Tüketici sinizmine yönelik kavramsal bir model önerisi

Yıl 2023, Cilt: 26 Sayı: 49, 171 - 183, 23.06.2023

Zübeyir Çelik , Cemal Gümüş

https://doi.org/10.31795/baunsobed.1231202

Cited By: 1

Öz

Tüketici sinizmi, işletmelere karşı hissedilen aldatılma korkusu, güvensizlik, endişe, kaygı gibi olumsuz duygularla açıklanmaktadır. Tüketici sinizminin öncüllerinin ve sonuçlarının saptanması, tüketiciler ve işletmeler arasında güvene dayalı bir iletişimin ve ilişkinin ortaya çıkmasına katkı sunabilmektedir. Ulusal literatür incelendiğinde tüketici sinizmiyle ilgili sınırlı sayıda çalışmaya rastlanılmış ve bu çalışmaların önemli bir kısmının son yıllarda gerçekleştirilmiş olduğu görülmüştür. Bu çalışmanın amacı, ulusal literatürdeki diğer çalışmalardan farklı olarak tüketici sinizmi için kavramsal bir model önermektir. Bu amaçla tüketici sinizmi ile ilgili ulusal literatür SPAR-4-SLR Protokolü kullanılarak sistematik olarak taranmıştır. Literatür taraması sonucunda 18 çalışmanın içerik analizi yapılmıştır. 18 bilimsel çalışmanın içerik analizi yapılarak, tüketici sinizminin öncülleri ve sonuçları ile tüketici sinizminin önemli ölçüde farklılık gösterdiği tüketicilerin demografik özelliklerine ilişkin bibliyometrik veriler elde edilmiştir. UCINET ve NetDraw programları kullanılarak elde edilen bibliyometrik veriler için görselleştirmeler yapılmıştır. Sonuç olarak elde edilen bulgulara dayalı olarak tüketici sinizmi için kavramsal bir model geliştirilmiş ve önerilmiştir. Çalışma sonuçlarının tartışılması sağlanmıştır.

Anahtar Kelimeler

Tüketici sinizmi, Kavramsal model önerisi, SPAR-4-SLR, UCINET, NetDraw

A conceptual model proposal for consumer cynicism

Öz

Consumer cynicism is explained by negative emotions such as fear of being deceived, insecurity, anxiety, and anxiety felt towards businesses. Identifying the antecedents and consequences of consumer cynicism may contribute to the emergence of a trust-based communication and relationship between consumers and businesses. When the national literature is examined, a limited number of studies on consumer cynicism have been found and it has been seen that a significant part of these studies have been done recently. The aim of this study is to propose a conceptual model for consumer cynicism, unlike other studies in the national literature. For this aim, the national literature on consumer cynicism was systematically searched using the SPAR-4-SLR Protocol. As a result of the literature review, content analyzes of 18 studies were made. By conducting content analysis of 18 scientific studies, bibliometric data were obtained on the antecedents and consequences of consumer cynicism, as well as on the demographic characteristics of consumers, where consumer cynicism differs significantly. Visualizations were made for bibliometric data obtained using UCINET and NetDraw programs. As a result, a conceptual model for consumer cynicism was developed and proposed based on the findings. Discussion of the results of the study was provided.

Anahtar Kelimeler

Consumer cynicism, Conceptual model proposal, SPAR-4-SLR, UCINET, NetDraw

Kaynakça

• Akçay, G. ve Özdemir, E. (2019). Bazen aldatılmış hissine kapılıyor muyuz? Tüketici sinizmi ve sinik tüketici davranışları. R. Altunışık (Ed.), tüketimin 1001 hali içinde (ss. 221-237). Beta Yayıncılık.
• Akçay, G. (2021). Tüketici sinizminin öncülleri ve sonuçları: Hizmet sektörü üzerinde bir araştırma. [Doktora tezi], Bursa Uludağ Üniversitesi.
• Akgüç Çetinkaya, Ö. ve Ceng, E. (2018). Türkiye’deki black friday etkinliğinin tüketici sinizmi bağlamında bir değerlendirmesi. MANAS Sosyal Araştırmalar Dergisi, 7(4), 167-180.
• Andaç, R. E. (2019). Sinizm ve tüketici sinizmi: İstanbul ilinde bir uygulama. [Yüksek lisans tezi], İzmir Kâtip Çelebi Üniversitesi.
• Atalay, B. ve Bozoklu, Ç. P. (2018). Tüketim karşıtlığı, sinisizm ve tüketici sinizmi arasındaki ilişki. M. Tekin (Ed.). Business and Organization Research Conference (468-471). Karabük Üniversitesi.
• Atılgan, K. Ö., İnce, Talip, İ. ve Yılmaz, S. (2017). Tüketicilerin satın alma niyetleri ve boykota yönelik tutumlarının tüketici sinizmi, fiyat şeffaflığı ve fiyat adaleti bağlamında incelenmesi. Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 26(3), 34-44.
• Aydın, G. (2021). Consumer cynicism, skepticism, brand boycotts and social media. U. Bingöl (Ed.), trending topics on social media researches içinde (ss. 61-90). Peter Lang.
• Aydın, G. (2022). The role of word-of-mouth communication in the formation of cynical attitudes towards private health care organizations. Journal of Management and Economics Research, 20(1), 394-413.
• Bertilsson, J. (2015). The cynicism of consumer morality. Consumption Markets & Culture, 18(5), 447-467.
• Bozoklu, Ç. P. ve Ermeç, A. (2020). Tüketici sinisizmi ölçeğinin Türkçe’ye uyarlanması: Güvenilirlik ve geçerlilik araştırması. Ankara Hacı Bayram Veli Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 22(2), 440-459.
• Ceylan, H. H. ve Köse, B. (2019). Amaca dönük pazarlamada tüketici algısının satın alma niyeti üzerine etkisi. Kilis 7 Aralık Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 9(18), 186-202.
• Chu, A., & Chylinski, M. (2006). A model of consumer cynicism–antecedents and consequences. Proceedings of the Australian and New Zealand Marketing Academy, 1(9).
• Chylinski, M., & Chu, A. (2010). Consumer cynicism: Antecedents and consequences. European Journal of Marketing, 44(6), 796-837.
• Çam, M. S. (2019). Öyküleyici reklamlar ve tüketici sinizmi ilişkisi üzerine deneysel bir çalışma. [Doktora tezi], Selçuk Üniversitesi.
• Çelik, Z. (2023). Sinik tüketici davranışları. C. Gümüş (Ed.), tüketici davranışlarında güncel yaklaşımlar içinde (ss. 135-152). Nobel Akademik Yayıncılık.
• Çerçi, M. (2021). İndirim günü reklamı yapan markalara yönelik sinik tutumlar. AJIT-e: Bilişim Teknolojileri Online Dergisi, 12(47), 32-47.
• Dean Jr, J. W., Brandes, P., & Dharwadkar, R. (1998). Organizational cynicism. Academy of Management Review, 23(2), 341-352.
• Dörtyol, İ. T. (2019). Tüketici sinizmi. A. Kahraman ve E. Güven (Ed.) yeni nesil pazarlama yaklaşımları- vaka analizleri ile- içinde (ss. 125-141). Gazi Kitabevi
• Durmuş, Y. (2022). Yeni medyada markalara yönelik güven yitimi bağlamında üretilen tüketici sinizmi pratikleri. [Yüksek lisans tezi], Ege Üniversitesi.
• Göktaş, B. (2019). Tüketici sinizmi kavramı ve ağızdan ağıza pazarlama eylemlerinin sinik tüketici davranışlarına etkisi konusunda bir uygulama. OPUS International Journal of Society Researches, 13(19), 1650-1692.
• Gümüş, C. (2022). Bebek maması kullanan tüketicilerin sinik davranışlarının değerlendirilmesi: Çevrimiçi tüketici şikayetleri üzerine netnografik bir inceleme. Z. Altınay ve F. Altınay (Ed.). World Children Conference-III (729-740). IKSAD Publications.
• Gümüş, C., ve Aksoy, R. (2022). Hizmet baskın mantık çerçevesinde değerin birlikte yaratımı kavramına genel bir bakış. Sosyal, Beşeri ve İdari Bilimler Dergisi, 5(3), 324–334. https://doi.org/10.26677/TR1010.2022.936
• Güven, E. (2016). Tüketimde sinik tutum: Tüketici sinizminin sebep ve sonuçları. İşletme Araştırmaları Dergisi, 8(2), 152-174.
• Helm, A. E. (2006). Cynical consumers: Dangerous enemies, loyal friends. [Doctoral Dissertation], University of Missouri.
• Indibara, I. & Varshney, S. (2021), Cynical consumer: How social cynicism impacts consumer attitude, Journal of Consumer Marketing, 38(1), 78-90. https://doi.org/10.1108/JCM-07-2019-3305
• Kerse, Y. ve Meriç, K. (2018). Beş faktör kişilik özelliklerinin tüketici sinizmine etkisi: Ampirik bir araştırma. H. Usul, Ş. Çelik ve Ş. D. Demirci (Ed.). 17. Uluslararası Katılımlı İşletmecilik Kongresi (77-83). İzmir Katip Çelebi Üniversitesi Yayınları.
• Ketron, S. (2016). Consumer cynicism and perceived deception in vanity sizing: The moderating role of retailer (dis) honesty. Journal of Retailing and Consumer Services, 33, 33-42. https://doi.org/10.1016/j.jretconser.2016.07.018
• Kiçir, İ. ve Anık, C. (2022). Yeni toplumsal hareketler bağlamında siyasal tüketicilik. SDÜ İfade Dergisi, 4(1), 95-116. Koç, E. ( 2019). Tüketici davranışı ve pazarlama stratejileri: Global ve yerel yaklaşım. (8. Bs.). Seçkin Yayıncılık.
• Kurtuluş, S., Özkan, E., Akpınar, H. M., Gursen, A. E. ve Komitoğlu, Ö. (2021). Tüketicilerin çevrimiçi ikinci el alışveriş platformlarından alışveriş yapma motivasyonları üzerine bir araştırma: Çevresel endişenin düzenleyici rolü. Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 47, 85-101.
• Mikkonen I., Moisander, J., & Fırat, A. F. (2011). Cynical identity projects as consumer resistance - The scrooge as a social critic? Consumption Markets & Culture, 14(1), 99-116.
• Narwal, P., & Rai, S. (2022). Individual differences and moral disengagement in pay-what-you-want pricing. Journal of Business Research, 149, 528-547.
• Özkaya, B. ve Ülker, Y. (2020). Markaların sosyal medyada oluşan sinik tutuma yönelik yaklaşımları. MANAS Sosyal Araştırmalar Dergisi, 9(1), 115-128.
• Paul, J., Lim, W. M., O’Cass, A., Hao, A. W. & Bresciani, S. (2021). Scientific procedures and rationales for systematic literature reviews (SPAR‐4‐SLR). International Journal of Consumer Studies, 45(4), O1-O16.
• Pir, E. Ö. (2022). Webrooming davranışı ve tüketici sinizmi ilişkisinde fiyat duyarlılığının aracı etkisi. Business & Management Studies: An International Journal, 10(1), 340-365.
• Reyes-Menendez, A., Saura, J. R., & Filipe, F. (2019). The importance of behavioral data to identify online fake reviews for tourism businesses: A systematic review. PeerJ Computer Science, 5, e219.
• Sarıyer, N. (2021). Tüketicilerin sinik davranışlarının netnografya ile tespiti. Journal of Life Economics, 8(4), 485-497.
• Tokgöz, E. (2020). Tüketicinin kin tutma eğiliminin pazardan geri çekilme niyeti üzerinde etkisi: Tüketici sinizminin aracı ve düzenleyici rolü. Journal of Management and Economics Research, 18(1), 36-58.
• Türk Dil Kurumu (t.y.). Türk Dil Kurumu sözlükleri. 01 Aralık 2022 tarihinde https://sozluk.gov.tr/ adresinden erişildi.
• Utkutuğ, Ç. P. (2021). The mediating role of social and environmental responsibility in the relationship between material values, consumer cynicism and product/service quality. Pazarlama ve Pazarlama Araştırmaları Dergisi, 14(2), 213-237.
• Yazıcı Ayyıldız, A. ve Baykal, M. (2021). Otel işletmelerinde tüketici sinizminin satın alma niyetine etkisinde elektronik ağızdan ağıza pazarlama niyetinin rolü. Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 24(46-1), 1521-1535.