1935 Nüfus sayımına göre Balıkesir vilayetinin demografik yapısı ve özellikleri

Yıl 2022, Cilt: 25 Sayı: 47, 259 - 282, 30.06.2022

Ferruh Kayalan

https://doi.org/10.31795/baunsobed.1038589

Cited By: 2

Öz

Ülkelerin zaman zaman gerçekleştirdiği kendini murakabeye tabi tutması konusunda en etkili yöntem nüfus sayımlarıdır. Nüfus sayımları bir ülkenin sosyo-ekonomik ve kültürel yapısını her yönüyle ortaya çıkaran veriler sağlamaktadır. Böylece elde edilen veriler ışığında devletin ve onu oluşturan toplumun ihtiyaçlarını daha sağlıklı bir şekilde görmek imkânı elde edilir. Bu anlamda Türkiye Cumhuriyeti’nde ikinci nüfus sayımı 1935 Nüfus Sayımıdır. Söz konusu sayım, Balıkesir vilayetinin sosyo-ekonomik ve kültürel yapısı hakkında bize ayrıntılı bilgiler vermektedir. Bu bilgilerden hareketle hazırladığımız çalışmamızın amacı; Balıkesir nüfusunu ayrıntılı bir şekilde ele alıp onun sahip olduğu potansiyeli, istatistiki veriler ışığında ortaya koymaktır. Bu çalışmada ilk olarak nüfus meselesi ele alınarak sayımlara neden ihtiyaç duyulduğu sorusuna yanıt verilmeye çalışılmıştır. İkinci olarak, 1935 Nüfus Sayımına giden süreçte Balıkesir’in tarihi geçmişi anlatılmıştır. Daha sonra söz konusu sayım için ülke genelinde yapılan hazırlıklar çerçevesinde Balıkesir’deki hazırlıklar da kısaca anlatılmıştır. Bundan sonra 1935 nüfus sayımının sonuçlarına göre Balıkesir vilayetinin nüfus verileri incelenmiştir. Bu veriler ışığında; Balıkesir’in cinsiyet açısından nüfus yapısı ve yoğunluğu, okuryazarlık oranı, nüfusun doğum yerleri, engellilik durumu ve mesleki tercihleri değerlendirilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Balıkesir, Türkiye, 1935 nüfus sayımı

Teşekkür

Teşekkür ederim

Demographic structure and characteristics of Balıkesir province according to the 1935 census

Öz

The most effective method for countries to keep themselves under control is a census. Censuses reveal data indicating the socio-economic and cultural structure of a country in all aspects. It is thus possible to analyze the needs of the state and the society that constitutes the state more accurately based on the collected data. In this context, the second census conducted in the Republic of Turkey is the 1935 Census. This census gives us detailed information on the socio-economic and cultural structure of Balıkesir province. The purpose of our study, which we prepared based on this information, is to scrutinize the population of Balıkesir and reveal its potential in light of the statistical data. This paper first addresses the population issue and attempts to shed light on why censuses were needed. Secondly, in the process leading to the 1935 Census, the history of Balıkesir was explained. Subsequently, the preparations in Balıkesir were outlined within the framework of the preparations made across the country for the census. The population data of the Balıkesir province were reviewed based on the results of the 1935 census. In the light of these data, Balıkesir's population structure and density in terms of gender, literacy rate, birthplaces of the population, disability status, and professional preferences were evaluated using the document analysis technique.

Anahtar Kelimeler

Balikesir, Turkey, 1935 census

Kaynakça

• Apak, R. (1990). İstiklal Savaşında garp cephesi nasıl kuruldu. TTK.
• Aydoğan E.ve Ebru Ç. (2016), Türkiye’de Nüfus Sayımları ve Uygulanan Nüfus Politikaları, Yaşam Bilimleri Dergisi, Cilt 6 Sayı 2/1, ss.113-126.
• Balkaya, İ. S. (2006). Serbest Cumhuriyet Fırkası arşiv belgelerine göre 1930 belediye seçimleri. Güneş Vakfı Yay.
• Başbakanlık Devlet Matbaası (1948). Düstur, 3. Tertip, 5. Cilt, Başbakanlık Devlet Matbaası.
• Başvekâlet Merkez İstatistik Umum Müdürlüğü (1938). (BMİUM). 1935 nüfus sayımı harita ve grafik albümü, Neşriyat no:130, Devlet Basımevi.
• CHP dördüncü büyük kurultayı görüşmeleri tutulgası (1935). Ulus Basımevi.
• Çakmak, F. (2013). Cumhuriyet idaresi’nin nüfusu kayıt altına alma girişimlerine bir örnek: 1934 yılı nüfus taraması. Turkish Studies - International Periodical For the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, Volume 8/7, 33-48.
• Çarıklı, H. M. Balıkesir ve Alaşehir Kongreleri ve Hacim Muhittin Çarıklı’nın Kuva-yi Milliye hatıraları (1919-1920), (1967). (Ş. Turan, Haz.) Türk İnkılâp Tarihi Enstitüsü, (Ankara Üniversitesi Basımevi).
• Çoban, E. Ahmet İ. (2017). 1935 nüfus sayımı ve Bingöl’ün nüfus potansiyeli. Batman Üniversitesi Yaşam Bilimleri Dergisi, Cilt 7, Sayı 1/1, ss.89-98.
• Erdem, U. (2016). Cumhuriyet Türkiye’sinin ikinci nüfus sayımı (20 Ekim 1935). Karadeniz 30, ss. 38-55.
• Gönenç, T. (2008). Mübadelede Ayvalık (Yüksek Lisans Tezi). Dokuz Eylül Üniversitesi Atatürk İlkeleri ve İnkılap Tarihi Enstitüsü.
• İlgürel, M. (1999). Milli Mücadelede Balıkesir kongreleri, Atatürk Araştırma Merkezi.
• İpek, N. (2000). Mübadele ve Samsun, Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Karpat, Kemal H.,(2003). Osmanlı Nüfusu (1830-1914) demografik ve sosyal özellikleri, Tarih Vakfı Yurt Yayınları. Köse, M. (2010). 1927 nüfus sayımı ve sonuçlarının değerlendirilmesi (Yüksek Lisans Tezi), Afyonkarahisar Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Lozan Barış Konferansı tutanaklar-belgeler (1993). Birinci takım, c. I, kitap 2 (Seha L. Meray, Çev.) Yapı Kredi Yayınları.
• Özalp, K. (1985). Milli Mücadele (1919-1922). I, II. Baskı, TTK.
• Sakin, O. (2008). Osmanlı’da Etnik Yapı ve 1914 Nüfusu. Ekim Yayınları.
• Sertel, S. (2015). Cumhuriyet’in ilk nüfus sayımı sonuçlarına göre Malatya’da nüfus, Akademik Bakış Dergisi, Sayı: 48, ss.80-96.
• Şimşir, N. (2013). Balıkesir Şehri ve Tarihi Araştırmaları. IQ Kültür Sanat Yayıncılık.
• Taçalan, N. (1970). Ege’de Kurtuluş Savaşı başlarken, Tarih Dizisi 4, Milliyet Yay.
• Teşkilatı Esasiye Kanunu (1921). 14 Aralık 2021 tarihinde anayasa.gov.tr/tr/mevzuat/onceki-anayasalar/1921-anayasasi/ adresinden erişildi.
• Teşkilatı Esasiye Kanunu (1924). 14 Aralık 2021 tarihinde anayasa.gov.tr/tr/mevzuat/onceki-anayasalar/1924-anayasasi/ adresinden erişildi.
• Tuğluoğlu, F. (2012). Türkiye Cumhuriyeti’nin ikinci nüfus sayımı 20 ilkteşrin 1935 “Ne bir eksik ne bir fazla”, Çağdaş Türkiye Tarihi Araştırmaları Dergisi. 12 / 25, ss. 55-78.
• Tunç, B. (2019). 1935 nüfus sayımı bağlamında Ağrı nüfusunun potansiyel durumu, İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Dergisi, 8 (4), ss.2441-2455.
• Türk Dili (1935a). 11 İlkteşrin / Ekim 1935.
• Türk Dili (1935b). 12 İlkteşrin / Ekim 1935.
• Türk Dili (1935c). 15 İlkteşrin / Ekim 1935.
• Türk Dili (1935d). 16 İlkteşrin / Ekim 1935.
• Türk Dili (1935e). 17 İlkteşrin / Ekim 1935.
• Türkiye Cumhuriyeti Başbakanlık Devlet İstatistik Enstitüsü (1990). (TCBDİE). Genel nüfus sayımı 1990 idari bölünüş, Türkiye Cumhuriyeti Başbakanlık Devlet İstatistik Enstitüsü.
• Türkiye Cumhuriyeti Başbakanlık İstatistik Genel Direktörlüğü, (1936). (TCBİGD). 1935 genel nüfus sayımı 20 İlkteşrin 1935 (Balıkesir vilayeti). Hüsnütabiat Basımevi.
• Türkiye Cumhuriyeti Başbakanlık İstatistik Genel Direktörlüğü, (1937). (TCBİGD). 1935 genel nüfus sayımı, Mehmet İhsan Basımevi.
• Türkiye Cumhuriyeti Başvekâlet İstatistik Umum Müdürlüğü (1929 a). (TCBİUM). 28 Teşrinievel 1927 umumi nüfus tahriri fasikül I, Hüsnütabiat Matbaası.
• Türkiye Cumhuriyeti Başvekâlet İstatistik Umum Müdürlüğü (1929 b). (TCBİUM). 28 Teşrinievvel 1927 umumi nüfus tahriri, (1929) fasikül III, Başvekâlet Müdevvenat Matbaası.
• Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı Cumhuriyet Arşivi (BCA), 272.0.011/ 22.109.23.23.02.1926. BCA, 26.148,4 /55.45.3 25.07.1935. BCA, 30.10.0.0, /24.137.3 05.03.1935. BCA, 30.10.0.0, /26.148.3 17.04.1935. BCA, 30.10.0.0, /54.36.7 08.05.1935. BCA, 30.10.0.0,/24.137.5 09.08.1935. BCA, 30.18,1-2 /55.45.3 01.06.1935.
• Yalçın, D. Akbıyık Y., Özkaya, Y., Bozkurt, G., Akbulut, D.A., Tokgöz, E., v.d. (2012). Türkiye Cumhuriyeti Tarihi II, Atatürk Araştırma Merkezi Yayınları.
• Yurt Ansiklopedisi (1982). İl il Türkiye, dünü, bugünü, yarını (Balıkesir), Yurt Ansiklopedisi c.2, s.1102-1240, Anadolu Yayınları.