Yabancı turistlerin kullandığı ulaşım türleri ile ekonomik büyüme arasındaki dinamik ilişki: Türkiye Cumhuriyeti'nin son 50 yılından kanıtlarla ekonometrik bir analiz

Yıl 2023, Cilt: 26 Sayı: 49-1 - Cumhuriyetin 100. Yılı Özel Sayısı, 249 - 269, 29.10.2023

Deniz Macit

https://doi.org/10.31795/baunsobed.1353790

Öz

Bu makalenin amacı, Cumhuriyetin 100. yıl dönümünün geriye dönük bir değerlendirmesiyle, Türkiye ekonomisinin turizmle olan ilişkisini ortaya koymaktır. Bu ilişki tespit edilmeye çalışılırken Cumhuriyet döneminin son 50 yılı temel alınarak, turizme dayalı büyüme hipotezinin (TLG) mi yoksa ekonomik büyümeye dayalı turizm genişlemesi hipotezinin mi geçerli olduğu sorgulanmaktadır. Gecikmesi Dağıtılmış Otoregresif Sınır Testi (ARDL) yaklaşımını kullanan analiz, değişkenler arasındaki ilişkiyi araştırmaktadır. Analiz bulgularına göre değişkenler arasında bir eşbütünleşme ilişkisi tespit edilmiş olup, uzun dönemde hava ve denizyoluyla gelen turist sayısı ile ekonomik büyüme arasında pozitif bir ilişki ortaya konmuştur. Türkiye'ye gelen turistler ile GSYİH arasında nedenselliğin varlığını ve yönünü belirlemek amacıyla Granger nedensellik testi uygulanmıştır. Sonuçlar, ekonomik büyümenin yabancı turist gelişlerinin Granger nedeni olduğunu göstermektedir. Bu sonuçların Türkiye ekonomisi için incelenen değişkenler ve çalışma dönemi ile ilişkilendirilmesi, turizm kaynaklı büyüme hipotezinden ziyade ekonomik büyümeye dayalı turizm genişlemesi hipotezinin geçerliliğini doğrulamaktadır.

Anahtar Kelimeler

Ekonomi Odaklı Büyüme, Turizm Odaklı Büyüme, Eşbütünleşme, Nedensellik, ARDL Sınır Testi

The dynamic relationship between the transportation modes used by foreign tourists and economic growth: An econometric analysis with evidence from the last 50 years of the Turkish Republic

Öz

This article aims to reveal the relationship between the Turkish economy and tourism, with a retrospective evaluation of the 100th anniversary of the Republic. In attempting to determine this relationship, the question is asked whether the tourism-led growth (TLG) hypothesis or the economy-led growth hypothesis through the expansion of tourism is valid based on the last 50 years of the republican period. The ARDL approach (Autoregressive Distributed Lag) investigates the interaction between variables. A cointegration relationship was found between the variables and a positive relationship between the tourists arriving by air and sea and economic growth in the long run. The Granger causality test was applied to determine the presence and direction of causality between tourists arriving in Turkey and GDP. The results show that economic growth is the Granger causality for tourist arrivals. Relating these results to the variables studied and the study period for the Turkish economy confirms the validity of the hypothesis of tourism expansion based on economic growth rather than the hypothesis of tourism-induced growth.

Anahtar Kelimeler

Economic-Led Growth, Tourism-Led Growth, Cointegration, Causality, ARDL Bound Test

Kaynakça

• Ahiawodzi, A. K. (2013). Tourism earnings and economic growth in Ghana. British Journal of Economics, Finance and Management Sciences, 7(2), 187-202.
• Andaç, F. (2004). Turizm hukuku. Detay Yayıncılık.
• Arar, İ. (1968). Hükümet programları 1920-1965. Burçak Yayınevi.
• Aratuo, D. N. & Etienne, X. L. (2019). Industry level analysis of tourism-economic growth in the United States. Tourism Management, 70, 333-340.
• Aydoğan, A. (2020). Atatürk dönemi Türk havacılık faaliyetleri ve havacılık faaliyetlerinin gelişim süreci. Uluslararası Tarih Araştırmaları Dergisi, 4(2), 69-81.
• Babalık, B. B. (2019). Demokrat parti dönemi Türkiye’nin turizm politikası (1950-1960). The Journal of Academic Social Science, 95(95), 358-371.
• Bahar, O. (2006). Turizm sektörünün Türkiye’nin ekonomik büyümesi üzerindeki etkisi: VAR analizi yaklaşımı. Yönetim ve Ekonomi Dergisi, 13(2), 137-150.
• Bakan, S. & Ayaz, Ö. (2021). Ekonomik perspektiften Türkiye’deki ulaştırma ve turizm sektörlerinin etkileşimi ve öneriler. Premium E-Journal of Social Science (PEJOSS), 5(11), 01–22.
• Balaguer, J. & Cantavella-Jorda, M. (2002). Tourism as a long-run economic growth factor: The Spanish case. Applied Economics, 34(7), 877-884.
• Barro, R. J. (1990). Government spending in a simple model of endogeneous growth. Journal of Political Economy, 98 (5, Part 2), S103-S125.
• Bassil, C., Hamadeh, M. & Samara, N. (2015). The tourism led growth hypothesis: The Lebanese case. Tourism Review, 70(1), 43-55.
• Bento, J. P. (2016). Tourism and economic growth in Portugal: An empirical investigation of causal links. Tourism & Management Studies, 12(1), 164-171.
• Brida, J. G. & Risso, W. A. (2010). Tourism as a determinant of long‐run economic growth. Journal of Policy Research in Tourism, Leisure & Events, 2(1), 14-28.
• Britton, S. G. (1982). The political economy of tourism in the third world. Annals of Tourism Research, 9, 331-358.
• Çallı, D. S. (2015). Uluslararası seyahatlerin tarihi gelişimi ve son seyahat trendleri doğrultusunda Türkiye’nin konumu. Turar Turizm ve Araştırma Dergisi, 4(1), 4-28.
• Çelik, S. D. (2017). The airline transport industry and its economıc impacts. The Journal of International Scientific Researches, 2(8) S, 82-89.
• Çoban, O. & Özcan, C. C. (2013). Türkiye’de turizm gelirleri-ekonomik büyüme ilişkisi: nedensellik analizi (1963-2010). Eskişehir Osmangazi Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 8 (1), 243-261.
• Copeland, B. R. (1991). Tourism, welfare and de-industrialization in a small open economy. Economica, 58, November, 515-529.
• Coşgun, M. & Alkan, A. D. (2020). Liberalleşme eğilimlerinin turizm sektörüne etkileri: Türkiye örneği. Sivas Interdisipliner Turizm Araştırmaları Dergisi, (5), 37-62.
• Dilek, S. E. & Kulakoğlu, D. N. (2017). Dünyada ve Türkiye’de yaşanan olayların turizme yansımaları: 1960’tan günümüze tarihsel bir değerlendirme. Hitit Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 10(2), 1083-1108.
• Ertugrul, H. M. & Mangir, F. (2015). The tourism-led growth hypothesis: empirical evidence from Turkey. Current Issues in Tourism, 18(7), 633-646.
• Esen, E. & Özata, E. (2017). Turizmin ekonomik büyümeye etkisi: turizme dayalı büyüme hipotezinin Türkiye için geçerliğinin ARDL modeli ile analizi. Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 17(1), 43-58.
• Esen, Ş., Emir, G. & Uyar, H. (2012). Cumhuriyet’ten günümüze hükümet programlarında turizm (1923-2012), Detay Yayıncılık.
• Ghali, A. M. (1976). Tourism and economic growth: an empirical study. Economics Development and Cultural Change, 24(3), 527–538.
• Ghartey, E. E. (2013). Effects of tourism, economic growth, real exchange rate, structural changes and hurricanes in Jamaica. Tourism Economics, 19(4), 919-942.
• Gökovali, U. & Bahar, O. (2006). Contribution of tourism to economic growth: a panel data approach. Anatolia, 17(2), 155-167.
• Gunduz, L. & Hatemi-J, A. (2005). Is the tourism-led growth hypothesis valid for Turkey?. Applied Economics Letters, 12(8), 499-504.
• Gürsoy, S. (2004). Merkezi idare ve yerel yönetimler açısından bölgesel turizm planlaması. [Yüksek LisansTezi], Ankara Üniversitesi.
• Hao, J., Var, T. & Chon, J. (2003). A forecasting model of tourist arrivals from major markets to Thailand. Tourism Analysis, 8, 33-45.
• Hazari, B. R. & Sgro P. M. (1995). Tourism and growth in a dynamic model of trade. The Journal of International Trade and Economic Development, 4, 253–256.
• Hazari, B. R. and Ng, A. (1993). An analysis of tourists consumption of nontraded goods and services on the welfare of the domestic consumers. International Review of Economics and Finance, 2, 3–58.
• He, L. H. & Zheng, X. G. (2011). Empirical analysis on the relationship between tourism development and economic growth in Sichuan. Journal of Agricultural Science, 3(1), 212.
• Husein, J. & Kara, S. M. (2011). Research note: Re-examining the tourism-led growth hypothesis for Turkey. Tourism Economics, 17(4), 917-924.
• İnan, B. (2009). Cumhuriyet dönemi Türkiye turizmi ve bir turizm modeli önerisi [Doktora Tezi], DEÜ, Sosyal Bilimleri Enstitüsü.
• Jackman, M. (2012). Revisiting the tourism-led growth hypothesis for Barbados: A disaggregated market approach. Regional and Sectoral Economic Studies, 12(2), 15-26.
• Jayathilake, P. B. (2013). Tourism and economic growth in Sri Lanka: Evidence from cointegration and causality analysis. International Journal of Business, Economics and Law, 2 (2), 22-27.
• Karamelikli, H. & Erkus, S. (2016). Turizm sektörünün Türkiye’nin büyüme oranı üzerindeki asimetrik etkisi. Uluslararası Yönetim İktisat ve İşletme Dergisi, 12 (29), 1-15.
• Katircioglu, S. (2009a). Tourism, trade and growth: the case of Cyprus. Applied Economics, 41(21), 2741-2750. Katircioglu, S. (2009b). Testing the tourism-led growth hypothesis: the case of Malta. Acta Oeconomica, 59(3), 331-343.
• Kibara, O. N., Odhiambo, N. M. & Njuguna, J. M. (2012). Tourism and economic growth in Kenya: An empirical investigation. International Business & Economics Research Journal (IBER), 11(5), 517-528.
• Kim, H. J. & Chen, M. H. (2006). Tourism expansion and economic development: the case of Taiwan. Tourism Management, 27(5), 925-933.
• Kırbaş, S. & Kasman, A. (2004), Turizm gelirleri ve ekonomik büyüme arasındaki eşbütünleşme ve nedensellik ilişkisi. İktisat İşletme ve Finans Dergisi, 220, 122–131.
• Kızılkaya, O., Sofuğlu, E. & Karaçor, Z. (2016). Türkiye'de turizm gelirleri-ekonomik büyüme ilişkisi: ARDL sınır testi yaklaşımı. Yönetim ve Ekonomi Dergisi, 203-215.
• KTB (T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı) (2023a). Turizm gelir ve giderleri, 2019-2023. https://yigm.ktb.gov.tr/TR-201116/turizm-gelirleri-ve-giderleri.html (Date of access: 12.05.2023)
• KTB (T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı) (2023b). Sınır istatistikleri aylık bülteni, Mart 2023. https://yigm.ktb.gov.tr/TR-9851/turizm-istatistikleri.html (Date of access: 12.05.2023)
• Kyophilavong, P., Gallup, J. L., Charoenrat, T. & Nozaki, K. (2018). Testing tourism-led growth hypothesis in Laos?. Tourism Review, 73(2), 242-251.
• Lee, C. C. & Chien, M. S. (2008). Structural breaks, tourism development, and economic growth: evidence from Taiwan. Mathematics and Computers in Simulation, 77(4), 358-368.
• Lee, C. G. (2008). Tourism and economic growth: the case of Singapore. Regional and Sectoral Economic Studies, 8(1), 89-98.
• Lee, C. G. (2012). Tourism, trade, and income: evidence from Singapore. Anatolia, 23(3), 348-358. Li, Y. & Da Costa, M. N. (2013). Transportation and income inequality in China: 1978–2007. Transportation Research Part A: Policy and Practice, 55, 56-71.
• Lim, C. (1997). Uluslararası turizm talep modellerinin gözden geçirilmesi. Yıllık Turizm Araştırması, 24 (4), 835-849.
• Lorde, T., Francis, B. & Drakes, L. (2011). Tourism services exports and economic growth in Barbados. The International Trade Journal, 25(2), 205-232.
• Mishra, P. K., Rout, H. B. & Mohapatra, S. S. (2011). Causality between tourism and economic growth: empirical evidence from India. European Journal of Social Sciences, 18(4), 518-527.
• Narayan, P. K. (2004). Fiji's tourism demand: the ARDL approach to cointegration. Tourism Economics, 10(2), 193-206.
• Odhiambo, N. M. (2011). Tourism development and economic growth in Tanzania: empirical evidence from the ARDL-Bounds Testing approach. Economic Computation and Economic Cybernetics Studies and Research, 45(3), 71-83.
• Oh, Chi-Ok. (2005). The contribution of tourism development to economic growth in the Korean economy. Tourism Management, 26, 39-44.
• Özdemir, A. R. & Öksüzler, O. (2006). Türkiye’de turizm bir ekonomik büyüme politikası aracı olabilir mi? Bir Granger nedensellik analizi. Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 9(16), 107-126.
• Özdemir, N. (2006). Cumhuriyet dönemi karayolu politikası (1923-1960) [Doktora Tezi], Ankara Üniversitesi.
• Özer, M., Canbay, Ş. & Kırca, M. (2021). The impact of container transport on economic growth in Turkey: an ARDL Bounds Testing approach. Research in Transportation Economics, 88, 101002.
• Öztürk İ. & Acaravcı A. (2009). On The causality between tourism growth and economic growth: Empirical evidence from Turkey. Transylvanian Review of Administrative Sciences, 7381.
• Payne, J. E. & Mervar, A. (2010). Research note: The tourism–growth Nexus in Croatia. Tourism Economics, 16(4), 1089-1094.
• Phiri, A. (2015). Tourism and economic growth in South Africa: Evidence from linear and nonlinear cointegration frameworks. https://mpra.ub.uni-muenchen.de/65000/ (Date of access: 12.05.2023)
• Savaş, B., Beşkaya, A. & Şamiloğlu, F. (2010). Analysing the impact of international tourism on economic growth in Turkey. Uluslararası Yönetim İktisat ve İşletme Dergisi, 6 (12), 121-136.
• Sevüktekin, M. & Nargeleçekenler, M. (2010). Ekonometrik zaman serileri analizi, 3. Baskı, Nobel Yayın Dağıtım.
• Tang, C. F. & Abosedra, S. (2014). The impacts of tourism, energy consumption and political instability on economic growth in the MENA countries. Energy Policy, 68, 458-464.
• Tang, C. F. & Abosedra, S. (2012). Small sample evidence on the tourism-led growth hypothesis in Lebanon. Current Issues in Tourism, 17(3), 234-246.
• Terzi, H. (2015). Is the tourism-led growth hypothesis TLG valid for Turkey?. Doğuş Üniversitesi Dergisi, 16(2), 165-178.
• Topallı, N. (2015). Turizm sektörünün Türkiye’nin ekonomik büyümesi üzerindeki etkisi: 1963-2011. Uluslararası İktisadi ve İdari İncelemeler Dergisi, (14).
• Ünlüönen, K. & Kılıçlar, A. (2004), Ekonomik yansımalarıyla Türk turizminin seksen yılı. Gazi Üniversitesi Ticaret ve Turizm Eğitim Fakültesi Dergisi, 1, 131-156.
• Uzun, A. R. (2009). Türkiye'de turizmin istihdam üzerine etkileri: turizm eğitimi üzerine bir örnek: Antalya, [Doktora Tezi], Marmara Üniversitesi.
• Vanegas, M. & Croes, R. (2007). Tourism, economic expansion and poverty in Nicaragua: Investigating cointegration and causal relations, Staff Paper, 0710.
• Wang, B. & Xia, M. (2013). A Study on the relationship between tourism industry and regional economic growth – a case study of Jiangsu Gaochun district. Modern Economy, 4, 482–488.
• Wang, P. & Godbey, G. (1994). A Normative approach to tourism growth to the year 2000. Journal of Travel Research, 33(1), 32-37.
• World Bank Data, (Date of access: 12.10.2023), https://data.worldbank.org/indicator/ST.INT.RCPT.CD?end=2020&locations=TR&start=2013&view=chart
• Yamak, N., Tanrıöver, B. & Güneysu, F. (2012). Turizm–ekonomik büyüme ilişkisi: sektör bazında bir inceleme. Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 26(2), 205-220.
• Yavuz, N. Ç. (2006). Türkiye’de turizm gelirlerinin ekonomik büyümeye etkisinin testi: yapısal kırılma ve nedensellik analizi. Doğuş Üniversitesi Dergisi, 7(2), 162-171.
• Yiğitgüden, B. (2005). Turizm ve kalkınma. Uluslararası Ekonomik Sorunlar Dergisi, XVI.
• Yıldız, Z. (2011). Turizm sektörünün gelişimi ve istihdam üzerindeki etkisi. Süleyman Demirel Üniversitesi Vizyoner Dergisi, 3(5), 54-71.
• Yılmaz, H. (2022). Türkiye’de turizmin ekonomik büyümeye etkisi. Alanya Akademik Bakış, 7(1), 257-276.