Türkiye Cumhuriyeti'nin kurulması sonrası demiryolu yolcu ve yük taşımacılığının kişi başına düşen gelire etkisinin değerlendirilmesi

Yıl 2023, Cilt: 26 Sayı: 49-1 - Cumhuriyetin 100. Yılı Özel Sayısı, 423 - 436, 29.10.2023

Ramazan Yıldız

https://doi.org/10.31795/baunsobed.1354674

Öz

Demiryolu taşımacılığı, ulusal ve uluslararası alanda yük ve yolcu taşımacılığında yaygın olarak kullanılmaktadır. Demiryolu taşımacılığı (DT), ekonomik olması ve bir seferde daha fazla ürün taşıması açısından özel ve kamu sektörlerinin vazgeçmediği bir taşımacılık türüdür. DT, üretim için gerekli malzemelerin ulaştırılmasında ve üretilmiş ürünlerin yurtiçi ve yurt dışında iyi fiyatlarla değerlendirmesinde önemli bir yere sahiptir. Bundan dolayı DT, üretimi desteklerken, ülkelerin ekonomilerini canlandırmakta ve refah seviyesini yükseltmesine neden olmaktadır. Yapılan literatür çalışmalarında ağırlıklı olarak, demiryolu yatırımların ekonomiye katkıları araştırılmıştır. Ayrıca, bazı araştırmalarda kullanılan verilerin zaman aralığı kısıtlı olmakta veya bölgesel yapılmaktadır. Bundan dolayı bu çalışmanın amacı; Türkiye’deki demiryolu yük ve yolcu taşımacılığının kişi başına düşen gelire etkilerini çift yönlü olarak değerlendirmektir. Bağımlı ve bağımsız değişkenlerin yer değiştirmesinde, sonuçların nasıl değiştiğini görebilmek için çift yönlü analiz yapılmıştır. Veriler arasında çift yönlü ilişkilerin belirlenmesi için Ganger Nedensellik Analizleri yapılmıştır. Araştırmadan elde edilen sonuçlara göre; kişi başına düşen gelir ile taşınan yük miktarı arasında çift yönlü ilişki bulunmaktadır. Fakat, kişi başına düşen gelirden taşınan yolcu sayısına doğru tek yönü bir ilişki tespit edilmiştir. Bu çalışma, kamu ve özel sektör otoritelerine daha somut öneriler oluşturması açısından önem arz etmektedir.

Anahtar Kelimeler

Demiryolu Taşımacılığı, Kişi Başına Düşen Gelir, Uluslararası Lojistik, Tedarik Zinciri Yönetimi, Granger Nedensellik Analizi

Evaluation of the impact of railway passenger and freight transportation on per capita income after the establishment of the Republic of Turkey

Öz

Railway transportation is widely used in freight and passenger transportation nationally and internationally. Railway transportation (RT) is a type of transportation that the private and public sectors do not give up on because it is economical and carries more products at a time. RT has an important place in the delivery of the materials required for production and in the evaluation of manufactured products at good prices at home and abroad. Therefore, while RT supports production, it revitalizes the economies of countries and increases the level of welfare. In the literature studies, the contributions of railway investments to the economy have been mainly investigated. In addition, the time period of the data used in some studies is limited or is conducted regionally. Therefore, the aim of this study is to evaluate the effects of railway freight and passenger transportation on per capita income in Turkey in a bidirectional way. Two-way analysis was performed to see how the results changed when the dependent and independent variables were replaced. Granger Causality Analyses were performed to determine bidirectional relationships between the data. According to the results obtained from the research, there is a two-way relationship between per capita income and the amount of cargo carried. However, a unidirectional relationship was detected from per capita income to the number of passengers carried. This study is important in terms of creating more concrete recommendations for public and private sector authorities.

Anahtar Kelimeler

Railroad Transportation, Income per capita, International Logistics, Supply Chain Management, Granger Causality Analysis

Kaynakça

• Referans1 Acik, A. and Baser, S. O. (2018). The relationship between economic activities and rail freight transport . Journal of Management Marketing and Logistics, 5 (3), 182-193.
• Referans2 Akdemir, F. (2023). Demiryolu mühendisliği yüksek hızlı demiryolu yatırımlarının bölgesel kalkınma etkisinin ARAS yöntemiyle değerlendirilmesi. Railway Engineering, 18, 14–25. https://doi.org /10.47072/demiryolu.1220471
• Referans3 Alakaş, H.M., Kacar, C. ve Yazıcı, E. (2022). Yüksek hızlı tren üst yapı ihaleleri için teklif değerlerinin oyun teorisi ile belirlenmesi. Teknik Dergi, 33(3), 12003-12026.
• Referans4 Arslan, M. (2015). Demiryolu taşımacılığında istihdam politikaları ve Türkiye Cumhuriyeti Devlet Demiryolları örneği [Yüksek Lisans Tezi], İstanbul Gelişim Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İşletme Ana Bilim Dalı, İstanbul.
• Referans5 Aytekin, İ. (2022). Türkiye’de karayolu ve demiryolu ulaştırma hizmetleri ile kalkınma arasındaki nedensellik ilişkisinin analizi. Anatolian Journal of Economics and Business, 6(1), 17–35.
• Referans6 Bekem, B.R. (2016). Demiryolu ulaştırma sektöründe serbestleşmenin demiryolu ulaştırmasının gelişimine etkisi [Yüksek Lisans Tezi], Ürk Hava Kurumu Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü Demiryolu, İşletme Anabilim Dalı, Ankara.
• Referans7 Beyzatlar, M. A. (2021). Türkiye’de demiryolu taşımacılığı ve altyapısının demografik etkileri. Kent Akademisi, 14(4), 1203–1218. https://doi.org/10.35674/kent.974815.
• Referans8 Chen, Z., Xue, J., Rose, A. Z. ve Haynes, K. E. (2016). The impact of high-speed rail investment on economic and environmental change in China: A dynamic CGE analysis. Transportation Research Part A: Policy and Practice, 92(2016), 232–245. https://doi.org/10.1016/j.tra.2016. 08.006
• Referans9 Dinçel, İ. Y. (2021). Sanayi üretimi ile yük taşımacılığı arasındaki eş-bütünleşme ve nedensellik ilişkisi. Bingöl Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 0–1. https://doi.org/10.33399/biibfad.862383
• Referans10 Doğan, B., Eroğlu, Ö. ve Değer, O., (2016). Enflasyon ve faiz oranı arasındaki nedensellik ilişkisi: Türkiye örneği. Çankırı Karatekin Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 6(2016–1), 1–1. https://doi.org/10.18074/ cnuiibf.258
• Referans11 Erdoğan, E. (2010). Demiryolu taşımacılığı seçimini etkileyen kriterlerin analitik hiyerarşi proses yöntemiyle belirlenmesi [Yüksel Lisans Tezi], T.C. Gebze Yüksek Teknoloji Enstitüsü, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İşletme Anabilim Dalı, Gebze.
• Referans12 Euronews, (2023). https://www.google.com/search?q=euronews+1927-1960+T%C3%BCrkiye%27 de+ki%C5%9Fi+ba%C5%9F%C4%B1+milli+gelir&sca_esv=559012914&sxsrf=AB5stBiGrslZNseIQ9KQ2WvMDcW14OiQzQ%3A1692690976925&ei=IGrkZO__N8ODxc8Pzb6VuAk&ved=0ahUKEwjvj5Oj5e-AAxXDQfEDHU1fBZcQ4dUDCA8&uact=5&oq=euronews+19271960+T %C3%BCrkiye%27de+ki%C5%9Fi+ba%C5%9F%C4%B1+milli+gelir&gs_lp=Egxnd3Mtd2l6LXNlcnAiN2V1cm9uZXdzIDE5MjctMTk2MCBUw7xya2l5ZSdkZSBracWfaSBiYcWfxLEgbWlsbGkgZ2VsaXJIAFAAWABwAHgBkAEAmAEAoAEAqgEAuAEDyAEAAEB4gMEGAAgQQ&sclient=gws-wiz-serp/27.05.2023
• Referans13 Granger, C. W. J. (1969). Investigating causal relations by econometric models, Econometrica, 37(3), 424–438. URL : https://www.jstor.org/stable/1912791.
• Referans14 Kirchner, J. W., Feng, X. ve Neal, C. (2000). Frail chemistry and its implications for contaminant transport in catchments. Nature, 403(6769), 524–527. https://doi.org/10.1038/35000537.
• Referans15 Koca, M. (2021). Lojistik sektörünün dış ticaret gelişimi üzerine etkisinin incelenmesi: Türkiye örneği. Mersin Üniversitesi Denizcilik ve Lojistik Araştırmaları Dergisi, 3(1), 40-62.
• Referans16 Koç, P. (2021). Demiryolu yatırımlarının kişi başına düşen gelir üzerindeki etkisinin analizi: Türkiye üzerine bir araştırma. Railway Engineering, 14, 77–86. https://doi.org/10.47072/demiryolu.9359 82
• Referans17 Lingaitis, V. ve Sinkevičius, G. (2014). Passenger transport by railway: evaluation of economic and social phenomenon. Procedia - Social and Behavioral Sciences, 110, 549–559. https://doi.org/10.1016/j.sbspro.2013.12.899
• Referans18 Nalçakan, M. (2003). Türkiye ekonomisi açsından ulaştırma sektöründe demiryolu taşımacılığının önemi ve ekonometrik model ile Türkiye demiryolu yurtiçi yük taşıma talebinin analizi [Doktora Tezi], Eskişehir Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İktisat Anabilim Dalı, Eskişehir.
• Referans19 Önen, V. (2020). Arıma yöntemiyle Türkiye’nin hava yolu kargo talep tahmin modellemesi ve öngörüsü. Yönetim ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi, 18(4), 29–53. https://doi.org/10.11611/yead.677319
• Referans20 Tolulope, A. O. ve Taiwo, A. (2013). Rail Transportand Economic Growthin Nige. Australian Journal of Business and Management Research, 3(05), 18–24.
• Referans21 TÜİK, (2023). Türkiye İstatistik Kurumu, Https://Www.Tuik.Gov.Tr/, 27.05.2023
• Referans22 Wangai, A. W., Rohacs, D. ve Boros, A. (2020). Supporting the sustainable development of railway transport in developing countries. Sustainability (Switzerland), 12(9). https://doi.org/10.3390/SU12093572.
• Referans23 WBOD, (2023). World Bank Open Data, https://data.worldbank.org/indicator/Is.Rrs.Totl.Km, 24.06.2023
• Referans24 Wu, C., Zhang, N. ve Xu, L. (2021). Travelers on the railway: An economic growth model of the effects of railway transportation infrastructure on consumption and sustainable economic growth. Sustainability (Switzerland), 13(12). https://doi.org/10.3390/su13126863.
• Referans25 Zhang, A., Wan, Y., ve Yang, H. (2019). Impacts of high-speed rail on airlines, airports and regional economies: A survey of recent research. Transport Policy, 81, A1-A19.