteminin Güçlendirilmesi Projesi, Ankara. http://hbogm. meb.gov.tr/modulerprogramlar/kursprogramlari/gazetecilik/modul- ler/turk_basininin_dogusuvegelisimi.pdf (Erişim: 05/06/2017)
• “Gene diktatörlük”, Akşam, 5 Mart 1930, 2.
• “Greve iştirak etmeyenler”, Vakit, 18 Teşrinisani/Kasım 1930, 5.
• “Haftalık siyasi icmal: İspanyada vaziyet”, Akşam, 1 Mart 1931, 8.
• Hore, C. ve Hallas, D. (1995), İspanyada 1936 Baharı, Çeviren: Melike Demirer, 1. Baskı, Z Yayınları, İstanbul.
• “İspanyada”, Akşam, 6 Mart 1930, 2.
• “İspanyada”, Akşam, 19 Mart 1930, 2.
• “İspanyada”, Vakit, 6 Şubat 1930, 2.
• “İspanyada”, Vakit, 16 Şubat 1930, 2.
• “İspanyada”, Vakit, 8 Mart 1930, 2.
• “İspanyada”, Vakit, 25 Mart 1931, 6.
• “İspanya bir ihtilâl arifesinde mi bulunuyor?”, Vakit, 22 Nisan 1931, 6.
• “İspanyada-Ceneral De Rivera diktatorluktan vaz geçiyor”, Akşam, 27 Kânu- nusani 1930, 6.
• “İspanyada cumhuriyet”, Vakit, 16 Nisan 1931, 9.
• “İspanyollar cumhuriyet istiyor”, Akşam, 15 Kânunuevvel/Aralık 1930, 1-2.
• “İspanyol cumhuriyeti teessüs ediyor”, Vakit, 17 Nisan 1931, 5.
• “İspanyada darülfünun”, Vakit, 26 Şubat 1931, 6.
• “İspanyada darülfünun talebesinin nümayişi”, Akşam, 7 Mart 1930, 6.
• “İspanyada diktatörlük”, Vakit, 3 Şubat 1930, 6.
• “İspanyada fırtına nasıl koptu?”, Vakit, 18 Nisan 1931, 4.
• “İspanyada grevler devam ediyor, vaziyet hâlâ karışıktır”, Akşam, 23 Kânu- nuevvel 1930, 2.
• “İspanya hadisatı”, Vakit, 25 Nisan 1931, 6.
• “İspanya ihtilâf arifesinde”, Akşam, 1 Temmuz 1930, 8.
• “İspanyada ihtilâl”, Akşam, 14 Teşrinievvel/Ekim 1930, 2.
• “İspanya ihtilâli”, Vakit, 17 Kânunuevvel/Aralık 1930, 6.
• “İspanyada ihtilâle karşı şiddetli tedbirler alınıyor”, Akşam, 13 Kânunusani 1931, 2.
• “İspanyada iki tayyareci hapisten kaçtılar”, Vakit, 26 Teşrinisani 1930, 5.
• “İspanyada ikinci cumhuriyet”, Vakit, 24 Nisan 1931, 4.
• “İspanyada intihabat”, Akşam, 4 Mart 1930, 2.
• “İspanyada intihabat”, Vakit, 5 Mart 1930, 2.
• “İspanya isyanı şiddetini kaybediyor”, Vakit, 21 Kânunuevvel 1930, 7.
• “İspanya kabinesi”, Akşam, 2 Şubat 1930, 2.
• 1501/OTAM_0000000325
• “Madritte bir çarpışma”, Vakit, 16 Teşrinisani 1930, 2.
• “Madrit darülfünununda kızıl bayrak ”, Vakit, 7 Mayıs 1930, 1.
• “Madritte gürültüler”, Vakit, 9 Nisan 1930, 2.
• Mehmet Asım, “İspanyada cumhuriyet ilânı”, Vakit, 16 Nisan 1931, 1-2.
• Nizam Ali, “İspanyada”, Vakit, 28 Şubat 1931, 4.
• Özcan, N. (1996). Yahya Kemal Beyatlı’nın Elçilik Yılları ve Diğer Resmi Vazi- feleri, Bilig: Türk Dünyası Sosyal Bilimler Dergisi, Sayı 1, 31-38.
• “Primo dö Rivera gömüldü”, Vakit, 21 Mart 1930, 2.
• “Primo dö Rivera hakkında tedbirler”, Akşam, 10 Şubat 1930, 2.
• “Primo dö Rivera’nın vatana hizmetleri”, Vakit, 20 Mart 1930, 2.
• “R. Primo da Rivera çekilecek mi?”, Vakit, 28 Kânunusani 1930, 2.
• “Reisicumhur kral ”, Akşam, 13 Şubat 1930, 2.
• “Sabık İspanyol diktatörü/Primo dö Rivera otelde kitap okurken öldü”, Vakit, 18 Mart 1930, 1.
• Salman, B. (2003). İspanya’da II. Cumhuriyet ve İç Savaş (1936-1939), Yüksek Li- sans Tezi, Ankara Ünv. Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Sertel, S. (2015). “Türk Hariciye Raporlarına Göre İspanya İç Savaşı (1936- 1939), Tarih Araştırmaları Dergisi (TAD), Cilt 34, Sayı 57, 271-290, DOI: 10.1501/Tarar_0000000606
• “Türkiye-İspanya Uzlaşma muahedesi dün vilâyete tebliğ edildi”, Vakit, 15 Temmuz 1930, 4.
• Uyanık, E. (2006). Türkiye-İspanya İlişkileri (1923-1939), Yüksek Lisans Tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi Atatürk İlkeleri ve İnkılâp Tarihi Enstitüsü, İzmir.
• “Yaşasın Cumhuriyet”, kahrolsun saltanat ”, Vakit, 1 Mart 1930, 1.
• “Yaşasın Cumhuriyet”, Vakit, 15 Kânunuevvel/Aralık 1930, 6.
• “Yaşasın cumhuriyet sesleri”, Vakit, 26 Mart 1931, 9.
• “Yerinde kalabilecek mi?”, Vakit, 29 Kânunusani 1930, 2.
• Yıldız, M. (2011). “İspanya Yönetim Sistemi’ndeki Tekçilik Ve Federalizm Tar- tışmalarının Değerlendirilmesi”, H.Ü. İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, Cilt 29, Sayı 2,175-191. EKLER