Duygusal zekâ ve liderlik özellikleri ilişkisi: antrenörler üzerine Türkiye geneli kesitsel bir analiz

Yıl 2023, Cilt: 26 Sayı: 49, 153 - 170, 23.06.2023

Gökhan Çakır , Çetin Özdilek

https://doi.org/10.31795/baunsobed.1171081

Öz

Bu araştırmanın amacı, antrenörler örnekleminde duygusal zekâ ve liderlik özelikleri ilişkisini incelemektir. Araştırmanın evrenini Spor hizmetleri genel müdürlüğü merkez ve taşra teşkilatında çalışan 4.489 antrenör oluştururken, araştırmanın örneklemini ise alanlara göre örnekleme yöntemi kapsamında 21 farklı ilden toplam 604 antrenör oluşturmuştur. Mevcut araştırmada genel tarama ve ilişkisel tarama modellerinden faydalanılmıştır. Veriler, salgının da etkisi ile çoğunluğu çevrim içi yöntemle olacak şekilde toplanmıştır. Ankara ve Rize illerinde ise yüz yüze uygulama gerçekleştirilmiştir. Araştırmada yer alan antrenörlerden veri toplamak amacı ile anket kullanılmıştır. Anket; kişisel bilgi formu, duygusal zekâ özellikleri ölçeği ve liderlik özellikleri ölçeği olmak üzere üç bölümden oluşmaktadır. Araştırmanın verileri SPSS 26.0 paket programı aracılığı ile analiz edilmiştir. Verilerin normallik varsayımları incelenmiş ve verilerin normal dağılım göstermediği görülmüştür. Bu kapsamda verilerin analizinde öncelikle 604 antrenörün ölçeklere vermiş oldukları cevapların puan ortalamaları doğrultusunda; tanımlayıcı istatistikler, Spearman korelasyon analizi ile Tek Yönlü MANOVA testi kullanılmıştır. Veriler α= 0.05 anlamlılık düzeyinde sınanmıştır. Araştırma bulguları, antrenörlerin kategorik duygusal zekâ düzeylerinin liderlik özellikleri üzerinde farklılık yarattığını göstermiştir. Ayrıca duygusal zekâ özellikleri ile liderlik özellikleri arasında pozitif/negatif yönde düşük düzeyde anlamlı ilişkiler görülmüştür. Sonuç olarak, duygusal zekâ düzeyleri daha yüksek olan antrenörlerin, sporcuların gerekli becerileri kazanma noktasında onları yönlendirmelerinde ve sporcuların gösterdikleri başarılı performanstan ötürü onları takdir etme gibi liderlik özelliklerini göstermede daha iyi düzeylerde oldukları gözlemlenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Antrenör, Duygusal Zekâ, Liderlik, Spor, Sporcu

The relationship between emotional intelligence and leadership characteristics: a cross-sectional analysis on coaches in Turkey

Öz

The aim of this study is to examine the relationship between emotional intelligence and leadership characteristics in a sample of trainers. While the population of the research was 4,489 trainers working in the central and provincial organizations of the General Directorate of Sports Services, the sample of the study was 604 trainers from 21 different provinces as part of the scope of the sampling method. General scanning and relational scanning models were used in the current study. The data were collected with the effect of the epidemic, mostly by online method. As for face-to-face application was carried out in Ankara and Rize provinces. A survey was used to collect data from the trainers involved in the research. The survey consists of three parts: the personal information form, the emotional intelligence characteristics scale and the leadership characteristics scale. The data of the study were analyzed using the SPSS 26.0 package program. The normality assumptions of the data were examined and it was seen that the data did not show a normal distribution. In this context, in the analysis of the data, first of all, in line with the average scores of the answers given by 604 trainers to the scales; Descriptive statistics, Spearman correlation analyze and One-Way MANOVA tests were used. The data were tested at α = 0.05 significance level. Research findings showed that it can be said that the categorical emotional intelligence levels of the trainers make a difference on their leadership characteristics. In additional, in positive/negative direction, low level significant relationships were observed between emotional intelligence traits and leadership traits.
As a result, it has been observed that coaches with higher emotional intelligence levels are better at guiding the athletes to gain the necessary skills and showing leadership characteristics such as appreciating the athletes for their successful performance.

Anahtar Kelimeler

Athlete, Emotional Intelligence, Leadership, Sport, Trainer/Coach

Kaynakça

• AlHashmei, S. E. & Hajee, Z. R. (2013). The relationship between leadership, educational level and emotional intelligence. A Case Study in Bahrain. Prabandhan: Indian Journal of Management, 6(1), 24-32.
• Amram, J. Y. (2009). The contribution of emotional and spiritual intelligences to effective business leadership. (Unpublished PhD Dissertation). Institute of Transpersonal Psychology. Palo Alto, California.
• Arslan, A. ve Kılıç, M. (2021). Farklı Spor Branşlarındaki Sporcuların Duygusal Zekâ ve Liderlik Davranışları Arasındaki İlişkinin İncelenmesi. Modern Leisure Studies, 3(1), 12-34.
• Aygün, M. (2018). Buz Hokeyi Sporcularının Duygusal Zekâ ve Liderlik Özelliklerinin Sportif Sürekli Kendine Güven Üzerine Etkisi (Yayınlanmamış Doktora Tezi). Atatürk Üniversitesi, Kış Sporları ve Spor Bilimleri Enstitüsü, Erzurum.
• Can, H. (1999). Organizasyon ve Yönetim. Ankara: Siyasal Kitabevi.
• Chan, J. T. & Mallett, C. J. (2011). The value of emotional intelligence for high performance coaching. International Journal of Sports Science & Coaching, 6(3), 315-328.
• Chee, H. K. vd., (2017). Relationship between leadership style and performance of perak sukma athletes and coaches. Journal of Fundamental and Applied Sciences, 9(6), 1323-1333.
• Chelladurai, P. & Saleh, S. D. (1980). Dimensions of leader behavior in sports: Development of a leadership scale. Journal of Sport and Exercise Psychology, 2(1), 34-45.
• Çelikdağ, C. (2018). Beden eğitimi ve spor öğretmenlerinin duygusal zekâ düzeyleri ile liderlik özellikleri arasındaki ilişkinin incelenmesi. (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Atatürk Üniversitesi, Kış Sporları ve Spor Bilimleri Enstitüsü. Erzurum.
• Çokluk, Ö., Şekercioğlu, G. ve Büyüköztürk, Ş. (2012). Sosyal Bilimler İçin Çok Değişkenli İstatistik Spss ve Lisrel Uygulamaları (2. Baskı). Ankara: Pegem Akademi.
• Çoşkun, R., Altınışık, R. ve Yıldırım, E. (2017) Sosyal Bilimlerde Araştırma Yöntemleri Spss Uygulamalı. Sakarya: Sakarya Yayıncılık.
• Delice, M. ve Günbeyi, M. (2013). Duygusal zekâ ve liderlik ilişkisinin incelenmesi: Polis teşkilatı örneği. Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 27(1), 209-239.
• Deniz, M.E., Özer, E. ve Işık, E., (2013). Trait Emotional Intelligence Questionnaire–Short Form: Validity and Reliability Studies. Education and Science, 38(169), 407-419.
• Dinç, S. ve Ekinci, M. (2019). Turkish adaptation, validity and reliability of compassion fatigue short scale. Psikiyatride Güncel Yaklaşımlar, 11(Ek 1), 192-202.
• Dulewicz V. & Higgs M. (2000). Emotional intelligence: a review and evaluation study. Journal of Managerial Psychology, 15(4), 341-372.
• Ertaş, H. ve Kıraç, R. (2019). Sağlık Yönetimi Öğrencilerinin Liderlik ve Duygusal Zekâ Düzeylerinin İncelenmesi. Ekev Akademi Dergisi, 23(80), 247-262.
• Fazeli, Z., Farhangdoost, Y. ve Fazeli, S. A. (2011). The relationship between emotional intelligence and transformational leadership for managers of their anianministry of agriculture. Journal of American Science, 7(11), 116-121.
• George, D. & Mallery, M. (2016). IBM SPSS statistics 23 step by step a simple guide and reference (14th edition). New York: Routledge. Gliner, A. J., Morgan A. G. ve Leech L. N. (2015), Uygulamada Araştırma Yöntemleri, (S. Turan, Çev.) Ankara: Nobel Yayıncılık.
• Hair Jr, F. J., vd. (2016). A Primer on Partial Least Squares Structural Equation Modeling (PLS-SEM). New Delhi: Sage Publications.
• Hayes, A. F. & Coutts, J. J. (2020). Use omega rather than Cronbach’s alpha for estimating reliability. But Communication Methods and Measures, 4(1), 1-24.
• İslamoğlu, A. H. ve Alnıaçık, Ü. (2019). Sosyal Bilimlerde Araştırma Yöntemleri. İstanbul: Beta Yayınevi.
• Karadavut, Y. ve Çetin, Ş. (2018). Duygusal zekânın liderlik üzerine etkisi: Okul yöneticileri üzerine bir araştırma. Kalem Eğitim ve İnsan Bilimleri Dergisi, 8(2), 359-386.
• Kline, P. (1999). The Handbook of Psychological Testing (2rd ed.). London: Routledge.
• Kline, R. B. (2011). Principles and Practice of Structural Equation Modeling (3rd. Ed.). New York and London: The Guilford Publications Press.
• Konter E. (1996). Bir Lider Olarak Antrenör (1. Basım). İstanbul: Alfa Yayın.
• Mikolajczak, M. & Limunet, O. (2008). TEQ and the cognitive appraisal of stressful events: An exploratory study. Personality and Individual Differences, 44(7), 144-153.
• Mishra P. & B. Datta (2011). Perpetual Asset Management of Customer-Based Brand Equity-ThePAM Evaluator. Current Research Journal of Social Sciences, 3(1), 34-43.
• Okumuş, A. ve Şahin, M. (2018). The relationship of emotional ıntelligence and ınstitutional culture with organizational cynicism (Duygusal zekâ ve kurum kültürü algısının örgütsel sinizmle ilişkisi). Journal of Human Sciences, 15(4), 2635-2643.
• Osborne, A. M. (2012). The relationship between emotional intelligence and leadership practices among physicians. (Doctoral Dissertation). Available from ProQuest Dissertations & Theses: Full Text (3523050).
• Özbey, Ö. ve Yılmaz, B. (2021). Türkiye Olimpik Hazırlık Merkezlerinde Görev Yapan Antrenörlerin Liderlik ve İletişim Beceri Düzeylerinin Sporcular Tarafından Değerlendirilmesi. Spormetre Beden Eğitimi ve Spor Bilimleri Dergisi, 19(3), 96-106.
• Özdamar, K., (2015), Paket Programlar ile İstatistiksel Veri Analizi, Nisan Yayınevi, Ankara.
• Özdayı, N. (2011) Futbol hakemlerinin duygusal zekâ ve iletişim beceri düzeyleri arasındaki ilişkinin incelenmesi. (Yayınlanmış Yüksek Lisans Tezi). Gaziantep Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Gaziantep.
• Özdemir, K. ve Özkul, A. (2016). Duygusal Zekâ Boyutları ile Liderlik Uygulamaları Arasındaki İlişki: Savunma Sanayi Sektöründe Beyaz Yaka Çalışanlar Üzerine Bir Araştırma. Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 21(4), 1449-1463.
• Özdinç, Ö. (2014). Türkiye’deki spor örgüt yöneticileri üzerinde duygusal zekâ ve liderlik davranışları ilişkisinin incelenmesi. (Yayınlanmış Doktora Tezi). Çukurova Üniversitesi Sağlık Blimleri Enstitüsü, Adana.
• Özdinç, Ö. (2020). Günlük Yaşamda, Sporda ve Liderlikte Duygusal Zekâ. İstanbul: Efe Akademi Yayınları.
• Öztürk, Y. E. ve Kıraç, R. (2019). Hekim merhameti önündeki engeller ölçeğinin türkçe geçerlilik ve güvenilirlik çalışması. 4. Uluslararası Sağlık Bilimleri ve Yönetimi Kongresi, Üsküdar Üniversitesi, İstanbul.
• Pallant, J. (2005). SPSS survival manual: A step by step guide to data analysis using SPSS for windows. Australia: Australian Copyright.
• Petrides, K. V. & Furnham, A. (2000). On the dimensional structure of emotional intelligence. Personality and individual differences, 29(2), 313-320.
• Raykov, T. (1998). Coefficient alpha and composite reliability with interrelated nonhomogeneous items. Applied Psychological Measurement, 22(4), 375-385.
• Rego, A., vd. (2007). Leader Self-reported emotional intelligence and perceived employee creativity: An exploratory study. Creativity and Innovation Management, 16(3), 250-264.
• Reise, S. P. (2012). The rediscovery of bifactor measurement models. Multivariate Behavioral Research, 47(5), 667–696. Reise, S. P., Bonifay, W. E. ve Haviland, M. G. (2013). Scoring and modeling psychological measures in the presence of multidimensionality. Journal of Personality Assessment, 95(2), 129–140.
• Saeed, Y. R. (2017). Leadershıp behavıor and ıts relatıonshıp wıth the emotıonal ıntellıgence for the karate athletıcs: The clubs of Kurdıstan regıon of Iraq (UnpublishedMaster Thesis). Near East Unıversıty Instıtute Of Health Scıences, Nicosia.
• Schreiber, J. B. vd., (2006). Reporting structural equation modeling and confirmatory factor analysis results: a review. The Journal of Educational Research, 99(6), 323-338.
• Sökmen, A. ve Soylu, Y. (2009). Yol amaç modeli kapsaminda önderlik davranışlarının incelenmesine yönelik bir araştırma. Journal of Yasar University, 4(15), 2381-2402.
• Şencan, H. (2005). Sosyal ve Davranışsal Ölçümlerde Güvenilirlik ve Geçerlilik. Ankara: Seçkin Yayınevi.
• Şimşek, Ö. C. (2018). Ankara gençlik hizmetleri ve spor il müdürlüğü’nde çalişan antrenörlerin duygusal zekâ düzeylerinin belirlenmesi. (Yayınlanmış Yüksek Lisans Tezi). Ankara Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü. Ankara.
• Teques, P., vd. (2020). Refining the Short Version of the Leadership Scale for Sports: Factorial Validation and Measurement Invariance. Psychological Reports. 0(0), 1-25.
• Thelwell, R. C. vd., (2008). Examining relationships between emotional intelligence and coaching efficacy. International Journal of Sport and Exercise Psychology, 6(2), 224-235.
• Tiryaki, Ş. ve Toros (Kazak), Z. (2001, 11-12 Ekim). Spor için Liderlik Ölçeği’nin koçun davranışlarını algılaması versiyonunun geçerlik ve güvenirlik çalışması: Ön bulgular. II. Uluslararası Spor Psikolojisi Sempozyumu, Ege Üniversitesi, İzmir.
• Vardarlıer, P. ve Yapıcı, H. K. (2020). Duygusal Zekâ ve Liderlik. Muhakeme Dergisi, 3(1), 9-28.