OKUL ÖNCESİ DÖNEMDE AKRAN İLİŞKİLER

Yıl 2009, Cilt: 12 Sayı: 22, 82 - 93, 01.12.2009

Hülya Gülay

Öz

Araştırmanın temelleri: Sosyal yaşamdaki bir takım değişiklikler ve yapılan bazı araştırmalar okul öncesi eğitimin önemini gün geçtikçe arttırmaktadır. Okul öncesi dönemle ilgili yapılan araştırmalardaki bulgulardan biri, yaşamın ilk yıllarındaki akran ilişkilerinin birçok gelişim alanı üzerinde kısa ve uzun süreli etkilerinin olduğudur. Akran ilişkilerinin kalitesi çocuğun sosyal ve duygusal gelişimi için önem taşımaktadır. Zayıf akran ilişkileri psikolojik uyumsuzluğun en önemli belirleyicilerindendir. Bu nedenle, okul öncesi dönemdeki akran ilişkileri ile ilgili çalışmaların arttırılması, çeşitlilik kazanması oldukça gereklidir. Buradan yola çıkarak çalışmada, akran ilişkilerinin genel yapısı, okul öncesi dönemde akran ilişkilerinin gelişimi, önemi, konu hakkında Türkiye’ de yapılan çalışmalara ve konu ile ilgili önerilere yer verilmiştir. Araştırmanın amacı: Araştırmanın amacı, okulöncesi dönemde akran ilişkilerinin önemini farklı açılardan inceleyerek konuya dikkat çekmektir. Araştırmanın veri kaynakları: Okul öncesi dönemde akran ilişkileri ile ilgili araştırmaların bulguları. Sonuç: Türkiye’de yaşamın ilk yıllarındaki akran ilişkilerine yönelik çalışma örnekleri son yıllarda artış göstermektedir. Ancak sonuçlar göstermiştir ki, konu ile ilgili farklı değişkenlerle ve örneklem gruplarıyla ele alacak kısa ve uzun süreli araştırmalara olan ihtiyaç devam etmektedir

Anahtar Kelimeler

Akran ilişkileri, okul öncesi dönem, akran ilişkilerinin önemi

Peer Relationships in Preschool Years

Öz

Bases of research: Some changes are in social life and some researches are increasing importance of preschool education passing day. Researches which related preschool period show that children’s peer relations in preschool period is being the short-term and long-term influences in developments areas. The absence of quality peer relations also appears to be important in children’s social and emotional development. Poor peer relations are highly predictive of psychological maladjustment. For this reason, very necessary to increase and to diversity peer relationship’s researches which about preschool years. Because of this study include general structure of peer relationships, development and importance of peer relationships in preschool period, studies done in Turkey and suggestions related the subject. Purpose of research: The aim of this research is to attention importance of peer relations in preschool years according to investigate different ways. Resources of data: Results of researches which related peer relationships in preschool years. Conclusion: Peer relationships researches which is in the first years of life are increasing in Turkey in recent years. However, the results show that it is still necessary to investigate peer relations of preschool children with the number of measurement instruments and the short-them and long-them researches

Anahtar Kelimeler

Per relationships, preschool period, importance of peer relationships

Kaynakça

• Akgün, S. (2005). Akran Zorbalığının Anne-Baba Tutumları Ve Anne-Baba Ergen İlişkisi Açısından Değerlendirilmesi. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Ankara: Hacettepe Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Anlıak Ş., ve Dinçer, Ç. (2005). Okul öncesi dönemde kişiler arası bilişsel problem çözme becerilerinin geliştirilmesi. Eğitim Araştırmaları, 20, 122-134.
• Beyazkürk, D., Anlıak, Ş., ve Dinçer, Ç. (2007). Çocuklukta akran ilişkileri ve arkadaşlık. Eurasian Journal of Educational Research, 26, 13-26.
• Bilgiç, E., ve Yurtal, F. (2008). İlköğretimde zorbalığın sınıf atmosferine göre incelenmesi. VII. Ulusal Sınıf Öğretmenliği Eğitimi Sempozyumu. (s. 270- 274). Çanakkale: 18 Mart Üniversitesi Eğitim Fakültesi.
• Branco, A. (2003). Social development in cultural context. Cooperative and competitive interaction patterns in peer relations. J. Valsier, & K. Connelly (Eds.), Handbook of Developmental Psychology (s. 238-256). London: Sage Publications.
• Brown, W. H., Odom, S. L., & Conray, M. A. (2001). An intervention hierarchy for promoting young children’s peer interactions in natural environments. Topics in Early Childhood Special Education. 21, (3), 162- 175.
• Can, G., ve Akdoğan, R. (2007). Öğretmen adaylarının empatik eğilim ve saldırganlık düzeyleri ile uyum düzeyleri arasındaki ilişkiler. XVI. Ulusal Eğitim Bilimleri Kongresi (s.568-575.), Tokat: Gaziosmanpaşa Üniversitesi
• Chen, X., Chang, L. , He, Y., & Liu, H. (2005). The peer group as a context: Moderating effects on relations between maternal parenting and social and school adjustment in Chinese children. Child Development, 76, (2), 417-434.
• Connor, D. F. (2004). Aggression & antisocial behavior in children and adolescents. New York: The Guilford Press.
• Çakır, M. A., ve Yazıcıoğlu, A. (2007). Lise son sınıf öğrencilerinin aile içi ve okulda yaşanan şiddet ve saldırganlığa yönelik görüş ve düşünceleri. XVI. Ulusal Eğitim Bilimleri Kongresi (s. 519-524), Tokat: Gaziosmanpaşa Üniversitesi Eğitim Fakültesi.
• Çetin, F., Bilbay, A. A., ve Kaymak, D. A. (2002). Araştırmadan uygulamaya çocuklarda sosyal beceriler. İstanbul: Epsilon Yayıncılık Hizmetleri.
• Çorbacı-Oruç, A. (2008). 6 Yaş Çocuklarında Sosyal Yeterliliğin, Akran İlişkilerinin ve Sosyal Bilgi İşleme Sürecinin Değerlendirilmesi. Yayınlanmamış Doktora Tezi. Ankara: Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
• Çulhaoğlu-İmrak, H. (2009). Okul Öncesi Dönemde Kaynaştırma Eğitimine İlişkin Öğretmen Ve Ebeveyn Tutumları İle Kaynaştırma Eğitimi Uygulanan Sınıflarda Akran İlişkilerinin İncelenmesi. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Adana: Çukurova Üniversitesi. Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Dinçer, Ç. (1995). Anaokuluna Devam Eden 5 Yaş Grubu Çocuklarına Kişiler Arası Problem Çözme Becerilerinin Kazandırılmasında Eğitimin Etkisinin İncelenmesi. Yayınlanmamış Doktora Tezi. Ankara: Hacettepe Üniversitesi. Sağlık Bilimleri Enstitüsü.
• Doll, B., Murphy, P., & Song, S. Y. (2003). Their relationship between children’s self-reported recess problems and peer acceptance and friendships. Journal of School Psychology, 41, 113-130.
• Dölek, N. (2002). Öğrencilerde Zorbaca Davranışların Araştırılması Ve B Önleyici Program Modeli. Yayınlanmamış Doktora Tezi. İstanbul: Marrnara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
• Eckerman, C. O., & Peterman, K. (2004). Peers and infant social/communicative development. G. Brenner, & A. Fogel (Eds.), Blackwell Handbook of Infant
• USA: Blackwell Publishing.
• Eğercioğlu, N. (2008). Factors Underlying Peer Acceptance: Gender, Age And Social Skills. Unpublished thesis of master of arts. İstanbul: Bogazici University. Institute of Graduate Studies.
• Ertokuş-Delikara, I. (2000). Ergenlerin Akran İlişkileri İle Suç Kabul Edilen Davranışlar Arasındaki İlişkinin İncelenmesi. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Ankara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Erwin, P. (1993). Friendship And Peer Relations in Children. New York: John Wiley & Sons Publishers.
• Fabes, R. A., Hanish, L. D., & Martin, C. L. (2003). Children at play: The role of peers in understanding the effects of child care. Child Development, 74, (4), 1039-1043.
• Gülay, H. (2008). 5-6 Yaş Çocuklarına Yönelik Akran İlişkileri Ölçeklerinin Geçerlik Güvenirlik Çalışmaları Ve Akran İlişkilerinin Çeşitli Değişkenler Açısından İncelenmesi. Yayınlanmamış Doktora Tezi. İstanbul: Marmara Üniversitesi. Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
• Gülay, H. (2009a). 5-6 Yaş çocuklarının sosyal konumlarını etkileyen çeşitli değişkenler. Yüzüncü ıl Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi. VI, (I), 104-121.
• Gülay, H. (2009b). Okul Öncesi Dönemde Akran İlişkileri. Ankara: PegemA Yayıncılık.
• Gültekin, Z. (2003). Akran Zorbalığını Belirleme Ölçeği Geliştirme Çalışması. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Ankara: Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Hay, D. F. (2006). Yours and mine: Toddlers’ talk about possessions with familiar peers. British Journal of Developmental Psychology, 24, 39-52.
• Hay, D. F., Payne A., & Chadwick, A. (2004). Peer relations in childhood. Journal of Child Psychology and Psychiatry, 45, (1), 84-108.
• Hodges, E. V. E., Malone, M. J., & Perry D. G. (1997). Indıvidual risk and social risk as interacting determinants of victimization in the peer group. Developmental Psychology, 33, 1032-1039.
• Howes, C., & Tonyan, H. (1999). Peer relations. L. Balter, & C. S. Tamis-Le Monda. (Eds.). Child Psychology: A Handbook of Comtemporary Issues (s. 143-157). USA: Psychology Press Taylor & Francis Group.
• Johnson, C., Ironsmith, M., Snow, C. W., & Poteat, M. (2000). Peer acceptance and social adjustment in preschool and kindergarten. Early Childhood Education Journal. 27, (4), 207-212.
• Kargı, E. (2009). Bilişsel Yaklaşıma Dayalı Kişiler Arası Sorun Çözme Becerileri Kazandırma (BSÇ) Programının Etkililiği: Okul Öncesi Dönem Çocukları Üzerinde Bir Araştırma. Yayınlanmamış Doktora Tezi. Ankara: Ankara Üniversitesi. Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
• Kosir, K., & Pecjak, S. (2005). Sociometry as a method for investigating peer relationships: What does it actually measure ?. Educational Research, 47, (1), 127-144.
• Kostelnik, M. J., Whiren, A. P., Soderman, A. K., & Gregory, K. (2005). Guiding children’s social development. (fifth edition). Theory to Practice. USA: Thomson & Demler Learning.
• Ladd, G. W., Kochenderfer- Ladd, B., & Coleman, C. C. (1996). Friendship quality as a predictor of young children’s early school adjustment. Child , 67, 1103-1118.
• Larson, J., & Lochman, J. E. (2002). Helping school children cope with anger. A cognitive-behavioral intervention. New York: The Guilford Press.
• Lindsey, E. W. (2002). Preschool children’s friendships and peer acceptance: Links to social competence. Child Study Journal, 32, (3), 145-156.
• Mendez, J. L., Fantuzzo, J., & Cicchetti, D. (2002). Profiles of social competence among low-income African- American preschool children. Child Development, 73, (4), 1085-1100.
• Önder, A. (2005). Okul öncesi dönemde akran ilişkileri. A. Oktay, ve Ö. P. Unutkan (Der.). Okul Öncesi Eğitimde Güncel Konular. (s. 249-265). İstanbul: Morpa Kültür Yayınları.
• Önder, A., ve Gülay-Duman, H. (2006 a). Altı yaş çocuklarının depresif eğilim düzeyleri ile sosyometri puanları arasındaki ilişkinin incelenmesi. Avrupa Birliği Sürecinde Okul Öncesi Eğitimin Bugünü ve Geleceği Sempozyumu (Uluslararası Katılımlı). (s. 198-207). Kıbrıs: Marmara Üniversitesi Atatürk Eğitim Fakültesi.
• Önder, A., ve Gülay-Duman, H. (2006 b). İlköğretim 4. ve 5. sınıf öğrencilerinin sosyal konumları ile akademik başarıları arasındaki ilişkinin incelenmesi. V. Ulusal Sınıf Öğretmenliği Kongresi (s. 421-426). Ankara: Gazi Üniversitesi
• Önder, A., ve Gülay, H. (2005). İlköğretim 5. sınıfa devam eden çocuklarda sosyal konum ile kendilik değeri arasındaki ilişkinin incelenmesi. 14. Ulusal Eğitim Bilimleri Kongresi (s. 622-626). 28-30 Eylül 2005. Pamukkale Üniversitesi Eğitim Fakültesi. Denizli.
• Önder, A., ve Gülay, H. (2008). İlköğretime devam eden öğrencilerin okula uyumlarının çeşitli değişkenler açısından incelenmesi. VII. Ulusal Sınıf Öğretmenliği Eğitimi Sempozyumu (s. 275-279). Çanakkale: 18 Mart Üniversitesi Eğitim Fakültesi.
• Parker, J. G. & Asher, S. R. (1993). Friends and friendship quality in middle childhood: Links with peer group acceptance and feelings of loneliness and social dissatisfaction. Developmental Psychology, 29, 611-621.
• Pekel, N. (2004). Akran zorbalığı grupları arasında sosyometrik statü, yalnızlık ve akademik başarı durumlarının incelenmesi. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Ankara: Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Rodkin, P. C., & Hodges, E. V. E. (2003). Bullies and victims in the peer ecology: Four questions for psychologists ans school professionals. School Psychology Review, 32, (3), 384-400.
• Santrock, J. W. (2004). Child development. (tenth edition). New York: McGraw- Hill Publishing.
• Schuster, B. (1999). Outsider at school: The prevalence of bullying and its relation with social status. Group Processes and Intergroup Relations, 2, 175-190.
• Schrepferman, L. M., Eby, J., Snyder, J., & Stropes, J. (2006). Early affiliation and social engagement with peers: Prospective risk and protective factors for childhood depressive behaviors. Journal of Emotional and Behavioral Disorders, 14, (1), 50-61.
• Schwartz, D., Dodge, D. A., Petit, G. S., & Bates, J. E. (2000). Friendship as a moderating factor in the pathway between early harsh home environment and later victimization in the peer group. Developmental Psychology, 36, 646-662.
• Smith, P. K., Cowie, H., & Blades, M. (2005). Understanding children’s development. (fourth edition). USA: Blackwell Publishing.
• Song, S. Y. (2006). The role of protective peers and positive peer relationships in scholl bullying: How can peers help ? Unpublished Doctoral Thesis. University of Nebraska, Nebraska.
• Topçu, Ç., ve Erdur-Baker, Ö. (2007). Geleneksel akran zorbalığının, siber zorbalığın ve bu iki tip zorbalık türü arasındaki ilişkinin toplumsal cinsiyet açısından incelenmesi. XVI. Ulusal Eğitim Bilimleri Kongresi (s. 456-461). Tokat: Gaziosmanpaşa Üniversitesi Eğitim Fakültesi.
• Walker, S. (2004). Teacher reports of social behavior and peer acceptance in early childhood: Sex and social status differences. Child Study Journal, 34, (1), 13-28.
• Wood, J. J., Cowan, P. D., & Baker, B. L. (2002). Behavior problems and peer rejection in preschool boys and girls. The Journal of Genetic Psychology, 136, (1), 72-88.
• Yavuzer, H. (1999). Bedensel, Zihinsel Ve Sosyal Gelişimiyle Çocuğunuzun İlk 6 Yılı. İstanbul: Remzi Kitabevi.
• Yavuzer, H. (2002). Doğum Öncesinden Ergenlik Sonuna Çocuk Psikolojisi. İstanbul: Remzi Kitabevi.