Cumhuriyetten günümüze Türkiye’nin 100 yıllık sağlık politikaları dönüşüm süreci

Yıl 2023, Cilt: 26 Sayı: 49-1 - Cumhuriyetin 100. Yılı Özel Sayısı, 437 - 458, 29.10.2023

Aysun Yılmaztürk

https://doi.org/10.31795/baunsobed.1352498

Öz

Sağlık politikası, bir ülkedeki sağlık sektörünün toplumsal ihtiyaçlar ve öncelikler belirlenerek düzenlenmesi ve yapılandırılması olarak tanımlanabilir. 1923’den günümüze dek uygulanan farklı sağlık politikaları ile sağlık hizmetlerinin niteliği ve toplumun sağlık düzeyi yükseltilmeye çalışılmıştır. Bu çalışmada Türkiye’de sağlık hizmetlerine yönelik izlenen politikaların ve sağlık alanında gerçekleştirilen reform çalışmalarının Cumhuriyetin kuruluşundan bugüne tarihsel süreçte gelişimi kronolojik olarak ele alınmaktadır. Söz konusu süreçte Türkiye’nin sağlık politikalarındaki dönüşüm süreci; demografik göstergeler, kurumlar ve altyapıları, sağlıkta insan gücü ve sağlığın finansmanı olmak üzere farklı kategorilere ait veriler ortaya konarak analiz edilmiştir. Ayrıca sağlık sektörünün tarihsel süreçte dönüşümü, ülkenin içinde bulunduğu siyasi, ekonomik, kültürel ve toplumsal ortamdan bağımsız ele alınamayacağı için bu faktörlere dayalı olarak Cumhuriyetten günümüze Türkiye’nin konjonktürel değişimi özetlenmiştir. Son olarak uygulanan sağlık politikalarındaki dönüşüm değerlendirilirken yapılan çalışmalar tarihsel dönemler halinde gösterilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Sağlık, Sağlık politikaları, Sağlıkta dönüşüm

Teşekkür

Bu çalışmada, doktora tezimde danışmanlığı ile katkı ve emeği geçen merhum Prof.Dr. Ayşegül Mutlu’ya sonsuz teşekkürü bir borç bilirim.

Turkey’s 100 year health policies transformation process from the republic to the present

Öz

Health policy can be defined as the regulation and structuring of the health sector in a country by determining social needs and priorities. With different health policies implemented since 1923, efforts have been made to improve the quality of health services and the health level of the society. This study chronologically examines the development of policies and reform efforts in the field of health care in Turkey since the foundation of the Republic. In this process, the transformation process in Turkey's health policies is analyzed by presenting data from different categories such as demographic indicators, institutions and their infrastructure, manpower in health and health financing. In addition, since the transformation of the health sector in the historical process cannot be handled independently from the political, economic, cultural and social environment in which the country is located, Turkey's cyclical change from the Republic to the present day has been summarized based on these factors. Finally, while evaluating the transformation in the health policies implemented, the studies carried out are shown in historical periods.

Anahtar Kelimeler

Healthy, Health policies, Health transformation

Kaynakça

• Ağartan, T. I. (2005). Health sector reform in Turkey: Old policies new politics. Midwest Political Science Association Chicago, 7-10 April, 1-27. 17. Ekim 2023 tarihinde https://www.academia.edu/7264044/ Health _ Sector_Reform_in_Turkey_Old_Policies_New_Politics adresinden erişildi.
• Ağırbaş, İ., Akbulut, Y., Önder, Ö. R. (2011). Atatürk dönemi sağlık politikası. Ankara Üniversitesi Türk İnkılap Tarihi Enstitüsü Atatürk Yolu Dergisi, 48, 733-748.
• Ak, S. (2021). Geçmişten günümüze Türkiye’nin sağlık politikaları. Ankara Sağlık Hizmetleri Dergisi, 20 (1), 28-36.
• Akdağ, R. (2010). Türkiye sağlıkta dönüşüm programı değerlendirme raporu. Sağlık Bakanlığı Yayınları.
• Akdur, R. (1999). Türkiye Cumhuriyeti’nin 75. yılında sağlık politikalar. Türkiye Bilimler Akademisi TÜBA Yayınları.
• Akın, G. (2006). Halk sağlığı, temel bilgiler. Hacettepe Üniversitesi Yayınları.
• Altındağ, Ö. ve Yıldız, A. (2020). Türkiye’de sağlık politikalarının dönüşümü. Birey ve Toplum Sosyal Bilimler Dergisi, 10 (1), 157-184.
• Aydın, N. (2022). Historical perspective on the health transformation in Turkey. Value in Health Science, 12 (1), 188-193.
• Bağımsız Sosyal Bilimciler, (2008). 2008 Kavşağında Türkiye: Siyaset İktisat ve Toplum. Yordam Kitap.
• Belek, İ. (2012). Sağlıkta dönüşüm: Halkın sağlığına emperyalist saldırı. Yazılama Yayınevi.
• Bhat, V.N. (2005). Institutional arrangements and efficiency of health care delivery systems. European Journal of Health Economics, 12 (3), 215-222.
• Bostan, S. (2009). Sağlıkta Dönüşüm Programı’nın hastane işletmeleri üzerindeki değişim etkisi. [Doktora Tezi]. Trabzon Üniversitesi.
• Cansever, İ. H. (2018). Devlet anlayışları ekseninde sağlık politikalarının değişimi ve analizi: Türkiye incelemesi.
• Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 2 (31), 105-120.
• Cansever, İ. H. ve Tüfekçi, N. (2020). Tarihsel süreçte Türkiye’de sağlık planlaması üzerine bir değerlendirme. Süleyman Demirel Üniversitesi Vizyoner Dergisi, 11 (27), 614-628.
• Cansever, İ. H. (2020). Türkiye’de sağlık planlaması üzerine bir değerlendirme. [Doktora Tezi]. Süleyman Demirel Üniversitesi.
• Erol, H. ve Özdemir, A. (2018). Türkiye’de 1980 sonrası sağlık politikalarında dönüşüm ve sağlık harcamalarına etkileri. Uluslararası Yönetim ve İşletme Dergisi, CEEİK 2018 Özel Sayısı, 119-146.
• Evsile, M. (2018). Cumhuriyet döneminde sağlık hizmetleri (1923-1950). Kesit Akademi Dergisi, 4 (13), 1-19.
• Fedai, R. (2019). Sağlıkta dönüşüm programının öncesi: Türkiye’de sağlık hizmetlerinin gelişimi: 1923-2003. Manas Sosyal Araştırmalar Dergisi, 8 (2), 2010-2032.
• Getzen, T.E. (2004). Health economics fundamentals and flow of fund. (2.Edition). Wiley International Publisher.
• Green, A. (2007). An Introduction to health planning for developing health systems. Oxford University Press. Işıkçı, M.Y. (2016). Bir kamu politikası analizi: sağlık politikasında dönüşüm. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 9 (46), 731-748.
• Karabulut, U. (2007). Cumhuriyetin ilk yıllarında sağlık hizmetlerine toplu bir bakış: Dr. Refik Saydam’ın sağlık bakanlığı ve hizmetleri. Çağdaş Türkiye Tarihi Araştırmaları Dergisi, 6 (15), 151-160.
• Kökçü, A. T. (2014). Türkiye’de Cumhuriyet dönemi sağlık politikaları. Turkiye Klinikleri Journal of Medical Ethics, 22 (3), 98-105.
• Kurtulmuş, S. (1998). Sağlık ekonomisi ve hastane yönetimi. Değişim Dinamikleri Yayınları.
• Kurt, A. Ö. ve Şaşmaz, T. (2012). Türkiye’de sağlık hizmetlerinin sosyalleştirilmesi:1961-2003. Lokman Hekim Journal, 2(1), 21-30.
• Küçük, A. (2018). Kapitalizm, devlet, sağlık ve Türkiye. Akademisyen Kitabevi.
• Navarro, V. (2007). What is a national health policy?. International Journal of Health Services, 37 (1), 1-14.
• Nesipoğlu, G. (2018). Olgusal bir yapı olarak sağlık politikaları: 1920-1960 yılları arası Cumhuriyet döneminin tarihsel izleği. Hacettepe Sağlık İdaresi Dergisi, 21 (1), 165-177.
• Oğuz, A. B. (2020). Turkish health policies: past, present and future. Social Work in Public Health, 35 (6), 456-472.
• Özden, N. (2005, 01-06 Eylül). Dr. Refik Saydam’ın Türk sağlık politikaları üzerindeki etkisi (1923-1937). 38. Uluslararası Tıp Tarihi Kongresi, Ankara.
• Polatcan, İ. (1989). Türkiye Cumhuriyeti Anayasası, gerekçeler, Anayasa Mahkemesi kararları, bilimsel görüşler. Nadir Kitap.
• Sağlık Bakanlığı (1988). Türkiye sağlık istatistikleri yıllığı 1982-1986. Araştırma, Planlama ve Koordinasyon Kurulu Başkanlığı Yayınları.
• Sağlık Bakanlığı (2021). Sağlık istatistikleri yıllığı 2021. 17 Ekim 2023 tarihinde https://www.saglik.gov.tr/ TR,95109/saglik-istatistikleri-yilligi-2021-yayinlanmistir.html adresinden erişildi.
• Saltık, A. (2014). Türkiye’de erken Cumhuriyet dönemi sağlık hizmetleri. 17 Ekim 2023 tarihinde http:// ahmetsaltik.net/2014/06/12/turkiyede-erken-cumhuriyet-donemi-saglik-hizmetleri/ adresinden erişildi.
• Sarı, H. (2019). Analysis of the development of health systems in Turkey. Sağlık Akademisyenleri Dergisi, 6 (1), 48-53.
• TÜİK, (2022). Kır-kent nüfus istatistikleri. 17 Ekim 2023 tarihinde https://data.tuik.gov.tr/Bulten/Index?p=Kent-Kir-Nufus-Istatistikleri-2022-49755 adresinden erişildi.
• Uğurluoğlu, Ö. (2005). Sağlık sistemleri performans ölçümü, önemi ve Dünya Sağlık Örgütü yaklaşımı. Hacettepe Sağlık İdaresi Dergisi, 8 (1), 1-27.
• Yaşar, G. Y. (2010). Health transformation programme in Turkey: An assessment. International Journal of Health Planning And Management, 26, 110–133. https://doi.org/10.1002/hpm.1065
• Yenimahalleli, G. (2017). AKP’li yıllarda sağlık ve sağlık politikası. Yenimahalleli, G., Göksel, A. ve Birler, Ö. (Ed.). İnsana karşı piyasa: Türkiye’de sağlık ve sosyal güvenlik içinde (103-142). Notabene Yayınları.
• Yıldırım, S. (1994). Sağlık hizmetlerinde harcama ve maliyet analizi. DPT Yayınları.