The historical development of Turkish cooperatives in the 100th anniversary of the republic

Yıl 2023, Cilt: 26 Sayı: 49-1 - Cumhuriyetin 100. Yılı Özel Sayısı, 289 - 301, 29.10.2023

Ebru Özer Topaloğlu , Rukiye Sönmez

https://doi.org/10.31795/baunsobed.1352832

Öz

In this research, the historical development of cooperatives, an important organizational structure for Turkey, in the 100th anniversary of the Republic is revealed. In the research, cooperatives were examined in two periods. The first period extends from 1923, the date of establishment of the Republic, to 1961, the transition year to the development planned period. In the second period, the period from the 1st Development Plan until 2023 was taken into account. When the 100-year period is examined, although cooperatives have experienced stagnation from time to time due to wars and economic policies, they still continue to be an important organizational structure, especially in production.

Anahtar Kelimeler

Cooperatives, Development Plan, Collaboration, Management, Türkiye

Cumhuriyetin 100. yılında Türk kooperatifçiliğinin tarihsel gelişimi

Öz

Bu araştırmada Türkiye için önemli bir örgüt yapısı olan kooperatiflerin Cumhuriyet’in 100. Yılında tarihsel gelişimi ortaya konmuştur. Araştırmada kooperatifçilik iki dönemde incelenmiştir. İlk dönem Cumhuriyet’in kuruluş tarihi olan 1923’ten kalkınma planlı dönemi geçiş yılı olan 1961’dir. İkinci dönem ise 1. Kalkınma Planı’ndan 2023 yılına kadar olan dönem dikkate alınmıştır. 100 yıllık süreç incelendiğinde yaşanan savaşlar, ekonomi politikaları gibi nedenlerle kooperatifler zaman zaman durgunluk yaşasa da günümüzde halen özellikle üretimde önemli bir örgüt yapısı olmayı sürdürmektedir.

Anahtar Kelimeler

Kooperatifçilik, Kalkınma Planı, İşbirliği, Yönetim, Türkiye

Etik Beyan

Literatür taraması ve ikincil kaynaklardan faydalanılması sebebi ile bu araştırma etik kurul izni gerektirmeyen çalışmalar arasında yer almaktadır.

Destekleyen Kurum

-

Teşekkür

-

Kaynakça

• Anadolu Birlik Holding. (Haziran 2023). 16 Haziran 2023 tarihinde https://www.abholding.com.tr/tr/icerik/liste/2559/kilometre-taslarimiz adresinden erişildi.
• Ceylan, O. (2022). Osmanlıdan Cumhuriyete Batı Anadolu’da ziraat ve toplum: küçük menderes havzası’nda kenevir üretimi (1913-1950). Hacettepe Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, 39(2), 448-463. https://doi.org/10.32600/huefd.1011345
• Devlet Planlama Teşkilatı. (1963). Birinci beş yıllık kalkınma planı (1963-1967), https://www.sbb.gov.tr/wp-content/uploads/2022/07/Kalkinma_Plani_Birinci_Bes_Yillik_1963-1967.pdf
• Devlet Planlama Teşkilatı. (1968). İkinci beş yıllık kalkınma planı 1968-1972. Devlet Planlama Teşkilatı. https://www.sbb.gov.tr/wp-content/uploads/2022/07/Ikinci_Bes_Kalkinma_Plani-1968-1972.pdf
• Devlet Planlama Teşkilatı. (1973). Üçüncü beş yıllık kalkınma planı 1973-1977. (Rapor No: DPT: 1272). Devlet Planlama Teşkilatı. https://www.sbb.gov.tr/wp-content/uploads/2022/08/Yeni-Strateji-ve-Kalkinma-Plani_Ucuncu-Bes-Yil_1973_1977.pdf
• Devlet Planlama Teşkilatı. (1979). Dördüncü beş yıllık kalkınma planı 1979-1983. (Rapor No: DPT: 1664). Devlet Planlama Teşkilatı. https://www.sbb.gov.tr/wp-content/uploads/2022/08/Dorduncu-Bes-Yillik-Kalkinma-Plani_1979_1983.pdf
• Devlet Planlama Teşkilatı. (1985). Beşinci beş yıllık kalkınma planı 1985-1989. (Rapor No: DPT: 1974). Devlet Planlama Teşkilatı. https://www.sbb.gov.tr/wp-content/uploads/2022/08/Besinci-Bes-Yillik-Kalkinma-Plani-1985-1989.pdf
• Devlet Planlama Teşkilatı. (1990). Altıncı beş yıllık kalkınma planı 1990-1994. (Rapor No: DPT: 62). Devlet Planlama Teşkilatı. https://www.sbb.gov.tr/wp-content/uploads/2022/07/Altinci_Bes_Yillik_Kalkinma_Plani-1990-1994.pdf
• Devlet Planlama Teşkilatı. (1995). Yedinci beş yıllık kalkınma planı 1996-2000. (Rapor No: DPT: 374). Devlet Planlama Teşkilatı. https://www.sbb.gov.tr/wp-content/uploads/2022/07/Yedinci_Bes_Yillik_Kalkinma_Plani-1996-2000.pdf
• Devlet Planlama Teşkilatı. (2000). Uzun vadeli strateji ve sekizinci beş yıllık kalkınma planı 2001-2005. Devlet Planlama Teşkilatı. (Rapor No: DPT: 697) https://www.sbb.gov.tr/wp-content/uploads/2022/07/Uzun_Vadeli_Strateji_ve_Sekizinci_Bes_Yillik_Kalkinma_Plani-2001-2005.pdf
• Devlet Planlama Teşkilatı. (2006). Dokuzuncu beş yıllık kalkınma planı 2007-2013. (Rapor No: DPT: 26215). Devlet Planlama Teşkilatı. https://www.sbb.gov.tr/wp-content/uploads/2022/07/Dokuzuncu_Kalkinma_Plani-2007-2013.pdf
• Devlet Planlama Teşkilatı. (2013). Onuncu beş yıllık kalkınma planı 2014-2018. (Rapor No: DPT: 1041). Devlet Planlama Teşkilatı. https://www.sbb.gov.tr/wp-content/uploads/2022/08/Onuncu_Kalkinma_Plani-2014-2018.pdf
• Devlet Planlama Teşkilatı. (2019). Onbirinci beş yıllık kalkınma planı. (Rapor No: DPT: 1225). Devlet Planlama Teşkilatı. https://www.sbb.gov.tr/wp-content/uploads/2022/07/On_Birinci_Kalkinma_Plani-2019-2023.pdf
• Geray, C. (1992). Kooperatifçiliğin Dünya'daki ve Türkiye'deki nicel gelişimi. Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, 47(01). https://doi.org/10.1501/SBFder_0000001544
• Geray, C. (2014). Kooperatifçilik, Nika Yayınevi, Ankara.
• Güzel, O. (2022). Kooperatifler için başarıyı etkileyen faktörler ve bir ölçek geliştirme çalışması. [Doktora Tezi], Manisa Celal Bayar Üniversitesi.
• Haseki, M. İ. (2007). Kooperatifçilik ve pazarlama anlayışı: Tarım satış kooperatiflerinin pazarlama faaliyetlerine yönelik tüketici görüşlerinin belirlenmesi üzerine bir çalışma. [Doktora Tezi], Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Hazar, N. (1990). Kooperatifçilik Tarihi. Türk Kooperatifçilik Eğitim Vakfı Yayınları, (3. Bs.). Ankara. https://www.ica.coop/en/cooperatives/what-is-a-cooperative
• International Cooperative Alliance (ICA), (2023). What is cooperative, 13.08.2023 tarihinde https://www.ica.coop/en/cooperatives/what-is-a-cooperative adresinden erişildi.
• Irmaklıoğlu, T. ve Irk, E. (2022). türkiye’de kooperatifçiliğin tarihsel gelişimi. Yönetim ve Örgüt Tarihi Dergisi, 1(2), 102-115.
• İSO. (2023). Türkiye’nin 500 büyük sanayi kuruluşu. 09.08.2023 tarihinde https://iso500.org.tr adresinden erişildi.
• Kara, M. A. (2022). Türkiye’de kurumsal yönetişim konusu ile ilgili yayınlanan doktora tezlerinin bibliyometrik analiz yöntemiyle incelenmesi. Journal of Business Innovation and Governance, 5(2), 199-222. https://doi.org/10.54472/jobig.1209345
• Kara, M. (2003). Kooperatifçilik, Poyraz Ofset, Bolu. İçerisinde (Özcan, 2007).
• Karayılmazlar, S., Aşkın, A. ve Çabuk, Y. (2007). Küçük ve orta ölçekli işletmelerin tarihsel gelişimi ve tanımlama kriterleri, Girişimcilik ve Kalkınma Dergisi. 2(1), 151-164.
• Koçtürk, O. M. (2006). Türkiye’de kooperatiflerin vergilendirilmesi. Yönetim ve Ekonomi Dergisi, 13(2), 119-136.
• Mollaoğlu, Y. (2018). Kooperatiflerin hukuki niteliği, [Yüksek Lisans Tezi], Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Nuri, S. (1931). Kooperatifçilik. Sühulet Kütüphanesi, İstanbul.
• Öksüz, E. (1982). Kooperatifçilik kavramı ve ilkelerinin ışığında, Türkiye'de köy kalkınma kooperatifleri, Sosyal Siyaset Konferansları Dergisi, (31), 329-358.
• Özcan, O. (2007). Türkiye’de kooperatifçiliğin tarihi gelişimi ve Cumhuriyet dönemi kooperatifçiliği. [Doktora Tezi], Marmara Üniversitesi.
• Özkök, Y., ve Köse, Z. (2021). Kooperatifçilik ve bölgesel kalkınma ilişkisi: Türkiye üzerine bir inceleme. Third Sector Social Economic Review, 56(4), 2647-2664. https://doi.org/10.15659/3.sektor-sosyal-ekonomi.21.11.1689
• Polat, E. (2010). Kooperatif birliklerinin küreyerelleşme sürecindeki önemi. Üçüncü Sektör Kooperatifçilik, 45(2), 15-33.
• Rooıj S., Özgüzel S. ve Bilgin K. (2017). Türk kooperatif yönetim performansına etkisi açısından toplumsal iletişim ağı kooperatifçilikte Hollanda örneği “Nautılus”. Üçüncü Sektör Sosyal Ekonomi, 52(4), 811-835.
• Ticaret Bakanlığı. (2021). 2021 Yılı performans programı: 2019-2023 Dönemi ticaret bakanlığı stratejik planı. 23.07.2023 tarihinde http://www.sp.gov.tr/upload/xSPRapor/files/n7OJk+ Ticaret _Bakanligi_2021_Yili_PerformansProgrami.pdf adresinden erişildi.
• Turp, M. (2018). Demokrat parti döneminde tarım alanında yapılan kanuni düzenlemeler (1950-1960). Atatürk Araştırma Merkezi Yayınları. Türkiye'de Tarım Politikaları ve Ülke Ekonomisine Katkıları Uluslararası Sempozyumu Bildirileri (12-14 Nisan). Şanlıurfa.
• Uyanık, A. (2022). Türkiye’nin ilk kooperatifçilik kitabı:.İktisatta inkılâp:.İstihlâk teâvün şirketleri. Cumhuriyet Tarihi Araştırmaları Dergisi, 18(36), 745–777.
• Uzel, H. (1970). Kooperatifçilik. Gürsoy Basımevi, Ankara.
• Uzunkaya, S. Ş. (2020). Türkiye ekonomisinde 1923-1977 yılları arasındaki sanayi ve kalkınma planlarının değerlendirilmesi. İstanbul Ticaret Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 19, 14-30.
• Ültanır, M. S. (2019). Türkiye’de kooperatifçiliğin tarihsel seyri: devlet inisiyatifi-kalkınma ideali. [Yüksek Lisans Tezi], Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.